Romans aktorki Zofii Kajzerówny i generała Tadeusza Kasprzyckiego był jednym z największych skandali obyczajowych II Rzeczypospolitej. Doszczętnie zrujnował reputację jednego z najważniejszych polskich dygnitarzy i doprowadził do tragicznej śmierci jego żony.
Zofia Kajzerówna: kim była?
Zofia Kajzerówna przyszła na świat w 1911 r. jako córka Jana Kajzera i Kazimiery z Bielskich. Pod koniec lat 20. zaczęła pracować jako nauczycielka w szkole we Włocławku, lecz jednocześnie żywo interesowała się światem teatru i filmu, marząc o wielkiej artystycznej karierze. Zapewne właśnie w celu spełnienia tego marzenia w styczniu 1930 r. wzięła udział w konkursie Miss Polonia i dostała się nawet do finałowej piętnastki. „Wysoka, kształtna – ciemna szatynka. Cera smagła z rumieńcami. Wielkie oczy o zmiennej barwie. Ślicznie wykrojone usta z perłowymi ząbkami. Włosy półdługie w lokach” – pisano o niej wówczas na łamach prasy. W 1933 r. znalazła się z kolei wśród czterech Polek, których wizerunki zostały umieszczone na łamach magazynu „Chicago Tribune” w ramach międzynarodowego konkursu piękności.
Chociaż ostatecznie wybory Miss Polonia 1930 wygrała piękna lwowianka Zofia Batycka, Kajzerówna postanowiła porzucić pracę nauczycielki i osiąść na stałe w Warszawie. W 1932 r. zdała egzamin eksternistyczny Związku Artystów Scen Polskich i jeszcze w tym samym roku zadebiutowała na deskach popularnego teatrzyku rewiowego Qui Pro Quo. W kolejnych latach występowała zaś między innymi na scenach Teatru Nowego, Teatru Polskiego i Teatru Narodowego.
Zofia Kajzerówna
Wcielała się przede wszystkim w postaci drugoplanowe, ale i tak przykuwała uwagę publiczności swoją nietuzinkową urodą. „Jest urodziwa, rosła i zgrabna jak łania, ślicznie wyrzeźbiony profil, niemal klasyczny i… nóżki! Ach, jakie ona ma nóżki!” – zachwycał się nią w lipcu 1935 r. dziennikarz magazynu „Kino”. Na początku 1938 r. Kajzerówna w końcu otrzymała rolę, która stanowiła spełnienie jej artystycznych ambicji – tytułowej bohaterki Balladyny Juliusza Słowackiego, graną na zmianę z jedną z najwybitniejszych polskich aktorek Ireną Eichlerówną.
Jednocześnie Zofia Kajzerówna rozwijała też swoją karierę filmową. W latach 1933–1935 zagrała epizodyczne role w takich filmach jak Jego ekscelencja subiekt, Córka generała Pankratowa i Dwie Joasie, lecz potem przez trzy lata nie otrzymywała żadnych propozycji. Przełom nastąpił pod koniec 1938 r., o czym informował magazyn filmowy „Kino”: „Film polski nie umiał dotychczas zużytkować talentu i uderzającej urody Kajzerówny. Ostatnio dopiero podpisała dwa kontrakty filmowe, a to na rolę Anny Bobolanki w obrazie Św. Andrzej Bobola oraz do filmu Czarne diamenty”.
Pierwszy z filmów nie został ostatecznie zrealizowany z powodu wybuchu II wojny światowej, drugi zaś ukończono w przededniu wojny, lecz pojawił się w kinach już po jej zakończeniu. Latem 1939 r. aktorka rozpoczęła z kolei pracę na planie filmu Przybyli do wsi żołnierze, lecz wydarzenia z 1 września 1939 r. przerwały jego realizację.
Zofia Kajzerówna w roli Lady Tearle, 1938 r.
Zofia Kajzerówna i Tadeusz Kasprzycki: w sidłach namiętności
Nagły rozwój kariery Zofii Kajzerówny pod koniec lat 30. miał z całą pewnością związek z burzliwym życiem prywatnym artystki. W pięknej aktorce zakochał się bowiem bez pamięci dwadzieścia lat od niej starszy Tadeusz Kasprzycki, generał dywizji Wojska Polskiego i minister spraw wojskowych. Romans generała był w kręgach politycznych, artystycznych i wojskowych tajemnicą poliszynela, po Warszawie krążyły zaś plotki, że za jego sprawą teatr, w którym występowała Kajzerówna, otrzymywał subwencję z budżetu Ministerstwa Spraw Wojskowych.
Minister wyznań i oświecenia publicznego Wojciech Świętosławski wspominał po latach, że generał mocno angażował się w sprawy teatralne i filmowe, a jego ingerencje były „więcej aniżeli dopuszczalne”. Dodawał zarazem: „Dał się porwać namiętnościom i nie panował nad sobą, gdy chodziło o interesy Kajzerówny. Nie widziałem w nim odpowiedzialnego człowieka do zajmowania stanowiska kierownika resortu tak ważnego, jak sprawy wojskowe”.
Zofia Kajzerówna i Tadeusz Kasprzycki, 1937 r.
W końcu, próbując ratować swoją reputację, Kasprzycki podjął decyzję o zalegalizowaniu związku z Zofią Kajzerówną, lecz najpierw musiał uzyskać rozwód ze swoją żoną Marią Jadwigą z Rybczyńskich Kasprzycką. Generałowa nie zniosła wyrządzonej przez męża zniewagi i pod wpływem załamania nerwowego 12 maja 1939 r. – w przeddzień rozprawy rozwodowej – popełniła samobójstwo. Dramatyczny opis śmierci Marii Jadwigi Kasprzyckiej przytaczał w swoich wspomnieniach generał Stefan Grot-Rowecki: „Kasprzycka przyjechała z synem samochodem, oddała mu torebkę, w której były kosztowności, powiedziała, że na chwilę musi wstąpić do Instytut de Beaute [Piękności] i kazała za 10 minut po siebie wrócić. Sama poszła na piąte piętro, przyczepiła sobie legitymację wojskową, stwierdzającą, że jest żoną ministra, do ubrania, aby wiedziano, kim jest, i rzuciła się z piątego piętra na bruk. Gdy syn wrócił, znalazł już tylko zniekształconego trupa!”.
Traf chciał, że akurat tego samego dnia Kajzerówna grała w komedii Popielaty welon w Teatrze Narodowym, więc publiczność zareagowała na jej wejście na scenę głośnymi gwizdami, a samą sztukę zdjęto z programu teatru po zaledwie kilku spektaklach. Syn i imiennik Tadeusza Kasprzyckiego po tragicznej śmierci matki zerwał zaś całkowicie kontakt z ojcem.
Zobacz także: Popularna aktorka i pieśniarka zdobyła miłość generała. Historia Władysława i Ireny Andersów
Zofia Kajzerówna
Zofia Kajzerówna i Tadeusz Kasprzycki: skandaliczne małżeństwo
Latem 1939 r. Zofia Kajzerówna została żoną generała Tadeusza Kasprzyckiego, choć małżeństwu temu stanowczo sprzeciwiał się między innymi marszałek Polski Edward Śmigły-Rydz. Z myślą o ukochanej Kasprzycki już w 1938 r. zaczął budowę willi i hotelu Salamandra w tatrzańskim Kościelisku, którą powszechnie nazywano „Kajzerówką” lub „Kajzerhofem”, a cegły na budowę woziły… wojskowe samochody. Kredyty zaciągnięte na remont koszar wojskowych zakochany generał przeznaczył zaś na swoją luksusową warszawską rezydencję, w której miał zamieszkać z nową generałową.
minister spraw wojskowych gen. Tadeusz Kasprzycki
O tym, jak bardzo Kasprzycki stracił głowę dla Kajzerówny, świadczy jego zachowanie 1 września 1939 r. Jadwiga Sosnkowska, żona generała Kazimierza Sosnkowskiego, wspominała: „Kiedy na Warszawę leciały bomby, udał się ze swoją aktorką do Rembertowa, gdzie odbywał służbę jej brat. W tragicznym dniu Kasprzycki był trzy godziny poza miejscem swoich obowiązków. A później na trasie do Rumunii ten dezerter bardziej dbał o swą przyjaciółkę niż o swych żołnierzy”.
W czasie ewakuacji z Warszawy prywatny dobytek jego i żony wywoził z miasta długi sznur samochodów. Po przekroczeniu granicy polsko-rumuńskiej Kasprzycki został wraz z innymi członkami rządu internowany i umieszczony w uzdrowisku Slănic w Rumunii, gdzie zachowywał się ponoć w sposób uwłaczający godności generała, spędzając większość czasu w lokalnych restauracjach i barach.
W 1944 r. Tadeuszowi i Zofii Kasprzyckim udało się przedostać do Turcji, skąd wyruszyli w podróż do Wielkiej Brytanii. Po dziesięciu latach pobytu w Zjednoczonym Królestwie postanowili zaś przenieść się do Kanady, gdzie spędzili resztę życia. Choć pobrali się w atmosferze skandalu, przez niemal czterdzieści lat tworzyli szczęśliwe małżeństwo. Tadeusz Kasprzycki zmarł 4 grudnia 1978 r. w Montrealu w wieku 87 lat. Zofia z Kajzerów Kasprzycka zmarła z kolei w lutym 2002 r. w Calgary w wieku 91 lat.
Czytaj również: Mówiła, że tylko "latała z torbą", a była wojenną bohaterką. Helena Grossówna łączyła w sobie piękno i skromność
Grupa uczestników balu. Widoczni od lewej: inż. Bielski, pani Badmajew, aktorka Zofia Kajzer, minister spraw wojskowych gen. Tadeusz Kasprzycki i doktor Włodzimierz Badmajew, 18.02.1939 r.
