Leonardo da Vinci to nie tylko jeden z najpopularniejszych malarzy w historii sztuki, ale również człowiek o rozległych umiejętnościach. Da Vinci swoimi pasjami mógłby obdarować dziesiątki osób. To on malował, rysował, rzeźbił, projektował, konstruował, a nawet – z pasją do anatomii człowieka – jako pierwszy opisał przebieg miażdżycy naczyń krwionośnych. Jego osiągnięcia w różnych dziedzinach życia sprawiły, że uważany jest za symbol renesansowego „uomo universale” – człowieka wszechstronnie wykształconego i rozwijającego się w wielu obszarach.
Spis treści:
- Kim był Leonardo da Vinci?
- Życie prywatne Leonarda
- Skrócony życiorys Leonardo di ser Piero da Vinci
- Jak i kiedy zmarł włoski artysta?
- Charakterystyczna twórczość człowieka renesansu
- Co da Vinci chciał przekazać w swoich dziełach?
- Najsłynniejsze obrazy Leonarda da Vinci
Kim był Leonardo da Vinci?
Leonardo urodził się we Włoszech i w przeciągu prawie 70-letniego życia został uznany za wszechstronnego geniusza, rozpoznawanego na całym świecie. Da Vinci był nieślubnym dzieckiem Ser Piera da Vinci (notariusza) i Cateriny Lippi (nastoletniej chłopki). Czas dzieciństwa chłopiec spędził głównie u dziadków.
Młodzieniec nie od razu rozpoczął swoją przygodę z edukacją artystyczną. Przez dłuższy okres uczył się w domu, ponieważ miał dar samodzielnego zdobywania wiedzy. Dopiero gdy ukończył 14 lat, ojciec dostrzegł jego talent i wysłał do pracowni Andrea del Verrocchio – florenckiego artysty. W tym miejscu Leonardo poznał wiele uzdolnionych osób repezentujących różne dziedziny sztuki. Młodzieniec zdobył rozmaite umiejętności, które wykorzystywał podczas tworzenia swoich dzieł.
Leonardo da Vinci znany jest przede wszystkim jako włoski malarz renesansu, tworząc obrazy, które nieustannie są obiektem licznych analiz np. „Mona Lisa” i „Ostatnia Wieczerza”. Jego podejście do kompozycji, światła i cienia oraz technika sfumato, zrewolucjonizowało malarstwo. Artysta skrupulatnie studiował anatomię ludzkiego ciała, dzięki czemu uzyskiwał realistyczne i ekspresyjne postacie.
Ponadto człowiek renesansu był również pasjonatem nauki. Zainteresowania Leonardo obejmowały m.in.:
- astronomię,
- geometrię,
- inżynierię,
- anatomię,
- lotnictwo,
- matematykę,
- muzykę,
- filozofię,
- literaturę
- botanikę
- geologię.
Da Vinci wykonywał liczne szkice wynalazków, projekty np. maszyn latających, czołgów, spadochronów, lotni, turbin wiatrowych, a także innowacyjnych narzędzi wojennych. Wiele z tych pomysłów nigdy nie zostało zrealizowanych.
Życie prywatne Leonarda
Niewiele wiadomo o życiu prywatnym Leonarda. Jego osobiste przeżycia i relacje w dużej mierze owiane są tajemnicą, głównie z powodu braku szczegółowych dokumentów na ten temat. Leonardo znany był jako artysta poświęcony nauce i sztuce, ale również osoba ceniąca samotność. Mężczyzna nigdy się nie ożenił i nie miał dzieci. Wiadomo jednak, że artysta tworzył nieliczne, ale długotrwałe i bliskie relacje np. ze swoim uczniem Franceskiem Melzi. Przypuszcza się również, że Leonardo da Vinci miał homoseksualne skłonności.
Skrócony życiorys Leonardo di ser Piero da Vinci
- Leonardo di ser Piero da Vinci urodził się 15 kwietnia 1452 roku w miejscowości Vinci, około 30 km od Florencji.
- 16 kwietnia 1452 roku obył się chrzest święty Leonarda, mimo że był nieślubnym dzieckiem.
- W 1464 roku, gdy zmarli dziadkowie da Vinci, młodzieniec zamieszkał we Florencji.
- W 1466 roku Leonardo rozpoczął nauki u artysty i inżyniera Andrei del Verrocchia.
- W 1472 roku mężczyzna dołączył do bractwa malarzy Compagina di San Luca i również w tym roku otrzymał tytuł mistrza artystycznej Gildii Świętego Łukasza.
- W 1472 roku da Vinci stworzył dzieło „Zwiastowanie”.
- W 1473 roku powstał popularny rysunek „pejzaż Arno”.
- W 1478 roku Leonardo da Vinci otworzył własny warsztat.
- W latach 1482–1499 mężczyzna rozpoczął prace w Mediolanie na dworze u Ludwika Sforzy.
- W 1489 roku świat ujrzał „Damę z gronostajem”.
- W 1500 roku Leonardo powrócił do Florencji.
- W 1490 roku powstał rysunek o proporcjach ludzkiego ciała „Człowiek witruwiański”.
- W 1492 roku artysta zachwycił modelem konia o wymiarach 7 m wysokości.
- W latach 1495–1498 odbyły się prace nad arcydziełem „Ostatnia Wieczerza”.
- W 1503 roku Leonardo stworzył tajemniczą „Mona Lisę”.
- W 1506 roku artysta ponownie przybył do Mediolanu na dworze Ludovica Sforzy.
- W 1513 roku powstał obraz olejny „Jan Chrzciciel”.
- W 1513 roku Leonardo wyjechał do Rzymu, gdzie poświęcił się badaniom i poszerzaniom umiejętności.
- W 1517 roku mężczyzna zamieszkał we Francji na zaproszenie Franciszka I.
- Leonardo da Vinci zmarł w 1519 roku w obecności króla.
Jak i kiedy zmarł włoski artysta?
Leonardo spędził ostatnie lata życia we Francji, na dworze króla Franciszka I, gdzie kontynuował prace nad swoimi projektami artystycznymi i naukowymi. Artysta zmarł 2 maja 1519 roku w Clos Lucé w wieku 67 lat. Prawdopodobnie przyczyną jego śmierci był udar, a historia głosi, że człowiek renesansu zmarł w obecności króla. Wydarzenie jest interpretowane jako symbol uznania, którym cieszył się Leonardo wśród wpływowych ludzi.
Grób Leonarda da Vinci znajduje się w kaplicy świętego Huberta, nieopodal zamku Amboise we Francji.
Charakterystyczna twórczość człowieka renesansu
Twórczość Leonarda da Vinci obejmuje: malowidła, rzeźby, plany, szkice z dziedziny anatomii, mechaniki i inżynierii. Artysta tworzył obrazy, które do dziś są uważane za arcydzieła sztuki. Jego rzeźby były cenione za innowacyjność i perfekcję. Leonardo jako przedstawiciel renesansu, wyróżniał się wszechstronnymi zainteresowaniami mi.in. nauką, sztuką, literaturą antyczną. Włoski artysta dążył do poznania i zrozumienia świata w jego najszerszym zakresie, co uwidaczniał w swoich dziełach.
Tematyka twórczości
Leonardo tworzył dzieła o zróżnicowanej tematyce, jednak większość z nich opiera się o motywy religijne, mitologiczne, psychologiczne. „Ostatnia Wieczerza” ma podłoże religijne, a z kolei: „Dama z gronostajem”, „Święty Jan Chrzciciel”, „Mona Lisa” to portrety, które artysta wzniósł do rangi głębokiej psychologicznej introspekcji. Podobnie jak Michał Anioł, da Vinci również poznawał ludzkie ciało poprzez sekcje zwłok, przenosząc swoje obserwacje m.in. na rzeźbę. Pomniki rzeźbiarza miały odzwierciedlać dynamiczne i realistyczne podejście do postaci oraz zwierząt.
Techniki malarskie i rzeźbiarskie
Leonardo da Vinci w malarstwie wyróżnił się mistrzowskimi umiejętnościami, zwłaszcza w zakresie wykorzystania światłocienia i perspektywy. Malarz wykorzystywał technikę zwaną „sfumato”, polegającą na delikatnym rozmyciu konturów i granic między kolorami, aby uzyskać efekt głębi oraz realizmu. Jego podejście do kompozycji, ekspresyjne wyrażanie ludzkiego ciała, tajemnicze twarze, perfekcyjne wykorzystanie światła i cieni, głębia kolorów to elementy, które wywarły ogromny wpływ na rozwój malarstwa europejskiego.
Co da Vinci chciał przekazać w swoich dziełach?
Leonardo da Vinci w swojej twórczości dążył do ukazania głębokiego humanizmu. Artysta podkreślał: godność człowieka, znaczenie wiedzy i nauki w sztuce, szacunek do piękna natury. Ponadto:
- Poszukiwał idealnej proporcji i harmonii – dążył do osiągnięcia perfekcji zarówno w przedstawieniach ludzkich postaci, jak i w kompozycji całego obrazu.
- Przedstawiał wartość emocjonalną i psychologiczną – artysta zawsze starał się przedstawić postacie na swoich obrazach z bogatym spektrum emocji i subtelnymi wyrazami twarzy.
- Scalał naukę ze sztuką – uczony wykorzystywał rozległe badania nad: światłem, ciałem ludzkim, mechaniką, botaniką, aby wprowadzać do swoich dzieł elementy realistyczne i naukowe.
- Stosował innowacyjne techniki – Leonardo eksperymentował z różnymi technikami, żeby lepiej oddać efekty światła i cienia oraz uzyskać bardziej subtelne przejścia tonalne np. techniką sfumato.
Najsłynniejsze obrazy Leonarda da Vinci
Leonardo da Vinci stał się twórcą dzieł, które przeszły do historii jako wzory renesansowych idei. Oto najpopularniejsze obrazy malarza:
- Zwiastowanie (1472) – dzieło religijne obrazuje scenę, w której Archanioł Gabriel ogłasza Najświętszej Panience, że zostanie matką Jezusa. Obraz wyróżnia się subtelnymi detalami i zastosowaniem perspektywy oraz światłocienia, dodającego głębi kompozycji.
- Dama z gronostajem (1489) – portret Cecylii Gallerani – damy dworu Ludwika Sforzy (księcia Mediolanu). Obraz olejny uwydatnia realizm i subtelność w przedstawieniu zarówno postaci, jak i zwierzęcia (gronostaj lub łasica), a także wyróżnia się fenomenalną grą światła. Dzieło znajduje się w Muzeum Książąt Czartoryskich.
- Człowiek witruwiański (1490) – rysunek, zasługuje na uwagę jako przykład doskonałego połączenia sztuki i nauki w pracy Leonarda. Studium proporcji ludzkiego ciała, podkreśla dążenie artysty do harmonii, a także matematycznej precyzji.
- Ostatnia Wieczerza (1495–1498) – monumentalne dzieło, które przedstawia Jezusa i 12 apostołów podczas ostatniego posiłku, przed aresztowaniem Chrystusa w Ogrodzie Oliwnym. To zaawansowana kompozycja, znana z dramatycznej ekspresji postaci. Malowidło ścienne znajduje się w refektarzu przy bazylice Santa Maria delle Grazie.
- Mona Lisa (1503) – portret kobiety, prawdopodobnie Lisy Gherardini – żony florenckiego kupca Francesco del Giocondo. Obraz olejny znany z tajemniczego uśmiechu, zawansowanej techniki malarskiej, użycia sfumato, przyciąga do paryskiego muzeum w Luwrze.
- Jan Chrzciciel (1513) – prezentuje sylwetkę młodego św. Jana Chrzciciela w ciemności z charakterystycznym, tajemniczym uśmiechem. Prorok unosi rękę do góry, co może symbolizować jego rolę jako prekursora Chrystusa. To prawdopodobnie ostatni obraz namalowany przez Leonardo da Vinci.
