Najlepsze filmy na podstawie lektur to takie, do których wracamy także poza murami szkoły. Dlatego w naszym TOP 10 znalazły się stare i nowe produkcje o uniwersalnym przekazie. Z powodzeniem można po nie sięgnąć w ramach lekcji jako uzupełnienie lektury, a także bez powiązania z obowiązkami szkolnymi. To świetne kino przygodowe, historyczne lub psychologiczne, poddające do refleksji również współczesną rzeczywistość.
Spis treści:
- Miejsce 10: Pan Tadeusz (1999) – w reżyserii Andrzeja Wajdy z Michałem Żebrowskim i Bogusławem Lindą
- Miejsce 9: Lalka (1968) – ekranizacja powieści Bolesława Prusa
- Miejsce 8: Makbet (2015) – głośna ekranizacja tragedii Shakespeare'a
- Miejsce 7: Romeo i Julia (1996) – współczesna wersja najbardziej znanej historii miłosnej
- Miejsce 6: Wesele (1972) – ekranizacja dramatu Stanisława Wyspiańskiego
- Miejsce 5: 1984 (1984) – na podstawie powieści George'a Orwella
- Miejsce 4: Alicja w krainie czarów (2010) – mistrzowska ekranizacja Lewisa Carrolla w reżyserii Tima Burtona
- Miejsce 3: Proces (1962) – ekranizacja najsłynniejszej powieści Franza Kafki
- Miejsce 2: Potop (1974) – w ekranizacji Jerzego Hoffmana
- Miejsce 1: Mały książę (2015) – francuski film animowany na podstawie książki Antoine'a de Saint–Exupéry'ego
- Inne ekranizacje lektur szkolnych, które warto obejrzeć
Miejsce 10: Pan Tadeusz (1999) – w reżyserii Andrzeja Wajdy z Michałem Żebrowskim i Bogusławem Lindą
W ekranizacji epopei narodowej w wykonaniu Andrzeja Wajdy zobaczymy największe gwiazdy polskiego kina. W roli Tadeusza wystąpił Michał Żebrowski, rolę Zosi odegrała Alicja Bachleda–Curuś, jako Telimena wystąpiła Grażyna Szapołowska, sędzia – Andrzej Seweryn, Gerwazy – Daniel Olbrychski, Jacek Soplica – Bogusław Linda. Dzięki doskonałej scenerii z łatwością przeniesiemy się do początku XIX wieku, w przeddzień odzyskania niepodległości przez Polskę.
Film jest zgodny ze strukturą poematu Adama Mickiewicza i rozwija wszystkie poruszane wątki. Na tle planowanej przez księdza Robaka walki z Moskalami u boku armii napoleońskiej rozkwita miłości Tadeusza i Zosi. Ich zaręczyny przy akompaniamencie poloneza Wojciecha Kilara stanowią zwieńczenie wszystkich wątków. Ten znakomity utwór na stałe zapisał się w szkolnych kronikach, zastępując tradycyjny polonez Ogińskiego, do tej pory odgrywany na studniówkach.
„Pan Tadeusz” zdobył sześć Orłów w 2000 r. i trzy Złote Kaczki – dwie w 2000 r. i jedną siedem lat później. Film zasłynął ze spektakularnej roli Grażyny Szapołowskiej i genialnej muzyki Kilara.
Ocena na Filmwebie: 6,3.
Miejsce 9: Lalka (1968) – ekranizacja powieści Bolesława Prusa
Akcja „Lalki” rozgrywa się w Warszawie po klęsce powstania styczniowego (lata 1878–1879). Głównym bohaterem jest Stanisław Wokulski (Mariusz Dmochowski), a głównym wątkiem – jego miłość do Izabeli Łęckiej (Beata Tyszkiewicz). W filmie możemy zobaczyć realistycznie przedstawioną stolicę z jej ciemnym zaułkami i mało atrakcyjnymi w tych czasach wystawami sklepów. W miarę rozwoju sytuacji kadry stają się coraz jaśniejsze, bardziej pastelowe i poetyckie.
Ekranizacja powieści Prusa według scenariusza Wojciecha Hasa nieco odbiega od oryginału, co wywołało niemałą falę krytyki, zwłaszcza wśród miłośników telewizyjnej „Lalki” (1977) w reżyserii Ryszarda Bera. Pomimo tego film został dobrze przyjęty przez publiczność, o czym świadczą cztery nagrody na MFF w Panamie w 1969 r.
Ocena na Filmwebie: 6,5.
Miejsce 8: Makbet (2015) – głośna ekranizacja tragedii Shakespeare'a
„Makbet” w reżyserii Justina Kurzela to najnowsza ekranizacja słynnego dramatu Shakespeare'a. Szkocki generał Makbet (Michael Fassbender), wracając z wyprawy wojennej, spotyka trzy wiedźmy. Kobiety przepowiadają mu, że wkrótce zostanie królem. Mężczyzna dzieli się przepowiednią ze swoją żoną, Lady Makbet (Marion Cotillard). Za jej namową zamierza dopomóc losowi, uciekając się do zbrodni.
Duży sukces „Makbeta” w XXI w. jest dowodem na to, że historia o średniowiecznych intrygach nie straciła na aktualności. Żądza władzy, zbrodnie i ich konsekwencje to uniwersalne tematy – tak samo pobudzają nasze umysły teraz, jak ponad 500 lat temu widzów teatru elżbietańskiego. Film najlepiej smakuje świeżo po lekturze dramatu.
Tytuł zajmuje także 10. miejsce w rankingu filmów o średniowieczu.
Ocena na Filmwebie: 6,6.
Miejsce 7: Romeo i Julia (1996) – współczesna wersja najbardziej znanej historii miłosnej
Akcja jednego z najpiękniejszych dramatów Shakespeare'a tym razem nie rozgrywa się w romantycznej Weronie na Półwyspie Italskim. Miejscem zdarzeń jest fikcyjna Verona Beach na Florydzie w USA. To tam rozkwita zakazana miłość pomiędzy Julią (Claire Danes) z gangu Capulettich i Romeo (Leonardo DiCaprio) z równie wpływowej rodziny Montekich.
Aktorzy pomimo współczesnej scenerii posługują się oryginalnymi dialogami z poematu. Dzięki temu historia jest jednocześnie wierna pierwowzorowi i nadzwyczaj aktualna.
Film „Romeo i Julia” w reżyserii Baza Luhrmanna zdobył dwie nagrody na Berlinale w 1997 r. i cztery – na festiwalu BAFTA w 1998 r. W recenzjach doceniono świetną scenografię, muzykę i grę aktorską. Leonardo DiCaprio otrzymał Srebrnego Niedźwiedzia na Berlinale, a Claire Danes – Złoty Popcorn MTV (1997). Dużą popularność zdobyła piosenka „Kissing you” w wykonaniu Des'ree.
Tytuł pojawił się również w naszym przeglądzie najpiękniejszych filmów o miłości.
Ocena na Filmwebie: 6,8.
Miejsce 6: Wesele (1972) – ekranizacja dramatu Stanisława Wyspiańskiego
„Wesele” Andrzeja Wajdy to produkcja o uniwersalnej wartości. Film zachowuje wierność wobec oryginału, a jednocześnie uwspółcześnia przekaz. Dialogi wirują w dynamicznej sekwencji tańca, nakręconej przez Witolda Sobocińskiego. Tempo przyspiesza i zwalnia, skłaniając do refleksji nad kondycją państwa polskiego.
Akcja filmu rozgrywa się we wnętrzu bronowickiej chałupy. W środku odbywa się huczne wesele inteligenta z chłopką (Daniel Olbrychski i Ewa Ziętek). Goście, wywodzący się z różnych klas społecznych, są podzieleni i nieufni wobec siebie. Historia nabiera charakteru alegorii w momencie, gdy głównym bohaterom zaczynają objawiać się zjawy. Dziennikarz (Wojciech Pszoniak) rozmawia ze Stańczykiem, Poeta (Andrzej Łapicki) z Rycerzem, Pan Młody z Rejtanem i Hetmanem, Gospodarz (Marek Walczewski) z Wernyhorą, a Dziad (Henryk Borowski) z Upiorem.
Film zyskał światowy rozgłos, zdobywając Srebrną Muszlę na festiwalu w San Sebastian. Otrzymał także trzy nagrody na Lubuskim Lecie Filmowym w 1973 r. w kategoriach: najlepszy film, zdjęcia i scenariusz (Andrzej Kijowski). Rok później w ramach tego samego festiwalu nagrodę otrzymała Maja Komorowska za rolę Racheli.
Ocena na Filmwebie: 6,8.
Miejsce 5: 1984 (1984) – na podstawie powieści George'a Orwella
„1984” to jedna z tych lektur, do których nie trzeba dwa razy namawiać uczniów szkoły średniej. Głośna powieść George'a Orwella przedstawia dystopijną wersję niedalekiej przyszłości, odwołując się do systemów totalitarnych. Powieść została napisana pod wpływem wydarzeń z czasów wojny domowej w Hiszpanii w 1936 r. i jest krytyką stalinizmu. Wdowa po pisarzu zgodziła się na ekranizację książki tuż przed swoją śmiercią pod warunkiem, że w filmie nie będzie żadnych efektów specjalnych.
Głównym bohaterem antyutopii jest Winston Smith (John Hurt), zwykły funkcjonariusz w totalitarnym państwie. Jego każdy ruch jest śledzony przez czujne oko Wielkiego Brata. Winston rozpoczyna walkę z systemem, próbując odzyskać odrobinę wolność.
Film był kręcony w roku 1984, a niektóre sceny powstały dokładnie w tym dniu, w którym zapisał je Winston Smith w swoim dzienniku. Produkcja w reżyserii Michaela Radforda otrzymała dwie nagrody na MFF w Valladolid.
Ocena na Filmwebie: 7,0.
Miejsce 4: Alicja w krainie czarów (2010) – mistrzowska ekranizacja Lewisa Carrolla w reżyserii Tima Burtona
Alicja (Mia Wasikowska) ma 19 lat, ale nie jest jeszcze gotowa na dorosłe życie. Ucieka przed zaręczynami do króliczej nory – tej samej, do której wpadła, będąc małą dziewczynką. Okazuje się, że mieszkańcy Krainy Czarów czekali na jej powrót, wierząc w to, że tylko ona może przeciwstawić się silnej władzy Czerwonej Królowej (Helena Bonham Carter).
„Alicja w Krainie Czarów” Tima Burtona łączy fabułę dwóch powieści Lewisa Carrolla. W rolach głównych, obok Mii Wasikowskiej i Heleny Bonham Carter, wystąpili Johnny Depp – jako Szalony Kapelusznik i Anne Hathaway – jako Biała Królowa.
Film zdobył dwa Oscary w 2011 r. za najlepszą scenografię i kostiumy.
Ocena na Filmwebie: 7,1.
Miejsce 3: Proces (1962) – ekranizacja najsłynniejszej powieści Franza Kafki
Józef K. (Anthony Perkins) jest zwykłym urzędnikiem. Pewnego dnia do jego mieszkania wchodzi policja, oznajmiając, że zostaje wytoczony proces przeciwko niemu. Mężczyzna nie ma pojęcia, o jaką zbrodnię chodzi, a zbiurokratyzowany aparat państwowy skutecznie uniemożliwia mu udowodnienie niewinności.
Impulsem dla pisarza do napisania powieści były jego zerwane zaręczyny z Felicją Bauer. Początkowo miało to być opowiadanie na temat konfliktów ojca z synem. Historia rozrosła się do rangi uniwersalnej i doczekała szeregu różnych interpretacji – od wątków totalitarnych, poprzez opowieść o samotności, odpowiedzialności za własne życie, aż po traktat filozoficzny o winie i karze.
W 1993 r. powstała druga ekranizacja książki w reżyserii Davida Hugh Jonesa. W rolach głównych wystąpili: Kyle MacLachlan (jako Józef K.) i Anthony Hopkins (jako ksiądz).
„Proces” z 1962 r. w reżyserii Orsona Wellesa zdobył jednak wyższą ocenę krytyków i publiczności, czego wyrazem są nagroda specjalna na MFF w Valladolid i ocena na Filmwebie: 7,4.
Zobacz także: Filmy psychologiczne, wobec których nie przejdziesz obojętnie
Miejsce 2: Potop (1974) – w ekranizacji Jerzego Hoffmana
„Potop” w reżyserii Jerzego Hoffmana to zdecydowanie najlepszy film na podstawie „Trylogii” Sienkiewicza. Głównym bohaterem historii, rozgrywającej się w czasie potopu szwedzkiego, jest Andrzej Kmicic (Daniel Olbrychski). Awanturniczy chorąży zostaje okryty hańbą po tym, jak podpala wieś i kolaboruje ze Szwedami. Z czasem uświadamia sobie swoją winę i krzywdy, do których się przyczynił. Zmienia nazwisko i próbuje naprawić błędy, aby odzyskać dobre imię.
Adaptacja obszernej powieści siłą rzeczy redukuje ilość poruszanych wątków. Fabuła rozgrywa się wokół postaci Kmicica kosztem rozbudowanej historii Zagłoby czy walk polsko–szwedzkich o Warszawę. Hoffman nieco odbiega od realizmu historycznego, aby podkreślić uniwersalność przekazu. W porównaniu z powieścią Sienkiewicza film jest także o wiele mniej krwawy niż książka.
Obok Daniela Olbrychskiego w adaptacji lektury wystąpiła plejada polskich aktorów z lat 70. – Małgorzata Braunek (w roli Oleńki), Tadeusz Łomnicki (jako Jerzy Michał Wołodyjowski), a także Władysław Hańcza, Franciszek Pieczka, Wiesław Gołas czy Leon Niemczyk.
Film zdobył trzy Złote Lwy w 1974 r., dwie nagrody w ramach Lubuskiego Lata Filmowego w 1975 r. oraz trzy Złote Kaczki w późniejszych latach (2007 i 2009). W 2014 r. ukazała się odrestaurowana wersja.
Ocena na Filmwebie: 7,4.
Miejsce 1: Mały książę (2015) – francuski film animowany na podstawie książki Antoine'a de Saint–Exupéry'ego
Ta piękna animacja w reżyserii Marka Osborne'a skradnie serca nie tylko młodych widzów, ale także dorosłych miłośników „Małego księcia”. Nowoczesne kadry wykonane za pomocą grafiki komputerowej przeplatają tradycyjne animacje inspirowane teatrzykiem kukiełkowym. Zręczny zabieg w mistrzowskim wykonaniu sprawia, że możemy śledzić fabułę dwutorowo.
W głównej historii poznajemy kilkuletnią dziewczynkę, której mama wymyśliła dokładny plan na życie. Postępując zgodnie z harmonogramem, dziewczynka osiągnie sukces i wymarzoną posadę w korporacji. Na drugim planie toczy się historia pilota. Opowiada dziewczynce o tym, jak rozbił się na pustyni i w jaki sposób poznał niezwykłego chłopca z odległej planety.
Francuski film animowany „Mały książę” to pozycja obowiązkowa dla wszystkich dorosłych, który zapomnieli o tym, że byli dziećmi. Produkcja otrzymała nagrodę Annie (2017) za przepiękną ścieżkę dźwiękową i Cezara (2016) w kategorii najlepszy film animowany.
Animacja znalazła się również na naszej liście 8. najlepszych filmów motywacyjnych.
Ocena na Filmwebie: 7,6.
Inne ekranizacje lektur szkolnych, które warto obejrzeć
Lista filmów na podstawie lektur szkolnych mogłaby się ciągnąć jeszcze długo. Aby trochę bardziej zaspokoić głód wiedzy, podajemy kilka kolejnych tytułów:
- Quo vadis (2001) – polska adaptacja powieści Henryka Sienkiewicza w reżyserii Jerzego Kawalerowicza, z Pawłem Delągiem i Magdaleną Mielcarz w rolach głównych,
- Krzyżacy (1960) – dzieło Sienkiewicza w reżyserii Aleksandra Forda,
- Chłopi (1973) – adaptacja powieści Władysława Reymonta, za którą pisarz otrzymał literackiego Nobla w 1924 r., w rolach głównych: Emilia Krakowska i Władysław Hańcza,
- Akademia Pana Kleksa (1983) – film muzyczny dla dzieci w reżyserii Krzysztofa Gradowskiego. Ekranizacja lektury dla klas I–III z Piotrem Fronczewskim w roli głównej,
- W pustyni i w puszczy (2001) – filmowa historia Stasia (Adam Fidusiewicz) i Nel (Karolina Sawka), dzieci porwanych w Afryce dla okupu, reżyseria: Gavin Hood, na podstawie książki Henryka Sienkiewicza,
- Zemsta (2002) – film Andrzeja Wajdy na podstawie słynnej komedii Aleksandra Fredry. W rolach głównych: Janusz Gajos, Roman Polański, Andrzej Seweryn, Daniel Olbrychski, Katarzyna Figura i Agata Buzek,
- Kamienie na szaniec (2014) – film o maturzystach u progu II wojny światowej w reżyserii Roberta Glińskiego, na podstawie powieści Aleksandra Kamińskiego. W rolach głównych: Tomasz Ziętek, Marcel Sabat i Kamil Szeptycki.
