Ostatnia Wieczerza to dzieło Leonarda da Vinci – człowieka renesansu. Artysta wykorzystał swoją rozległą wiedzę związaną z: religią, psychologią, anatomią, optyką, geometrią, muzyką, aby stworzyć malowidło naścienne o wymiarach 460 × 880. „Ostatnia Wieczerza” określana jest jako jedno z najbardziej znaczących dzieł w historii malarstwa. Arcydzieło zadziwia innowacyjnym wykorzystaniem perspektywy, mistrzowskim oddaniem emocji, zastosowaniem nietypowej techniki, wywierając trwały wpływ na kulturę i sztukę.
Spis treści:
- Jaką scenę przedstawia obraz „Ostatnia Wieczerza”?
- Kto znajduje się na fresku „Ostatniej Wieczerzy” da Vinci?
- Interpretacja religijnego malowidła z Mediolanu
- Jakie uczucie wywołuje obraz?
- Ciekawostki związane z „Ostatnią Wieczerzą”
- Gdzie znajduje się fresk „Ostatnia Wieczerza”?
Jaką scenę przedstawia obraz „Ostatnia Wieczerza”?
Obraz „Ostatnia Wieczerza” Leonarda da Vinci prezentuje wydarzenie sprzed aresztowania Jezusa na Górze Oliwnej i ukrzyżowania. Dzieło ukazuje ostatni wspólny posiłek nauczyciela z apostołami. To poruszający moment, w którym Jezus siedzi przy długim stole i oznajmia, że już wkrótce jeden z uczniów go zdradzi:
„Z nastaniem wieczoru zajął miejsce u stołu razem z dwunastu <uczniami>. 21 A gdy jedli, rzekł: «Zaprawdę, powiadam wam: jeden z was mnie zdradzi». 22 Bardzo tym zasmuceni zaczęli pytać jeden przez drugiego: «Chyba nie ja, Panie?» 23 On zaś odpowiedział: «Ten, który ze Mną rękę zanurza w misie, on Mnie zdradzi. 24 Wprawdzie Syn Człowieczy odchodzi, jak o Nim jest napisane, lecz biada temu człowiekowi, przez którego Syn Człowieczy będzie wydany. Byłoby lepiej dla tego człowieka, gdyby się nie narodził». 25 Wtedy Judasz, który Go miał zdradzić, rzekł: «Czy nie ja, Rabbi?» Odpowiedział mu: «Tak jest, ty»”
— Ewangelia Mt 26, 20-25
Scena odbywa się w prostym, ale jednocześnie majestatycznym pomieszczeniu z wysokimi oknami w tle, przez które wpada światło. Zbawca znajduje się w centrum malarskiej kompozycji jako najważniejsza postać podczas wieczerzy. Sylwetka Chrystusa tworzy trójkąt – symbol stabilności i duchowej doskonałości.
Kto znajduje się na fresku „Ostatniej Wieczerzy” da Vinci?
Wokół Jezusa rozmieszczeni są apostołowie, podzieleni na cztery grupy po trzy osoby. Każda z postaci jest unikalna i wyróżnia się osobistymi emocjami. Niektórzy z uczniów zwracają się ku sobie – dyskutując i szukając zrozumienia, inni spoglądają bezpośrednio na Jezusa – oczekując wskazówek lub zaprzeczenia.
Na obrazie „Ostatnia Wieczerza” Leonarda da Vinci znajduje się dwunastu apostołów, zaczynając od lewej strony:
- Bartłomiej – stojący najbardziej na skraju, pochylony do przodu, jakby chciał lepiej usłyszeć, co mówią inni lub dokładniej zrozumieć sytuację.
- Jakub Mniejszy – ukazany z podniesioną dłonią i widocznym zdziwieniem na twarzy.
- Andrzej – zaskoczony słowami Jezusa. Apostoł, podnosi ręce, jakby odpychał od siebie myśl o zdradzie.
- Judasz – jedyny z twarzą częściowo w cieniu, co podkreśla jego rolę zdrajcy. Iskariota trzyma w ręce sakiewkę z pieniędzmi, symbolizującą chciwość i niewierność.
- Piotr – energicznie zwraca się w stronę Jana, trzyma nóż w jednej ręce – symbol obrony Jezusa.
- Jan – najmłodszy z apostołów, pochylony w stronę Piotra. Młodzieniec wydaje się być w głębokim smutku lub szoku po słowach Jezusa.
- Tomasz – wznosi palec ku górze, co może symbolizować jego późniejsze wątpliwości i potrzebę fizycznego dowodu na zmartwychwstanie Jezusa.
- Jakub Większy – ma ręce uniesione w geście zaskoczenia i obrony. Apostoł wygląda na najbardziej oburzonego, jakby odrzucał możliwość zdrady wśród apostołów.
- Filip – stoi i pochyla się w stronę Jezusa, wyrażając swoje zdumienie oraz smutek, z rękami wyciągniętymi w geście szukania odpowiedzi.
- Mateusz – zwraca się do swoich towarzyszy (Jakuba Mniejszego i Tadeusza) gestykulując w dyskusji o słowach Jezusa, wyrażając w ten sposób swoje zaniepokojenie i poszukując wyjaśnienia.
- Tadeusz (Juda Tadeusz) – pochylony w stronę Szymona, oczekuje odpowiedzi.
- Szymon – pierwszy od prawej. Apostoł rozmawia z Mateuszem i Tadeuszem, prawdopodobnie spokojnie oczekując, aż prawda wyjdzie na jaw.
Interpretacja religijnego malowidła z Mediolanu
„Ostatnia Wieczerza" Leonarda powstała w latach 1495-1498. Obraz nie tylko nawiązuje do istotnego i popularnego motywu religijnego, ale również zmusza odbiorcę do refleksji nad podstawowymi wartościami w życiu człowieka, jak: wiara, lojalność, miłość, nadzieja, uczciwość. Przemyślana kompozycja stała się nie tylko dziełem sztuki, ale również historią o duchowości i dokumentem ludzkich emocji.
Symbolika
"Ostatnia Wieczerza" eksploruje ludzką psychikę i emocje poprzez bogatą symbolikę, a także zaawansowane techniki artystyczne. Oto niektóre z kluczowych elementów:
- Kompozycja i perspektywa: da Vinci zastosował liniową perspektywę, aby skupić uwagę na postaci Jezusa, znajdującej się w centralnym punkcie kompozycji. Ponadto apostołowie są grupowani po trzy osoby, co może symbolizować Trójcę Świętą.
- Gestykulacja i emocje: każdy z apostołów reaguje inaczej na słowa Jezusa o zdradzie, co dodaje dynamiki kompozycji i podkreśla indywidualne oraz różnorodne charaktery postaci.
- Jezus: centralna postać Jezusa umieszczona jest w formie trójkąta, symbolizując stabilność i duchową doskonałość. Chrystus to jedyna postać, która zachowuje spokój, a to podkreśla jego boską naturę i wiedzę o nadchodzących wydarzeniach.
- Juda: wyróżnia się przy stole jako apostoł delikatnie odsunięty od reszty osób, co może być interpretowane jako oznaka jego izolacji od grupy. Judasz trzyma w ręku sakiewkę, czyli symbol nadchodzącej zdrady.
- Elementy symboliczne: na stole znajdują się chleb i wino – chrześcijańskie symbole Eucharystii, odnoszące się do ciała oraz krwi Chrystusa. Rozmieszczenie przedmiotów na blacie może symbolizować chaos i nadchodzące zmiany po zdradzie Judasza.
Kolorystyka
Malarz wykorzystał światło, aby skupić uwagę na ważnych elementach kompozycji, na przykład na twarzy i gestach postaci. Ciepłe, a także chłodne kolory oddzieliły postać Jezusa od reszty apostołów, podkreślając jego centralną rolę w wydarzeniu. Człowiek renesansu posłużył się światłem i cieniem, aby stworzyć głębie obrazu. Jasność zdaje się emanować od postaci Chrystusa, symbolizując źródło światła, a także prawdy.
Leonardo da Vinci tworząc malowidło, świadomie zaplanował grę kolorów, aby podkreślić emocjonalne, ale również duchowe napięcie wydarzenia. Ciepłe barwy wkradające się w kompozycję, akcentują to, na co warto zwrócić uwagę m.in. duchową izolację Judasza od reszty apostolskiej społeczności.
Technika malarska
Miłośnicy sztuki czują żal do Leonarda da Vinci, że właśnie podczas tworzenia „Ostatniej Wieczerzy” postanowił poeksperymentować i zastosował nowatorską technikę malarską. Obraz nie został namalowany tradycyjną techniką fresku, co byłoby typowe dla tamtych czasów, lecz za pomocą metody, którą artysta opracował w celu uzyskania większej gamy kolorów i szczegółów. Leonardo zdecydował się na użycie suchych tynków zamiast mokrych, a także wykorzystanie farb temperowych wymieszanych z olejnymi.
Technika, chociaż pozwoliła na osiągnięcie niezwykłej głębi kolorów i detali, nie zapewniła trwałości dzieła. „Ostatnia Wieczerza” zaczęła tracić swój blask już kilka lat po jej ukończeniu, a przez wieki była wielokrotnie restaurowana w celu odzyskania pierwotnego wyglądu.
Jakie uczucie wywołuje obraz?
„Ostatnia Wieczerza” Leonarda da Vinci to arcydzieło, które wywołuje ogrom emocji i różnorodne reakcje. Osoby religijne często zamieszczają kopie obrazu w domach jako dzieło ściśle nawiązujące do wydarzeń z życia Jezusa Chrystusa. Ponadto z obserwacją malowidła mogą wiązać się następujące uczucia:
- Zaduma – scena skłania do refleksji nad ludzkim losem, zdradą, poświęceniem i odkupieniem, nawiązując do przekazu biblijnego.
- Podziw – obraz zachwyca m.in. innowacyjnym podejściem do perspektywy, emocjami, harmonią i szczegółowością detali.
- Ciekawość – „Ostatnia Wieczerza” owiana jest różnymi tajemnicami i inspiruje do tworzenia intrygujących teorii.
- Smutek – scena przedstawia ostatnie chwile przed zdradą Judasza i cierpieniem Jezusa, dlatego może budzić uczucie żalu, zwątpienia, czy też współczucia.
- Inspiracja – „Ostatnia Wieczerza” stanowi źródło inspiracji pod względem technicznym, jak i tematycznym dla wielu artystów, historyków sztuki, pisarzy oraz innych twórców.
Ciekawostki związane z „Ostatnią Wieczerzą”
W historii sztuki ciężko odnaleźć podobne dzieło, za którym kryje się tak wiele fascynujących ciekawostek, oto niektóre z nich:
- Teorie spiskowe – „Ostatnia Wieczerza” była przedmiotem wielu teorii spiskowych i interpretacji, znanych między innymi z powieści „Kod Leonarda da Vinci” Dana Browna. Niektórzy sugerowali, że postać siedząca po prawej stronie od Jezusa to nie apostoł Jan, lecz Maria Magdalena.
- Ukryte symbole muzyczne – Giovanni Maria Pala (włoski muzyk) odkrył na arcydziele Leonarda da Vinci pięciolinie i nuty muzyczne oparte o kawałki chleba oraz dłonie apostołów. Podobno kod kryje w sobie utwór trwający 40 sekund o nazwie „Hymn do Boga”.
- Brak zapłaty – prawdopodobnie Leonardo da Vinci nigdy nie otrzymał wynagrodzenia za swoje dzieło, dlatego nie ukończył pracy. Potwierdzeniem tej tezy mogą być niewykończone stopy apostołów.
- Nieodpowiednia technika – eksperymenty Leonarda z techniką malarską podczas tworzenia „Ostatniej Wieczerzy” sprawiły, że obraz zaczął niszczyć się po kilku latach. Dzieło było restaurowane już 7 razy! Na najbardziej pracochłonne działania specjaliści od renowacji potrzebowali więcej czasu, niż Leonardo da Vinci na namalowanie obrazu.
Gdzie znajduje się fresk „Ostatnia Wieczerza”?
Malowidło „Ostatnia Wieczerza” Leonarda da Vinci znajduje się w refektarzu (duże pomieszczenie służące jako jadalnia) w klasztorze dominikanów Santa Maria delle Grazie we Włoszech. Dzieło namalowane bezpośrednio na ścianie jadalni, stało się integralną częścią architektury budynku.
Kościół i klasztor dominikański Santa Maria delle Grazie z „Ostatnią Wieczerzą” Leonarda da Vinci w Mediolanie został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO w 1980 roku. Dostęp dla zwiedzających i podziwiających obraz jest ograniczony do 1300 osób dziennie, aby nadmiar pyłu wnoszonego przez turystów nie osiadł na malowidle.
