Filmy o szachach to ekscytująca łamigłówka, w których główną rolę ogrywają genialne umysły bohaterów. Często są to historie oparte na prawdziwych życiorysach. Portrety mistrzów bywają skomplikowane jak węzeł gordyjski, a ceną zwycięstwa jest nadludzki wysiłek, stres, presja, a nawet szaleństwo. Po sukcesie książki „Gambit królowej” i serialu z Anyą Taylor–Joy w roli genialnej szachistki, nie sposób nie sięgnąć po więcej takich opowieści.
Spis treści:
- Miejsce 7: Ukryta gra (2019) – polityczne rozgrywki na szachownicy
- Miejsce 6: Fahim, mały książę szachów – o pasji za paszport
- Miejsce 5: Szach–mat (2013) – gra, która pobudza umysł i zmienia życie
- Miejsce 4: Pionek (2014) – historia amerykańskiego szachisty Bobby'ego Fischera
- Miejsce 3: Magnus (2016) – film dokumentalny o norweskim mistrzu szachowym
- Miejsce 2: Królowa Katwe (2016) – historia genialnej szachistki z Ugandy
- Miejsce 1: Obrona Łużyna (2000) – film o szachowej obsesji
- Pozostałe filmy szachowe, które pobudzają szare komórki
Miejsce 7: Ukryta gra (2019) – polityczne rozgrywki na szachownicy
Polsko-amerykański thriller w reżyserii Łukasza Kośmickiego przenosi nas do lat 60. XX wieku. W czasach Zimnej Wojny nic nie dzieje się przez przypadek. Pod przykrywką turnieju szachowego, amerykańskie służby porywają genialnego matematyka i szachistę, Joshuę Mansky'ego (Bill Pulman). Chcą wykorzystać jego umiejętności, aby przewidzieć strategię ZSRR i uniknąć wojny atomowej.
Akcja filmu „Ukryta gra” prawie w całości rozgrywa się w Pałacu Kultury w Warszawie. W decydującym starciu główny bohater mierzy się nie tylko z sowieckim mistrzem Gwaryłowem, ale także ze swoim nałogiem. Mansky ma problem z alkoholem, a w tamtych czasach w krajach bloku wschodniego wyjątkowo trudno jest odmówić.
W roli dyrektora PKiN wystąpił Robert Więckiewicz, za co otrzymał Polskiego Oscara – Orła w 2020 r. Rok wcześniej film został nagrodzony na festiwalu Złote Lwy – za montaż i reżyserię.
Ocena na Filmwebie: 6,4.
Miejsce 6: Fahim, mały książę szachów – o pasji za paszport
To opowieść oparta na faktach o dwójce imigrantów z Bangladeszu. Ojciec i syn (Assad Ahmed) przyjeżdżają do Francji, aby uzyskać azyl polityczny. Okazuje się, że dzieciak ma wielki talent szachowy. Dzięki szkolnej nauczycielce trafia pod skrzydła Sylvaina (Gérard Depardieu) – może niezbyt sympatycznego, ale na pewno jednego z najlepszych trenerów we Francji.
Fahim startuje w mistrzostwach. W tym czasie jemu i ojcu grozi deportacja do Bangladeszu. Tylko wygrana w turnieju daje szansę na legalny pobyt za granicą.
Film w reżyserii Pierre'a-François Martina-Lavala to motywująca historia o odwadze, determinacji i szczęściu. Porusza pytania o to, ile jesteśmy w stanie osiągnąć sami, a ile zależy od zupełnie przypadkowych osób, które spotykamy na naszej drodze?
Ocena na Filmwebie: 6,4.
Miejsce 5: Szach–mat (2013) – gra, która pobudza umysł i zmienia życie
Film w reżyserii Jake'a Goldbergera opowiada o byłym więźniu, który po wyjściu na wolność zakłada klub szachowy dla młodzieży z biednych dzielnic Waszyngtonu. Eugene Brown (Cuba Gooding Jr.) popełnił przestępstwo jako młody człowiek. Teraz chce zrobić coś, co uchroni inne dzieciaki przed podobnym losem.
Widzi, jak gra w szachy – poprzez konieczność opracowywania strategii – uczy podejmowania decyzji i odpowiedzialności za konsekwencje. Eugene staje się mentorem dla miejscowej młodzieży, którą bardziej niż innych dotyka problem presji społecznej i przemocy.
Ocena na Filmwebie: 6,7
Zobacz także: Filmy motywacyjne, które ładują baterie
Miejsce 4: Pionek (2014) – historia amerykańskiego szachisty Bobby'ego Fischera
Film w reżyserii Edwarda Zwicka to portret wybitnego szachisty i mistrza świata z lat 1972–1975. Bobby Fischer (Tobey Maguire) urodził się w Chicago w 1943 r. i już jako dziecko pokochał szachownicę. W wieku sześciu lat znacznie przewyższał umiejętności rówieśników. Matka, będąc pod wrażeniem talentu syna, skierowała go na nauki do Johna Collinsa, wybitnego trenera szachowego. W związku z tym, że jego rodzice rozwiedli się, gdy miał dwa lata, trener zastąpił mu ojca.
Akcja filmu „Pionek” skupia się na przygotowaniach do pojedynku z aktualnym mistrzem świata – Borisem Spasskim (Liev Schreiber). Mecz stulecia ma miejsce w 1972 roku w Reykjaviku i składa się z trzech partii. Podczas każdej kolejnej świat zamiera, a demony w głowie głównego bohatera dają o sobie znać.
Ocena na Filmwebie: 6,9.
Miejsce 3: Magnus (2016) – film dokumentalny o norweskim mistrzu szachowym
Z biografii w reżyserii Benjamina Ree dowiemy się, jakim dzieciakiem i nastolatkiem był obecny szachowy mistrz świata. Magnus Carlsen nie schodzi z podium od 2013 r. Szachy są jego miłością od najmłodszych lat. Tylko on sam wie, ile potrzeba odwagi i wytrwałości, aby osiągnąć tak wiele. W wieku 12. lat Magnus zajmuje drugie miejsce w mistrzostwach juniorów w Heraklionie. Po paśmie sukcesów i niewielkich porażek, w wieku 23. lat sięga po tytuł mistrza świata.
Autor dokumentu przygląda się jego młodości, relacjom z rodzeństwem i przyjaciółmi. Zgłębia zakamarki umysłu i szczegółowo rozpracowuje taktykę Magnusa przed każdym kolejnym turniejem. Zwraca również uwagę na ogromną presję i strach, które są nierozłączną częścią sukcesu.
Ocena na Filmwebie: 7,0.
Zobacz także: Najciekawsze filmy biograficzne o gwiazdach, sportowcach i politykach
Miejsce 2: Królowa Katwe (2016) – historia genialnej szachistki z Ugandy
„Królwa Katwe” jest opowieścią o Phionie Mutesi (Madina Nalwanga) – dziewczynie z Ugandy, która staje do międzynarodowej olimpiady szachowej. Korzystając z zajęć organizowanych przez akcję charytatywną, poznaje zasady gry i okazuje się, że ma wrodzony talent.
Nastolatka trenuje pod okiem Roberta Katende (David Oyelowo), który zachęca ją do udziału w międzynarodowych zawodach. Dzięki wsparciu matki (Lupita Nyong'o), dziewczyna przezwycięża własne ograniczenia i osiąga ogromny sukces. Nie bez znaczenia jest także wpływ, jaki wywiera na lokalnej społeczności. W Katwe, ubogiej dzielnicy Kampali dzieciaki spędzają więcej czasu przy szachownicy niż na placu zabaw.
Film powstał na motywach powieści Tima Crothersa, który zainspirowany sukcesem Phiony postanowił opisać jej historię. Produkcja otrzymała Nagrodę Publiczności na MFF w Toronto.
Ocena na Filmwebie: 7,0.
Miejsce 1: Obrona Łużyna (2000) – film o szachowej obsesji
Ranking wygrywa romans w reżyserii Marleen Gorris na podstawie książki Wladimira Nabokowa. Głównym bohaterem jest Aleksnader Iwanowicz Łużyn (John Turturro). Gdy jest małym chłopcem, na jednym z wieczorków muzycznych ku pamięci dziadka, pada pytanie o to, czy potrafi grać w szachy. Od tej pory zaczyna interesować się szachownicą. Niejednokrotnie ucieka ze szkoły do ciotki, aby zgłębiać tajniki gry. W końcu w wieku 10. lat startuje w zawodach, zdobywając tytuł arcymistrza.
Z każdym kolejnym turniejem gra staje się jego obsesją. Jedynie miłość do Natalii (Emily Watson) potrafi na chwilę oderwać go od rozmyślań nad strategią pokonania przeciwnika.
Ocena na Filmwebie: 7,4.
Pozostałe filmy szachowe, które pobudzają szare komórki
Dla tych, u których powyższa lista nie zaspokoiła głodu po serialu „Gambit królowej”, przygotowaliśmy kilka dodatkowych propozycji:
- Szachista (1927) – film niemy, którego fabuła rozgrywa się w czasie zaborów Polski. Ranny hrabia Bolesław Worowski trafia pod opiekę ekscentrycznego wynalazcy. Ten konstruuje mu mechaniczny kostium o wyglądzie Turka, w którym główny bohater staje do turnieju szachowego z carycą Katarzyną Wielką. Reżyseria: Raymond Bernard,
- Siódma pieczęć (1957) – film o rozgrywkach szachowych ze śmiercią, rozgrywający się w czasach średniowiecza po wyprawach krzyżowych. Reżyseria: Ingmar Bergman. Tytuł został opisany w rankingu filmów o średniowieczu,
- Przekątna gońca (1984) – thriller polityczny w czasach Zimnej Wojny, w którym do szachowego pojedynku stają sowiecki mistrz i jego były uczeń, żyjący na wygnaniu. Reżyseria: Richard Dembo,
- Szachowe dzieciństwo (1993) – film o dzieciaku, który podpatrując turnieje szachowe w parku, uczy się zasad królewskiej gry. Reżyseria: Steven Zaillian,
- Szachistka (2009) – dramat obyczajowy o pokojówce, która uczy się grać w szachy. Reżyseria: Caroline Bottaro,
- Debiut (2020) – film na faktach o drużynie szachowej nastolatków z Miami Jackson High School. Reżyseria: John Leguizamo,
- Królewska gra (2021) – historia austriackiego prawnika, który trafia w ręce Gestapo podczas nazistowskiej okupacji Wiednia. W celu samotnie gra w szachy, aby przetrwać psychiczne tortury. Reżyseria: Philipp Stölzl.
