W filmach o chorobach psychicznych przyglądamy się portretom ludzi wyjątkowych. Nawet jeśli nie są wybitnymi aktorami czy naukowcami, ich nietypowe myślenie sprawia, że widzą i czują więcej. Schizofrenia, osobowość borderline, depresja, choroba afektywna dwubiegunowa, uzależnienia czy zaburzenia obsesyjno-kompulsywne – tajemnice chorób psychicznych plus świetna reżyseria i doskonała obsada aktorska sprawiają, że te historie zostają z nami na całe życie.
Spis treści:
- Miejsce 12: Dzień dobry, Robin (2020) – film dokumentalny o zmaganiach aktorach z chorobą neurologiczną
- Miejsce 11: Przerwana lekcja muzyki (1999) – historia przyjaźni w szpitalu psychiatrycznym
- Miejsce 10: Oslo, 31 sierpnia (2011) – film o terapii, która nie pomaga
- Miejsce 9: Poradnik pozytywnego myślenia (2012) – trudny powrót do normalnego życia
- Miejsce 8: Manchester by the Sea (2016) – film o traumie, z którą trudno żyć
- Miejsce 7: Jak w zwierciadle (1961) – film o schizofrenii, samotności i Bogu
- Miejsce 6: Czarny łabędź (2010) – psychologia obłędu
- Miejsce 5: Dzień świra (2002) – gdy dręczy nas nadmiar myśli
- Miejsce 4: Wyspa tajemnic (2010) – śledztwo na Shutter Island
- Miejsce 3: Piękny umysł (2001) – wnikliwe studium schizofrenii paranoidalnej
- Miejsce 2: Joker (2019) – geneza zła
- Miejsce 1: Lot nad kukułczym gniazdem (1975) – klasyka kina psychologicznego z Jackiem Nicholsonem w roli głównej
Miejsce 12: Dzień dobry, Robin (2020) – film dokumentalny o zmaganiach aktorach z chorobą neurologiczną
Ranking otwieramy dokumentem o Robinie Williamsie. Aktor w 2014 r. w wieku 63 lat popełnia samobójstwo w wyniku zmagań z chorobą otępienia ciałami Lewy'ego. Tworzenie nieprawidłowych skupisk białek w jego mózgu powoduje zaburzenia funkcjonowania centralnego i autonomicznego układu nerwowego. Choroba objawia się zaburzeniami snu, zmianami w obszarze funkcji poznawczych i spowolnieniem układu ruchowego.
O tym, że aktor walczy z chorobą neurologiczną, wiedzą tylko jego najbliżsi. Jednak postępujące zmiany w mózgu znacznie utrudniają jego pracę na scenie i planie filmowym. Robin Williams zawsze działa na wysokich obrotach i nie wyobraża sobie życia z demencją.
O ostatnich latach jego kariery i walce z chorobą opowiadają: jego żona Susan, reżyser Shawn Levy oraz producenci filmowi – John R. Montgomery i David E. Kelly.
Reżyseria: Tylor Norwood, ocena na IMDb: 7,3.
Miejsce 11: Przerwana lekcja muzyki (1999) – historia przyjaźni w szpitalu psychiatrycznym
Susanna (Winona Ryder) trafia do zamkniętego ośrodka psychiatrycznego po próbie samobójczej. Lekarze diagnozują u niej osobowość borderline. Zaburzenie przejawia się poprzez chwiejność emocjonalną, problemy z relacjami społecznymi, niskie poczucie własnej wartości i pustki, której nie sposób wypełnić. Początkowo dziewczyna nie zamierza nawiązywać kontaktów z innymi pacjentkami, uważając je za „nienormalne”.
Mimo początkowych oporów nastolatka nawiązuje więź ze swoją współlokatorką Giorginą Tuskin (Clea DeVall), która patologicznie kłamie, a także z innymi dziewczynami na oddziale. Jednak najbardziej intryguje ją Lisa Rowe (Angelina Jolie). Charyzmatyczna dwudziestolatka przebywa w szpitalu od dwunastego roku życia. W tym czasie wielokrotnie próbowała uciec z ośrodka.
Teraz dziewczyny wspólnie realizują plan Lisy. Myślą o tym, aby po opuszczeniu kliniki zatrzymać się na chwilę w nowym mieszkaniu Daisy (Brittany Muphy) – dziewczyny, która niedawno zakończyła terapię.
Angelina Jolie za rolę w filmie Jamesa Mangolda została nagrodzona Oscarem w 2000 r. Ten tytuł zajmuje również miejsce 6. w naszym rankingu filmów o szpitalach psychiatrycznych.
Ocena na IMDb: 7,3.
Miejsce 10: Oslo, 31 sierpnia (2011) – film o terapii, która nie pomaga
Trzydziestoczteroletni Anders (Andres Danielsen Lie) jest w trakcie terapii odwykowej. Dostaje przepustkę na jeden dzień w związku z rozmową o pracę. Najpierw jednak spotyka się ze swoim przyjacielem Thomasem (Hans Olav Brennen), któremu mówi o swoich myślach samobójczych. Planuje także spotkać się z siostrą, ale okazuje się, że Nina nie chce go widzieć.
Na rozmowie rekrutacyjnej pojawiają się pytania o luki w życiorysie, co sprawia, że Anders przyznaje się do uzależnienia od narkotyków. Włócząc się po mieście, przypomina sobie o imprezie, o której wspominał Thomas. Na domówce u Mirjam (Kjærsti Odden Skjeldal) sięga po alkohol, chociaż zgodnie z założeniami terapii powinien zachować trzeźwość. Dzwoni także do Iselin – dziewczyny, z którą był, kiedy brał narkotyki.
Film w reżyserii Joachima Triera otrzymał dwie Amandy (nagroda Norweskiego Instytutu Filmowego) w 2012 r. O tym tytule pisaliśmy także w zestawieniu najlepszych filmów o depresji.
Ocena na IMDb: 7,6.
Miejsce 9: Poradnik pozytywnego myślenia (2012) – trudny powrót do normalnego życia
To nietypowa komedia romantyczna o dwójce ludzi z dużym bagażem doświadczeń. Pat (Bradley Cooper) wraca do domu rodzinnego po terapii w szpitalu psychiatrycznym w związku z chorobą afektywną dwubiegunową. Chwile załamania nerwowego przeplatają się u niego z okresami maniakalnymi, które charakteryzuje nadmiar myśli i energii do działania.
Myśli o tym, aby odzyskać swoją byłą żonę Nikki. Jednak jest to trudne do wykonania ze względu na zakaz zbliżania – taki wyrok zapadł po tym, jak ją brutalnie pobił, gdy dowiedział się o tym, że go zdradza.
Na kolacji u rodziców (Robert De Niro i Jacki Weaver) poznaje Tiffany Maxwell (Jennifer Lawrence), szwagierkę swojego przyjaciela Ronniego (John Ortiz). Dziewczyna nie potrafi sobie ułożyć życia po śmierci męża. Wpada w kłopoty, ale dzięki terapii próbuje funkcjonować normalnie. Proponuje Patowi wspólne lekcje tańca.
Jannifer Lawrence za rolę w filmie Davida O. Russella otrzymała Oscara w 2013 r. Z kolei scenariusz na podstawie powieści Matthew Quicka otrzymał nagrodę BAFTA (również w 2013 r.). O tym tytule również pisaliśmy w rankingu filmów o depresji.
Ocena na IMDb: 7,7.
Miejsce 8: Manchester by the Sea (2016) – film o traumie, z którą trudno żyć
Lee (Casey Affleck) prowadzi przygnębiające życie pozbawione złudzeń i marzeń. Pewnego dnia otrzymuje telefon o śmierci brata, co sprawia, że musi powrócić do rodzinnego miasteczka Manchester by the Sea. Krótki pobyt przedłuża się do kilku miesięcy, ponieważ nie można przeprowadzić pogrzebu ze względu na zamarzniętą ziemię.
Wkrótce Lee dowiaduje się, został prawnym opiekunem syna swojego brata – Patricka (Lucas Hedges). Wiadomość jest dla mężczyzny wyjątkowo trudna do udźwignięcia, ponieważ kilka lat wcześniej nieumyślnie spowodował pożar, w którym zginęły jego dzieci.
Podczas pobytu w mieście spotyka się ze swoją byłą żoną Randi (Michelle Williams), a także matką Patricka (w tej roli Gretchen Mol). Razem z nimi powracają demony dotyczącego jego przeszłości.
Dramat w reżyserii Kennetha Lonergana zdobył dwa Oscary w 2017 r. – za scenariusz i główną rolę w wykonaniu Caseya Afflecka. To także miejsce 1. w naszym rankingu filmów o depresji.
Ocena na IMDb: 7,8.
Miejsce 7: Jak w zwierciadle (1961) – film o schizofrenii, samotności i Bogu
Karin (Harriet Andersson) po wyjściu ze szpitala psychiatrycznego wyjeżdża na wakacje ze swoim mężem Martinem (Max von Sydow), bratem Minusem (Lars Passgård) i ojcem Davidem (Gunnar Björnstrand). Jej mąż jest lekarzem i zdaje sobie sprawę z tego, że schizofrenia Karin jest nieuleczalna. Minus zwierza się siostrze z potrzeby szczerej rozmowy z ojcem. Z kolei ojciec, który jest pisarzem, próbuje przełamać blokadę twórczą, czerpiąc inspirację z choroby córki.
Film w reżyserii Ingmara Bergmana został nagrodzony Oscarem w 1962 r. To jeden z trzech filmów tego reżysera, których tematem są rozważania na temat Boga, samotności człowieka i braku możliwości prawdziwego porozumienia z drugim człowiekiem. W skład trylogii wchodzą również: „Goście Wieczerzy Pańskiej” i „Milczenie” – obydwa tytuły z 1963 r.
Ocena na IMDb: 7,9.
Miejsce 6: Czarny łabędź (2010) – psychologia obłędu
Film opowiada o niezdrowej rywalizacji pomiędzy dwiema tancerkami baletowymi. Nina (Natalie Portman) doskonale pasuje do roli łagodnej białej łabędzicy, z kolei Lily (Mila Kunis) lepiej odnajduje się w charakterze czarnego łabędzia. Nie jest jednak możliwe, aby na scenie pojawiły się obydwie tancerki, ponieważ koncepcja sztuki zakłada odegranie podwójnej roli przez jedną primabalerinę.
Rywalizacja pomiędzy ambitnymi tancerkami znacznie przekracza zdrowy rozsądek. Nina podejrzewa Lily o to, że ta za wszelką cenę chce odebrać jej rolę. Zaczyna mieć halucynacje, przez które coraz trudniej jest jej odróżnić prawdę od fikcji.
Natalie Portman za rolę w thrillerze Aranofsky'ego otrzymała Oscara w 2011 r. Debiut aktorski Mili Kunis również został doceniony przez krytyków, o czym świadczy Nagroda im. Marcello Mastroianniego na MFF w Wenecji. Ten tytuł zajmuje również miejsce 2. w naszym rankingu filmów o balecie.
Ocena na IMDb: 8,0.
Miejsce 5: Dzień świra (2002) – gdy dręczy nas nadmiar myśli
To filmowa opowieść o zaburzeniach obsesyjno-kompulsywnych na przykładzie historii Adasia Miauczyńskiego (Marek Kondrat). Główny bohater jest wypalonym i sfrustrowanym polonistą. Nie może pogodzić się z brakiem zainteresowania ze strony swoich uczniów, a dodatkowo jest zniechęcony bardzo niską wypłatą. Kocha literaturę i poezję, ale ma wrażenie, że nikt nie docenia jego zaangażowania i wykształcenia.
Decyduje się na wyjazd nad morze, jednak nie jest w stanie odpocząć. Irytuje go wszystko – ludzie wokół, odgłosy mew, a przede wszystkim dręczy go nadmiar jego własnych myśli.
Film w reżyserii Marka Koterskiego jest drugą częścią trylogii o Adasiu Miauczyńskim. Dwie pozostałe to: „Dom wariatów” (1984) i „Wszyscy jesteśmy Chrystusami” (2006). Egzystencjonalny dramat zajmuje również 5. miejsce w rankingu filmów o nauczycielach.
Ocena na IMDb: 8,1.
Miejsce 4: Wyspa tajemnic (2010) – śledztwo na Shutter Island
Dwóch agentów federalnych – „Teddy” Daniels i Chuck Aule (Leonardo DiCaprio i Mark Ruffalo) zostaje wysłanych na Shutter Island, aby zbadać sprawę zaginięcia pacjentki szpitala psychiatrycznego. Zaraz po tajemniczym zniknięciu Rachel Solando (Emily Mortimer), jej lekarz prowadzący wyjeżdża na wakacje.
W miarę postępowania śledztwa „Teddy” czuje się coraz gorzej. Zaczynają nękać go wspomnienia z czasów wojny, podczas której brał udział w wyzwoleniu obozu koncentracyjnego Dachau. W jego myślach powraca też obraz zmarłej żony, która zginęła w wyniku pożaru. W tym momencie okazuje się, że agent ma drugi motyw – myśli, że na wyspie znajdzie podpalacza Andrew Laeddisa, odpowiedzialnego za jej śmierć.
Tymczasem na morzu szaleje sztorm, który możliwość powrotu na stały ląd.
Leonardo DiCaprio za rolę w filmie Martina Scorsese zdobył nagrodę Teen Choice w 2010 r. Ten tytuł zajmuje także miejsce drugie w naszym rankingu filmów o szpitalach psychiatrycznych.
Ocena na IMDb: 8,2.
Miejsce 3: Piękny umysł (2001) – wnikliwe studium schizofrenii paranoidalnej
Obiecujący matematyk John Nash (Russel Crowe) podejmuje studia doktoranckie na Uniwersytecie Princeton. Czas spędza na nauce i rozmowach z urojonym współlokatorem. Jednak w końcu daje się namówić na wieczór w pubie. Tam, obserwując zachowanie kolegów względem jednej z kobiet, wpada na pomysł teorii gier. Po latach za rozwój tej myśli otrzymuje nagrodę Nobla w dziedzinie ekonomii.
Jednak postępująca schizofrenia nie ułatwia mu życia. Matematykowi wydaje się, że działa na zlecenie agencji wywiadu amerykańskiego, którego celem jest złamanie tajnego kodu ZSRR.
Film „Piękny umysł” w reżyserii Rona Howarda powstał w oparciu o biografię Johna Nasha, jednak niektóre wątki zostały zmienione z uwagi na okrojony format i płynność narracji. Obraz zdobył cztery Oscary w 2002 r. – jako najlepszy film, za scenariusz, reżyserię i rolę drugoplanową w wykonaniu Jennifer Connelly (żona Nasha).
To także miejsce pierwsze w naszym rankingu filmów o chorobach.
Ocena na IMDb: 8,2.
Miejsce 2: Joker (2019) – geneza zła
„Joker” w reżyserii Todda Philipsa przedstawia historię głównego antagonisty Batmana – kultowego bohatera mrocznego Gotham City. Arthur Fleck (Joaquin Phoenix) jest upadłym komikiem, z którego żartów już nikt się nie śmieje. Mieszka z matką (Frances Conroy), przy której boku czuje się bezpiecznie. Zupełnie inaczej jest poza domem – cały nieprzyjazny świat szydzi z niego i gardzi nim, wprawiając go w coraz większą frustrację. Latami nagromadzona złość i poczucie niezrozumienia społecznego budują jego zbrodnicze alter ego.
Tymczasem okazuje się, że Arthur jest nieślubnym dzieckiem kandydata na burmistrza Thomasa Wayne'a (Brett Cullen). Aby wyjaśnić tę sprawę, udaje się do rezydencji Wayne'ów, gdzie spotyka jego młodszego syna Bruce'a.
Film został nagrodzony dwoma Oscarami – za rolę pierwszoplanową w wykonaniu Jaquina Phoenixa i za muzykę Hildura Guðnadóttira. To także miejsce drugie w naszym rankingu filmów o psychopatach.
Ocena na IMDb: 8,4.
Miejsce 1: Lot nad kukułczym gniazdem (1975) – klasyka kina psychologicznego z Jackiem Nicholsonem w roli głównej
Fabuła filmu w reżyserii Miloša Formana rozgrywa się w szpitalu psychiatrycznym. Randle Patrick McMurphy (Jack Nicholson) wybiera życie w placówce zamiast odsiadki w więzieniu. W związku z tym udaje psychicznie chorego. W szpitalu trafia na apodyktyczną siostrę przełożoną Mildred Ratched (Louise Fletcher), która nie zamierza przymykać oka na jego wybryki. Rozpoczyna się wojna charakterów.
Kiedy okazuje się, że McMurphy będzie musiał spędzić na oddziale więcej czasu niż zakładał, postanawia zorganizować ucieczkę.
Hipnotyzujący dramat psychologiczny zdobył pięć Oscarów i sześć Złotych Globów w 1976 r., a w roku kolejnym – sześć nagród BAFTA i Kryształową Statuetkę People's Choice. O tym tytule pisaliśmy także w zestawieniu filmów psychologicznych.
Ocena na IMDb: 8,7.
