Filmy o kardynale Wyszyńskim to nie tylko klasyczne biografie przywódcy polskiego kościoła. To także spojrzenie na przełomowe dla kraju wydarzenia historyczne. Działalność przyszłego prymasa w czasie wojny, okres internowania, obchody milenijne w 1966 roku czy pontyfikat Jana Pawła II stały się prologiem do upadku komunizmu. Jedne tytuły podsumowują działalność duchowego przywódcy. Inne – skupiają się na ważnych wątkach z życia kardynała Stefana w skali mikro.
Spis treści:
- Prorok (2022) – życia prymasa Polski na tle wydarzeń historycznych
- Wyszyński – zemsta czy przebaczenie (2021) – działalność młodego prymasa w czasie II wojny światowej
- Prymas w Komańczy (2009) – spektakl Teatru Telewizji o czasach odosobnienia prymasa
- Złodziej w sutannie (2008) – historia uwolnienia kopii świętego obrazu
- Prymas. Trzy lata z tysiąca (2000) – dramat biograficzny o latach prześladowań i dylematów kościelnego przywódcy
- Filmy dokumentalne o kardynale Wyszyńskim
Prorok (2022) – życia prymasa Polski na tle wydarzeń historycznych
Film rozgrywa się w czasach komunistycznych. Kościół katolicki jest głównym ośrodkiem podtrzymywania ducha narodu – w opozycji do działań rządu Władysława Gomułki (Adam Ferency). Kardynał Stefan Wyszyński (Sławomir Grzymkowski) jest pod stałą obserwacją agentów bezpieki, a jego działalność coraz bardziej zagraża sowieckiej polityce. Od 1956 r. aż do śmierci w 1981 r. Służby Bezpieczeństwa śledzą każdy jego ruch w ramach akcji o kryptonimie „Prorok”.
W produkcji, która jest debiutem fabularnym Michała Kondrata, widzimy obraz człowieka odważnego, który nie boi się rozmawiać z partią. Jest także wizjonerem, który dostrzega potencjał ludzki. Zauważa Karola Wojtyłę (Andrzej Niemyt) i składa wniosek o mianowanie go biskupem pomocniczym Krakowa – co jest początkiem drogi przyszłego papieża do Stolicy Apostolskiej.
Rozmowy prymasa z Gomułką i Cyrankiewiczem (Marcin Troński) zostały odtworzone na podstawie archiwalnych nagrań SB.
Wyszyński – zemsta czy przebaczenie (2021) – działalność młodego prymasa w czasie II wojny światowej
Film przedstawia losy wojenne księdza porucznika Stefana (Ksawery Szlenkier). Jest rok 1944, Warszawa płonie w powstaniu. Przyszły prymas Polski zostaje przydzielony do jednostki wojskowej na terenie Puszczy Kampinoskiej. Równolegle pod pseudonimem „Radwan III” działa w powstańczym szpitalu.
W obrazie Tadeusza Syki widzimy młodego księdza, który staje przed trudnymi pytaniami o podstawowe wartości chrześcijańskie w obliczu wojny. Jak kochać bliźniego, który jest twoim wrogiem? Jak wybaczać i czy w kościele jest zgoda na zabijanie? Decyzje i przemyślenia z tamtych czasów są podstawą jego późniejszej drogi.
Zobacz także: Najciekawsze filmy o II wojnie światowej – TOP 9 po 2000 roku
Prymas w Komańczy (2009) – spektakl Teatru Telewizji o czasach odosobnienia prymasa
W dramacie poznajemy okoliczności powstania najważniejszej modlitwy kardynała Stefana Wyszyńskiego. Tekst przeszedł do historii jako Jasnogórskie Śluby Narodu Polskiego. Prymas (Olgierd Łukaszewicz) napisał je w miejscu odosobnienia w Komańczy, gdzie przebywał w latach 1955–1956. Litania powstała z inspiracji lekturą „Potopu” H. Sienkiewicza.
Śluby zostały przekazane w tajemnicy. Biskup Michał Klepacz (Marek Kępiński) odczytał je dnia 26 sierpnia 1956 r. na Jasnej Górze w obecności miliona wiernych. Był to przełomowy moment w walce o kościół i odrodzenie niezależnej Polski w czasach PRL.
Spektakl telewizyjny w reżyserii Pawła Woldana otrzymał II nagrodę na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Katolickich i Multimediów w Niepokalanowie w 2010 r.
Złodziej w sutannie (2008) – historia uwolnienia kopii świętego obrazu
To kolejny spektakl Teatru Telewizji w reżyserii Pawła Woldana. Tym razem scenariusz powstał na bazie wydarzeń z lat 1966–1972. Z inicjatywy kardynała Wyszyńskiego (Olgierd Łukaszewicz) w pielgrzymkę po polskich parafiach rusza kopia obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej. Dzieło zostaje natychmiast przechwycone przez Milicję Obywatelską i zamknięte w klasztorze na Jasnej Górze. Nie zakłóca to jednak przebiegu nabożeństw – przez 6 lat po Polsce wędruje pusta rama, która gromadzi miliony wiernych.
W 1972 r. ksiądz Józef Wójcik (Artur Żmijewski) kradnie obraz z Częstochowy i przewozi go do katedry w Radomiu. Uroczysta msza święta wznawia wędrówkę sakramentaliów w odpowiedniej formie.
Prymas. Trzy lata z tysiąca (2000) – dramat biograficzny o latach prześladowań i dylematów kościelnego przywódcy
Akcja filmu skupia się na okresie internowania kardynała (Andrzej Seweryn) w latach 1953–1956. Stoczek Warmiński to jego drugie miejsce odosobnienia. Towarzyszami prymasa na zesłaniu są ksiądz Stanisław Skorodecki (Zbigniew Zamachowski) i zakonnica Leonia (Maja Ostaszewska). Ojciec Stanisław zostaje zatrzymany za nauczanie religii, z kolei siostra Maria Leonia Graczyk współpracuje ze strażnikami. Celem władz jest złamanie prymasa, który przeszkadza w ateizacji Polski.
Produkcja w reżyserii Teresy Kotlarczyk bazuje na biografii Wyszyńskiego, ale nie przedstawia tylko historycznej prawdy. Aby zwiększyć dramatyzm opowieści, zostaje wprowadzona postać sobowtóra kardynała, o której nie ma wzmianek w materiałach archiwalnych.
Film otrzymał nagrodę na festiwalu Orły (2001) za najlepszy dźwięk, a także dwa Złote Lwy i dwie Złote Kaczki za role odegrane przez Andrzeja Seweryna i Maję Ostaszewską.
Zobacz także: Najciekawsze filmy biograficzne o gwiazdach, sportowcach i politykach
Filmy dokumentalne o kardynale Wyszyńskim
Dla osób zainteresowanych życiorysem Prymasa Tysiąclecia przygotowaliśmy listę dokumentów. Są one skarbnicą filmów i zdjęć archiwalnych:
- Kardynał Stefan Wyszyński (2000) – film zrealizowany przez Zbigniewa Wawera i Włodzimierza Rekłajtisa przedstawia życie prymasa polski i przywódcy duchowego z naciskiem na czasy reżimu komunistycznego,
- Non possumus (2001) – to kompleksowe studium na temat prymasa, który kierował polskim kościołem przez 33 lata. W filmie zostały zebrane również zdjęcia i nagrania z dzieciństwa oraz lat szkolnych duszpasterza,
- Świadectwo drogi (2002) – kolejny dokument Pawła Woldana zawiera relacje osób z bliskiego środowiska prymasa, takich jak jego następca Józef Glemp, kapelan rodzin katyńskich ksiądz Zdzisław Peszkowski czy siostrzenica kardynała Danuta Sułek,
- Wyszyński. Wróg nr 1 (2020) – to biografia Wyszyńskiego, która ukazuje jego życie w kontekście społecznym i przypomina jego nauki. Reżyseria: Jacek Tarasiuk,
- Ojciec i pasterz (2020) – film dokumentalny Piotra Górskiego to kompilacja kilkudziesięciu nagrań z osobami, które osobiście znały lub współpracowały z prymasem. W efekcie możemy zobaczyć wiele niepublikowanych dotąd zdjęć archiwalnych i tekstów kazań Wyszyńskiego.
