Michał Anioł – artysta ogłoszony geniuszem renesansu, nieustannie budzi podziw wśród miłośników sztuki. Buonarroti tworzył monumentalne rzeźby, freski, żywe malowidła i niezwykłe projekty. Włoski artysta wyróżnił się mistrzowskimi umiejętnościami, a także innowacyjnym podejściem do sztuki. Michał Anioł łączył głębokie zrozumienie formy i przestrzeni z subtelnością detali oraz pięknem ludzkiego ciała. To jego dzieła pełne emocji i technicznej doskonałości, przetrwały wieki jako wyznaczniki perfekcjonizmu tamtych czasów.

Spis treści:

• Kim był Michał Anioł?
• Życie prywatne Michelangelo
• Skrócony życiorys Michała Anioła 
• Jak i kiedy zmarł przedstawiciel renesansu?
• Charakterystyczna twórczość włoskiego artysty
• Techniki wykorzystywane w malarstwie i rzeźbiarstwie
• Najsłynniejsze obrazy i dzieła Michała Anioła
• Co Michał Anioł chciał przekazać w swojej twórczości?

Kim był Michał Anioł?

Michelangelo Buonarroti (Michał Anioł) pochodził z florenckiego rodu i był synem lokalnego urzędnika, a jego matka Francesca zmarła, gdy miał 6 lat. Chłopiec większość swojego życia spędził we Florencji, do której przeprowadziła się jego rodzina. Brak matki spowodował, że utalentowany młodzieniec, szybko postanowił całkowicie oddać się sztuce.

Michał Anioł rozpoczął naukę artystyczną w wieku 13 lat. Najpierw kształcił się pod okiem Domenico Ghirlandaio – wybitnego malarza, rozwijając umiejętności związane z rysunkiem i modelowaniem. Następnie dołączył do szkoły Lorenza de’ Medici w ogrodzie San Marco, gdzie Michelangelo otrzymał szansę studiowania rzeźby.

Uzdolniony artysta szybko został ogłoszony jednym z największych przedstawicieli epoki renesansu. Michał Anioł, który największe uznanie zyskał jako rzeźbiarz monumentalnych dzieł np. „Dawid”, czy też „Pieta” był również wszechstronnym malarzem i poetą. Jego freski na sklepieniu Kaplicy Sykstyńskiej (w tym słynny „Sąd Ostateczny”) są uważane za jedno z największych osiągnięć w historii sztuki. Warto również pamiętać, że Michał Anioł zdobył uznanie jako architekt np. kopuły Bazyliki świętego Piotra, kaplicy Medyceuszy, czy też placu na Kapitolu. 

Życie prywatne Michelangelo

Michał Anioł całkowicie poświęcił się sztuce. Mężczyzna często pracował do granic możliwości, zaniedbując relacje międzyludzkie. Artysta nie miał żony ani dzieci. Relacje Michelangelo z najbliższą rodziną, mimo że czasami napięte, stanowiły ważny element jego życia. Artysta regularnie wspierał swoich krewnych np. finansowo.

Wiele źródeł sugeruje, że Michał Anioł mógł mieć głęboko emocjonalne związki z mężczyznami, o czym świadczą m.in. listy do Tommaso dei Cavalieri (młodego artysty). To głównie ich relacja była przedmiotem licznych spekulacji, zwłaszcza w kontekście orientacji seksualnej Michała Anioła.

Skrócony życiorys Michała Anioła 

• Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni urodził się 6 marca 1475 roku w Caprese (Toskania), ale młodzieńcze lata spędził we Florencji.
• W 1488 roku rozpoczął naukę u cenionego malarza – Domenica Ghirlandaia.
• W 1490 roku Michał Anioł poznawał techniki rzeźby pod okiem Bertolda di Giovanni.
• W około 1490 roku stworzył murowaną rzeźbę „Madonna przy schodach”.
• W 1492 roku wykonał „Krucyfiks” dla kościoła Santo Spirito.
• W 1496–1497 roku Buonarroti przyjechał do Rzymu, gdzie kreował najpopularniejsze dzieła swojego życia m.in. „Pietę Watykańską”.
• W 1501 roku wrócił do Florencji i stworzył np. rzeźbę „Dawida”.
• W 1505 roku Michał Anioł rozpoczął prace nad papieskim grobowcem na zlecenie Juliusza II.
• W 1508–1512 włoski artysta całkowicie poświęcił się tworzeniu fresków w kaplicy Sykstyńskiej.
• W 1516 roku ukończył „Mojżesza” (nagrobek Juliusza II).
• W 1553 roku powstał „Pietà florencki” – kolejny wizerunek Madonny ze zmarłym Jezusem Chrystusem.
• W 1541 roku Anioł wykonał „Sąd Ostateczny” w Kaplicy Sykstyńskiej.
• W 1547 roku architekt nadzorował prace nad bazyliką św. Piotra w Rzymie.
• W 1564 roku Michał Anioł stworzył „Pietę Rondanini” – rzeźbę uznaną za niedokończoną.
• Michał Anioł zmarł 18 lutego 1564 roku w Rzymie.

Jak i kiedy zmarł przedstawiciel renesansu?

Ostatnie lata swojego życia Michał Anioł spędził w Rzymie. Mężczyzna nieustannie pracował do wieczornych godzin, nawet sześć dni przed śmiercią. Artysta cierpiał na artrozę (zwyrodnienie stawów), ale zmarł śmiercią naturalną 18 lutego 1564 roku. Żył prawie 90 lat.

Po śmierci krewnego, bratanek Michała Anioła (Leonardo) udał się do Rzymu, aby zabrać jego ciało do Florencji. Sytuacja wywołała sprzeciw wśród mieszkańców „Wiecznego Miasta”. Leonardo owinął zmarłego w chusty i ukradkiem przetransportował do miasta, w którym wychował się geniusz.

Artysta spoczywa w grobie po prawej stronie kościoła Santa Croce, a dokładniej w grobowcu zaprojektowanym przez Giorgio Vasari, obok którego znajdują się trzy kobiety nawiązujące do: architektury, rzeźby, malarstwa.

Charakterystyczna twórczość włoskiego artysty

Michał Anioł Buonarroti to obok Leonarda da Vinci i Rafaela Santiego, najwybitniejszy przedstawiciel epoki renesansowej. Włoski artysta zasłynął z niezwykłej wszechstronności jako malarz, rzeźbiarz, architekt i poeta. Jednak to rzeźby i malowidła sprawiły, że zyskał największe uznanie w historii sztuki, demonstrując mistrzostwo w oddawaniu emocji.

Michał Anioł tworzył w okresie renesansu i fascynował się ciałem oraz jego proporcjami – dążył do osiągnięcia idealnej harmonii w przedstawianiu ludzkiej postaci. Jego prace charakteryzują się realizmem, detalami, głębokim zrozumieniem anatomii ludzkiego ciała, dzięki studiom, fascynacją antykiem, sekcjom zwłok.

Tematyka dzieł Michała Anioła

Dzieła Michała Anioła związane są głównie z tematyką religijną i mitologiczną. W jego twórczości często pojawiają się postacie z Biblii (takie jak Adam, Ewa, Chrystus, Maryja), jak i z mitów greckich oraz rzymskich. Włoski artysta używał swojej sztuki do eksploracji i wyrażania głębokich zagadnień duchowych.

Twórczość Michała Anioła, choć zakorzeniona w ideach renesansu, wprowadza innowacje i interpretacje, które wywarły trwały wpływ na rozwój technik europejskich. Artysta stał się prekursorem sztuki barokowej. Jego prace uważane są za wybitne osiągnięcia, ale także za filozoficzne przemyślenia nad naturą człowieka i jego miejscem na świecie.

Techniki wykorzystywane w malarstwie i rzeźbiarstwie

Mistrz renesansu stosował zaawansowane techniki zarówno w malarstwie, jak i rzeźbiarstwie, które wyznaczały standardy dla jego czasów oraz wpłynęły na przyszłe pokolenia artystów. Dzieła Michała Anioła wyróżniały się głębią duchową i filozoficzną, monumentalizmem, realizmem, dynamiką i emocjonalną wyrazistością.

Malarstwo Michała Anioła

W malarstwie Michał Anioł stosował głównie fresk. W tej technice pigmenty nakładane są na mokry tynk, co pozwala na trwałe połączenie barwnika ze ścianą. Metoda wymaga precyzyjnych działań i szybkiego tempa pracy, zanim tynk wyschnie.

Michał Anioł zasłynął jako malarz troszczący się o każdy detal.  Artysta tworzył silne i dynamiczne postacie, dzięki doskonałej znajomości ludzkiego ciała. Malarz fantastycznie nadawał głębie i dramatyzm scenom, skutecznie wykorzystując światło oraz cienie.  

Rzeźby Michała Anioła

W rzeźbiarstwie Michał Anioł preferował marmur, tworząc rzeźby z kamienia wyróżniające się ekspresją i delikatnością. Artysta zapoczątkował technikę „non finito”, co oznacza „nieukończone”. Metoda polega na pozostawieniu fragmentów dzieła w formie „niegotowej” i daje wrażenie jakby postać właśnie wyzwalała się z bloku marmuru. Technika nie tylko podkreślała talent Michała Anioła w kształtowaniu formy, ale także nadawała symboliczne znaczenie jego pracom.  

Najsłynniejsze obrazy i rzeźby Michała Anioła 

Michał Anioł Buonarroti stworzył wiele dzieł, które zrewolucjonizowały sztukę renesansu:

• „Dawid” (1501-1504) – monumentalna rzeźba z marmuru, znajdująca się obecnie w Galleria dell’Accademia. Postać przedstawia biblijnego Dawida przed bitwą z Goliatem. Wybitna rzeźba symbolizuje siłę i piękno idealnego męskiego ciała, a także jest uważana za wyraz idei renesansowego humanizmu.
• „Pieta watykańska” (1498-1500) – rzeźba znajduje się w Bazylice św. Piotra w Watykanie i przedstawia Maryję trzymającą na kolanach ciało zmarłego Jezusa. Jest to niezwykle emocjonalne dzieło o perfekcyjnym wykonaniu, które zyskało sławę dzięki precyzji, detalom, scenie zapierającej dech w piersiach.
• „Mojżesz” (1513-1515) – marmurowa rzeźba wykonana jako część grobowca papieża Juliusza II, umieszczona obecnie w Bazylice Św. Piotra w Okowach. Postać Mojżesza z charakterystycznymi rogami, symbolizuje siłę duchowego przywództwa i jest przykładem mistrzostwa Michała Anioła w oddaniu szczegółów anatomicznych.
• Sufit Kaplicy Sykstyńskiej (1508-1512) – freski na suficie kaplicy (300 postaci) w Watykanie zawierają serię scen biblijnych, z których najbardziej znane opowiada o „Stworzeniu Adama”. To dzieło przedstawia moment, w którym Bóg daje życie Adamowi – pierwszemu człowiekowi, symbolizując boską „iskrę życia” przekazywaną człowiekowi.
• Sąd Ostateczny (1535-1541) – fresk umieszczony na ścianie ołtarzowej Kaplicy Sykstyńskiej, który przedstawia scenę Sądu Ostatecznego z Chrystusem jako sędzią decydującym o losach dusz. Dzieło jest pełne dramatyzmu i dynamicznych postaci, dając wyraz głębokiego zrozumienia ludzkiego ciała oraz emocji przez Michała Anioła.

Fot. AdobeStock, savcoco

Co Michał Anioł chciał przekazać w swojej twórczości?

Michał Anioł skupiał się na technicznej perfekcji i estetycznym pięknie. Ponadto nawiązywał do duchowości, humanizmu i filozofii. Włoski twórca:

• Szukał doskonałości – dążył do osiągnięcia idealnych form, co odzwierciedlało renesansowe poszukiwania piękna w ludzkim ciele i duchu.
• Wyzwalał potencjał – przedstawiał proces „wyzwalania” postaci z bloku marmuru, symbolizujący ludzki potencjał zamknięty w materii, który może być uwolniony poprzez twórcze działanie.
• Kreował emocjonalną głębię – przekazywał złożoność ludzkich doświadczeń i duchowych dążeń.
• Uwydatniał renesansowy humanizm – podkreślał wartość i godność człowieka m.in. poprzez idealizowanie, kreowanie potężnych postaci ludzkich.
• Nie bał się emocji – nie unikał przedstawiania trudnych, często dramatycznych sytuacji, związanych z bólem, cierpieniem, czy też konfliktami.