Filmy o powstaniu warszawskim oddają głos ludziom, którzy podjęli beznadziejną walkę, wierząc w możliwość odzyskania wolności. To przede wszystkim historie młodych osób – studentów, którzy rzucają tajne uczelnie, aby walczyć z okupantem z bronią w ręku. Ważne decyzje i wielkie emocje uzupełniają archiwalne zdjęcia z tamtych czasów. W rankingu – zarówno dzieła polskiej szkoły filmowej, jak i produkcje z ostatnich lat.
Spis treści:
- Miejsce 1: Kanał (1957) – film o upadku powstania w reżyserii Andrzeja Wajdy
- Miejsce 2: Eroica (1957) – tragikomedia Andrzeja Munka
- Miejsce 3: Miasto ruin (2010) – krótkometrażowa rekonstrukcja Warszawy po powstaniu
- Miejsce 4: Powstanie Warszawskie (2013) – dokument fabularyzowany na podstawie materiałów archiwalnych
- Miejsce 5: Miasto 44 (2014) – powstanie w oczach młodych ludzi
- Miejsce 6: Pierścionek z orłem w koronie (1992) – rzeczywistość po Powstaniu Warszawskim
- Miejsce 7: Godzina „W” (1979) – co wydarzyło się 1 sierpnia 1944 r.?
- Miejsce 8: Kurier (2019) – tajna misja Jan Nowaka–Jeziorańskiego
- Miejsce 9: Baczyński (2013) – biografia poety, który zginął w Powstaniu Warszawskim
- Miejsce 10: Był sobie dzieciak (2013) – niepoprawna miłość w trudnych czasach
Miejsce 1: Kanał (1957) – film o upadku powstania w reżyserii Andrzeja Wajdy
Akcja filmu rozgrywa się pod koniec Powstania Warszawskiego, we wrześniu 1944 r. Porucznik „Zadra” (Wieńczysław Gliński) przeczuwa nadchodzącą klęskę, ale nie chce psuć morale swojego oddziału. Kampania odpoczywa w jednym z opuszczonych budynków, kiedy jeden z powstańców, Michał (Władysław Sheybal), dowiaduje się o przegranej walce.
Oddział ma do wyboru dwie drogi – otwarta walka z żołnierzami III Rzeszy albo ucieczka kanałami z Mokotowa do Śródmieścia. Porucznik „Zadra” wybiera drugą opcję, która jako jedyna daje szanse na przeżycie.
Do kanałów powstańcy schodzą w trzech grupach. Pierwszą prowadzi porucznik „Zadra”, drugą kierują Michał, podporucznik „Mądry” (Emil Karewicz) i zakochana w nim „Halinka” (Teresa Berezowska), trzeciej przewodniczą podchorąży Jacek „Korab” (Tadeusz Janczar) i łączniczka „Stokrotka” (Teresa Iżewska).
Film Andrzeja Wajdy o podziemnej Warszawie powstał w oparciu o opowiadanie pt. „Kanał” autorstwa Jerzego Stefana Stawińskiego. Otrzymał Nagrodę Specjalną na MFF w Cannes w 1957 r. i jest uznawany za początek polskiej szkoły filmowej.
Ocena na IMDb: 7,9.
Miejsce 2: Eroica (1957) – tragikomedia Andrzeja Munka
Film składa się z dwóch nowel. Pierwsza pokazuje skazaną na klęskę walkę powstańców. Druga konsekwencje powstania – niewolę w obozie jenieckim.
Głównym bohaterem pierwszej części jest „Dzidziuś” Górkiewicz (Edward Dziewoński). W obliczu zagrożenia dezerteruje z oddziału i wyjeżdża do swojego domu w Zalesiu. Tam zastaje żonę (Barbara Połomska) flirtującą z węgierskim oficerem Istvanem Kolyą (Leon Niemczyk). Dowiaduje się o możliwości pomocy ze strony Węgier w zamian za uznanie ich jako sprzymierzeńców Armii Czerwonej. Górkiewicz postanawia przestawić ofertę komendantowi Mokotowa.
Druga część film rozgrywa się w niemieckim obozie jenieckim u podnóża Alp. Na pierwszy plan wysuwają się porucznik Kurzawa (Józef Nowak) i podporucznik Szpakowski (Roman Kłosowski). Zostają przydzieleni do pokoju z oficerami pojmanymi w 1939 r. W grupie okazuje się, że każdy ma nieco inny pogląd na wojnę, honor i walkę za ojczyznę. Mężczyźni wspominają porucznika Zawistowskiego, któremu udało się uciec z obozu.
Film jest odpowiedzią Andrzeja Munka na „Kanał” Andrzeja Wajdy. Został nagrodzony Syrenką Warszawską na LLF w 1959 r., otrzymał także nagrodę FIPRESCI i Grand Prix na MFF w Mar del Plata.
Ocena na IMDb: 7,3.
Miejsce 3: Miasto ruin (2010) – krótkometrażowa rekonstrukcja Warszawy po powstaniu
Film w reżyserii Damiana Nenowa pokazuje skalę zniszczeń w Warszawie w 1945 r. Zrekonstruowany cyfrowo obraz ukazany jest z lotu ptaka. W pierwszy kadrach widzimy archiwalne zdjęcia z 1939 r., a chwilę później zrekonstruowane ruiny miasta.
Pięciominutowa etiuda jest elementem stałym ekspozycji Muzeum Powstania Warszawskiego.
Ocena na IMDb: 6,7.
Miejsce 4: Powstanie Warszawskie (2013) – dokument fabularyzowany na podstawie materiałów archiwalnych
Film fabularny wyreżyserowany przez Jana Komasę został w całości zmontowany z autentycznych materiałów filmowych z sierpnia 1944 r. Taśmy powstały dzięki działalności polskich operatorów i montażystów współpracujących z Biurem Informacji i Propagandy (BIP) Armii Krajowej. Nadrzędnym celem biura było utworzenie rzetelnej dokumentacji wydarzeń z tamtych lat.
Narratorami opowieści są dwaj bracia – Karol (Michał Żurawski) i Witek (Maciej Nawrocki), którzy otrzymują zadanie udokumentowania powstania. Początkowo ich nagrania dotyczą życia codziennego mieszkańców Warszawy. Jednak w miarę rozwoju sytuacji są coraz bliżej walk z okupantem.
Film został wyprodukowany na zlecenie Muzeum Powstania Warszawskiego. W 2015 r. otrzymał dwa Orły (nagroda Polskiej Akademii Filmowej) jako najlepszy film dokumentalny i za najlepszy dźwięk. Został nagrodzony także Złotą Szpulą (nagroda Amerykańskiego Stowarzyszenia Montażystów Dźwięku).
Ocena na IMDb: 6,7.
Miejsce 5: Miasto 44 (2014) – powstanie w oczach młodych ludzi
„Miasto 44” to obraz uczuć młodych ludzi, biorących udział w powstaniu. Fabuła rozpoczyna się na chwilę przed wybuchem, w sierpniu 1944 r. Są wakacje. Stefan (Józef Pawłowski) jedzie z przyjaciółmi na wieś nad jezioro. Tam poznaje Alę (Zofia Wichłacz) i zakochuje się w niej z wzajemnością. Gdy wybucha powstanie, dziewczyna postanawia przyjechać do Warszawy.
Stefan walczy na froncie, Alicja zostaje pielęgniarką i działa pod pseudonimem „Biedronka”. Jest jeszcze Kama (Anna Próchniak) – łączniczka, którą Stefan znał wcześniej, zanim poznali się z Alą.
Dramat wojenny w reżyserii Jana Komasy otrzymał pięć nagród na festiwalu Złote Lwy w Gdyni w 2014 r. – dwie Nagrody Specjalne dla aktorki Anny Próchniak i Jana Komasy oraz trzy Nagrody Indywidualne – dla Zofii Wichłacz, a także za dźwięk i efekty specjalne. Został nagrodzony także czterema Orłami w 2015 r.
Ocena na IMDb: 6,6
Miejsce 6: Pierścionek z orłem w koronie (1992) – rzeczywistość po Powstaniu Warszawskim
Fabuła rozpoczyna się pod koniec Powstania Warszawskiego. Dwudziestoletni podchorąży Marcin (Rafał Królikowski) trafia do niemieckiego szpitala, podczas gdy jego dziewczyna Wiśka zostaje przewieziona do obozu dla ludności cywilnej. Tuż przed rozstaniem Marcin otrzymuje od niej tytułowy pierścionek.
Po wojnie major Steinert (Piotr Bajon) proponuje chłopakowi walkę w Podziemiu z Sowietami. Marcin odmawia, decydując o zbadaniu zamiarów nowej władzy na własną rękę.
„Pierścionek z orłem w koronie” nawiązuje tematycznie do fabuły filmu „Popiół i diament” (więcej na temat fabuły w rankingu polskich filmów z lat 50., 60., 70.). Obydwa obrazy powstały w reżyserii Andrzeja Wajdy.
Ocena na IMDb: 6,4.
Miejsce 7: Godzina „W” (1979) – co wydarzyło się 1 sierpnia 1944 r.?
Film opowiada historię z pierwszego dnia Powstania Warszawskiego. Fabuła rozpoczyna się od wielkich nadziei związanych z wyzwoleniem spod okupacji hitlerowskiej przy wsparciu Armii Czerwonej.
Tuż przed godziną „W” dowódca plutonu Armii Krajowej „Czarny” (Jerzy Gudejko) otrzymuje informację o braku wsparcia. Jednak godzina ataku na niemieckie koszary jest już wyznaczona. Równo o 17:00 rozpoczyna się nierówna walka.
Obraz w reżyserii Janusza Morgensterna jest ekranizacją opowiadania Jerzego Stefana Stawińskiego. Autor osobiście uczestniczył w powstaniu na Mokotowie.
Ocena na IMDb: 6,1.
Zobacz także: Najlepsze filmy o wojnie – jakie problemy poruszają?
Miejsce 8: Kurier (2019) – tajna misja Jan Nowaka–Jeziorańskiego
Jan Nowak–Jeziorański (Philippe Tłokiński) otrzymuje zadanie ze strony warszawskiego Podziemia. Ma pojechać do Londynu, aby powiadomić rząd RP na uchodźstwie o planowanym powstaniu w Warszawie. Rozmawia z generałem Kazimierzem Sosnowskim (Jan Frycz) i premierem Wielkiej Brytanii Winstonem Churchillem (Michael Terry) o możliwościach wsparcia ze strony wojsk alianckich.
Teraz musi przedostać się z powrotem do kraju, aby powstrzymać wybuch powstania.
Sensacyjny film historyczny w reżyserii Władysława Pasikowskiego otrzymał nominację do Złotych Lwów w 2019 r. i trzy nominacje do Orłów w 2020 r. Scenariusz jest oparty na faktach.
Ocena na IMDb: 5,9.
Miejsce 9: Baczyński (2013) – biografia poety, który zginął w Powstaniu Warszawskim
Krzysztof Kamil Baczyński (Mateusz Kościukiewicz) urodził się w Warszawie w 1921 r. W czasie okupacji niemieckiej opublikował w Podziemiu cztery tomiki wierszy. Jednocześnie studiował polonistykę, ale rzucił tajną uczelnię w 1943 r., aby w pełni poświęcić się działaniom Armii Krajowej. Zginął 4 sierpnia 1944 r. w pałacu Blanka (dzisiejszy ratusz).
W powstaniu brała udział również jego żona Barbara Drapczyńska (Katarzyna Zawadzka). Zmarła 1 września w wyniku obrażeń pod Teatrem Wielkim.
Film jest próbą uchwycenia istoty życia młodego poety – jego myśli, wartości i przekonań. To debiut fabularny Krzysztofa Piwowarskiego.
Ocena na IMDb: 5,8.
Miejsce 10: Był sobie dzieciak (2013) – niepoprawna miłość w trudnych czasach
Marek (Rafał Fudalej) jest młodym poetą i przyszłym maturzystą. Kiedy powstańcom udaje się wyzwolić Śródmieście, postanawia opuścić matkę i wyrusza do centrum miasta, gdzie przebywa jego ojciec.
Przypadkowo poznaje Irenę (Magdalena Cielecka), ratując ją przed społecznym linczem. Zaintrygowany, postanawia pomóc odszukać jej syna. Nie chce wierzyć w to, że jest folksdojczką.
Reżyseria: Leszek Wosiewicz, ocena na IMDb: 4,0.
