Królowa Filipa
Fot. ALAMY LIMITED
Królewskie życie

Filipa Lancaster jako pierwsza brała ślub w białej sukni. Nie przyniosła jej ona szczęścia

Czy była ofiarą przemocy małżeńskiej?

Marek Teler 8 sierpnia 2022 19:04
Królowa Filipa
Fot. ALAMY LIMITED

Mimo że dziś panny młode coraz częściej wyłamują się z tej tradycji, to biała suknia ślubna wciąż kojarzy się z ceremonią zaślubin. Co ciekawe, pierwszą kobietę idącą do ślubu w kreacji w tym kolorze odnotowano dopiero na początku XV wieku. Była nią Filipa Lancaster, angielska królewna. Jak potoczyły się jej losy?

Filipa Lancaster: królowa trzech królestw

Filipa Lancaster pochodziła z dynastii Lancasterów i była najmłodszą córką króla Anglii Henryka IV i Marii Bohun, a zarazem starszą siostrą Henryka V, króla Anglii w latach 1413–1433. Przyszła na świat w 1394 r. w zamku w Petersborough, a okres dzieciństwa spędziła głównie w zamkach w Berkhamsted i Windsorze. Narodziny Filipy zbiegły się w czasie z momentem żałoby na królewskim dworze, ponieważ matka królewny zmarła przy porodzie. W 1403 r. jej ojciec ożenił się ponownie z księżniczką Joanną z Nawarry, a Filipa brała udział w ślubnych uroczystościach. Chociaż miała wtedy dopiero dziewięć lat, sama przygotowywała się już wówczas do roli żony.

Już w 1400 lub 1401 r. król Henryk IV postanowił, że jego córka poślubi króla Danii, Norwegii i Szwecji Eryka Pomorskiego z dynastii Gryfitów, lecz musiał czekać, aż Filipa osiągnie pełnoletność, czyli w owym czasie… dwunasty rok życia. W listopadzie 1405 r. w katedrze westminsterskiej odbył się ślub per procura, w czasie którego pana młodego zastępował szwedzki arystokrata Ture Bengtsson Bielke. W sierpniu 1406 r. Filipa przybyła zaś do Szwecji, gdzie 26 października w katedrze w Lund odbyła się oficjalna uroczystość zaślubin, już bezpośrednio z Erykiem Pomorskim.

Zachował się dokładny opis sukni ślubnej angielskiej królewny, który stanowi cenne źródło informacji dla badaczy średniowiecznej obyczajowości. Miała ona na sobie tunikę z płaszczem z białego jedwabiu, obszytym szarą wiewiórką i gronostajem. Filipa była więc pierwszą odnotowaną w dokumentach panną młodą w białej sukni, choć modę na ten kolor sukni rozpowszechniła dopiero brytyjska królowa Wiktoria, wychodząc w 1840 r. za mąż za księcia Alberta. Ceremonia zaślubin Filipy Lancaster i Eryka Pomorskiego była połączona z jej koronacją na królową Danii, Norwegii i Szwecji, a wielka feta z tego powodu przeciągnęła się aż do listopada.

Czytaj też: Historia Windsorów w budzącym emocje serialu. Na czym polega fenomen „The Crown”?

Królowa Filipa, rzeźba Hermana Wilhelma Bissena
Fot. Prisma Archivo/ALAMY LIMITED

Królowa Filipa, rzeźba Hermana Wilhelma Bissena

Filipa Lancaster: bohaterka Duńczyków

Po ślubie para młoda zamieszkała w zamku w Kalmarze i przez pierwsze lata stanowiła zgodne małżeństwo. Życie króla i królowej trzech krajów nie należało jednak do najłatwiejszych – podczas gdy Eryk spędzał większość czasu w Danii, Filipa preferowała Szwecję, którą uważała za swój nowy dom. Była osobą bardzo religijną – jeszcze jako panna uczestniczyła w pielgrzymce do Canterbury. Jako królowa szczególnie hojnie wspierała opactwo w Vadstenie, któremu przekazała między innymi relikwię ramienia króla Danii Kanuta IV Świętego.

Chociaż małżonkowie przez wiele lat nie doczekali się potomstwa, Eryk darzył żonę dużym szacunkiem i zaufaniem. Kiedy w latach 1423–1425 odbywał pielgrzymkę do Jerozolimy, powierzył Filipie rządy regencyjne nad trzema królestwami. Z kolei w czasie wojny toczonej przez Danię z Ligą Hanzeatycką Filipa najpierw organizowała wsparcie finansowe dla szwedzkich, duńskich i norweskich wojsk, a w 1428 r. kierowała obroną Kopenhagi przed atakiem wroga. Zyskała wówczas sławę bohaterki wśród mieszkańców miasta, lecz niestety nie było jej dane cieszyć się nią zbyt długo.

Zobacz także: Elżbieta II była potomkinią… londyńskiego hydraulika? Tajemnica przodka królowej

Eric of Pomerania, Pieter Hartman
Fot. ALAMY LIMITED

Eryk Pomorski, mal. Pieter Hartman

Filipa Lancaster: ofiara przemocy małżeńskiej?

Pod koniec 1429 r. Filipa wróciła do Szwecji z powierzoną przez męża misją dalszego wspierania wojsk w walce z Hanzą. Zamiast wywiązać się z otrzymanego zadania postanowiła jednak zamieszkać na stałe w ukochanym opactwie w Vadstenie. Podobno chciała się w ten sposób uwolnić od męża, który – sfrustrowany brakiem męskiego potomka – przemocą wymuszał na niej kontakty seksualne. Opowieści kronikarzy o małżeńskim dramacie Filipy są jednak kwestionowane przez historyków. Kronikarz Thomas Kantzow, twórca „czarnej legendy” małżeństwa Eryka i Filipy, nie miał zresztą o królowej zbyt dokładnych informacji. Twierdził bowiem, że była ona… ubogą portugalską królewną, która wniosła Erykowi w posagu jedynie jeden gulden.

Po przybyciu do Vadsteny stan zdrowia królowej Filipy uległ nagłemu pogorszeniu na skutek nieznanej bliżej choroby. Według niektórych źródeł królowa urodziła martwego syna i to właśnie trudny poród stał się przyczyną jej przedwczesnej śmierci. Filipa Lancaster zmarła 5 stycznia 1430 r. w wieku 36 lat i została pochowana w kaplicy św. Anny w klasztorze w Vadstenie. Kiedy królowa zmarła, król Eryk sowicie opłacił dziesięciu księży, aby przez całą dobę modlili się i śpiewali psalmy w intencji monarchini.

Niedługo po śmierci żony Eryk Pomorski związał się z jej duńską dwórką Cecylią, którą podobno poślubił tuż przed swoim zgonem i z którą doczekał się zmarłego w dzieciństwie syna Eryka. Cały czas pamiętał jednak o pierwszej żonie i jeszcze na kilka miesięcy przed śmiercią czynił nadania klasztorowi kartuzów w Darłowie za zbawienie duszy królowej Filipy. Zmarł w 1459 r. w Darłowie w wieku 77 lat i został pochowany w kościele Matki Bożej Częstochowskiej, gdzie do dziś można podziwiać jego XVIII-wieczny nagrobek.  

Czytaj również: Mohamed Al-Fayed i księżna Diana: jakie były jego prawdziwe intencje w stosunku do Lady Di?

Królowa Filipa
Fot. ALAMY LIMITED

Królowa Filipa

Redakcja poleca

REKLAMA

Wideo

Kocha muzykę, ale już podważano jej sukcesy. Córka Aldony Orman o cieniach posiadania znanego nazwiska

Akcje

Polecamy

Magazyn VIVA!

Bieżący numer

KATARZYNA DOWBOR o utracie pracy, nowych wyzwaniach i o tym, czy mężczyźni... są jej potrzebni do życia. JOANNA DARK i MAREK DUTKIEWICZ: dwie dusze artystyczne. W błyskotliwej i dowcipnej rozmowie komentują 33 lata wspólnego życia. SYLWIA CHUTNIK: pisarka, aktywistka, antropolożka kultury, matka. Głośno mówi o sprawach niewygodnych i swojej prywatności. ROBERT KOCHANEK o cenie, jaką zapłacił za życiową pasję – profesjonalny taniec. O TYM SIĘ MÓWI: Shannen Doherty, Christina Applegate, Selma Blair, Selena Gomez, Michael J. Fox łamią kolejne tabu – mówią publicznie o swoich chorobach.