Po raz kolejny z inicjatywy Muzeum POLIN rozpoczęła się – tym razem jubileuszowa – akcja społeczno-edukacyjna Żonkile. W tym roku wspierają ją Ambasadorki i Ambasadorzy: Irena Santor, Krzysztof Gonciarz, Eliza Rycembel, Janusz Gajos, Andrzej Piaseczny, Aleksandra Popławska oraz wolontariusze – Dariusz, Joanna i Weronika. Tematem przewodnim tej edycji jest miłość i wokół niej koncentruje się program wydarzeń zarówno w Internecie, jak i stacjonarnie. 19 kwietnia 2022 r. przypada 79. rocznica wybuchu powstania w getcie warszawskim. Tego dnia w całej Polsce połączy nas pamięć, której symbolem – już od dziesięciu lat – jest żonkil.
Miłość motywem przewodnim akcji Żonkile
Marek Edelman, jeden z przywódców powstania, pytał w książce I była miłość w getcie: „Dlaczego nikt mnie nie pyta, czy w getcie była miłość? Dlaczego nikogo to nie interesuje?”. – Podczas dziesiątej, jubileuszowej edycji akcji Żonkile zastanowimy się nie tylko nad zadanym przez Edelmana pytaniem, ale również nad tym, czym była i co znaczyła miłość w getcie warszawskim. Opowiemy o tym, jak wiele miała oblicz: od miłości rodzicielskiej, przez miłość do przyjaciół, idei aż po miłość romantyczną – zapowiada Maria Bliźniak, koordynatorka akcji organizowanej przez Muzeum POLIN.
Muzeum podkreśla również znaczenie – niezwykle ponadczasowych i uniwersalnych – postaw mających z miłością wiele wspólnego: wrażliwości na krzywdę innych i poświęcenia na rzecz potrzebujących. Tu również towarzyszą nam słowa Edelmana: „Nienawiść jest łatwa. Miłość wymaga wysiłku i poświęcenia”. – Akcja Żonkile jest oddaniem hołdu bojowcom i cywilom, którzy 79 lat temu w okupowanym mieście stawili czoła oprawcom, nie mając nadziei na militarny sukces. Tegoroczna edycja odbywa się w czasie, gdy za naszą granicą rozgorzał kolejny krwawy konflikt. Sprawą naturalną jest zatem, że będziemy manifestować miłość także w wymiarze ponadczasowego sprzeciwu wobec wojny, jesteśmy przeciwko agresji, jesteśmy po stronie ofiar. Musimy pamiętać i nie możemy być obojętni wobec zła – mówi Zygmunt Stępiński, dyrektor Muzeum POLIN.
Program wydarzeń: spotkania online i premiera spektaklu „Mama zawsze wraca”
Program wydarzeń odbywających się w ramach akcji społeczno-edukacyjnej Żonkile koncentruje się właśnie wokół tematu miłości, m.in. tej siostrzanej i braterskiej, miłości romantycznej czy rodzicielskiej. O miłości dwojga bojowników usłyszymy w rozmowie Barbary Kirshelblatt-Gimblett z Eyal Menashes Cukierman – wnuczką Cywii Lubetkin i Icchaka Cukiermana. Zaś Franciszek Bojańczyk opowie o relacji Marka Edelmana i Aliny Margolis-Edelman, Geli Seksztajn i Izraela Lichtensztajna, a także o Poli Lifszyc, która pobiegła za swoją matką, pędzoną na Umschlagplatz, żeby zginąć razem z nią. W obydwu wydarzeniach można uczestniczyć online na profilach Facebook i YouTube Muzeum POLIN.
Z myślą o tej ostatniej – miłości rodzicielskiej – 19 kwietnia odbędzie się prapremiera monodramu Aleksandry Popławskiej, jednej z Ambasadorek akcji, zatytułowanego „Mama zawsze wraca”. Spektakl na podstawie tekstu Agaty Tuszyńskiej i w reżyserii Marka Kality będzie grany jeszcze 20 i 21 kwietnia w Muzeum POLIN. Pisarka niezwykle przejmująco opisała historię trzyletniej Zosi Zajczyk ukrywanej przez wiele miesięcy na terenie warszawskiego getta przez swoją Mamę.
Przejmujące losy bohaterki prześledzimy nie tylko w muzealnym audytorium, które zamieni się na ten czas w scenę teatralną, ale również dzięki zebranym w Centrum Informacji Historycznej POLIN zdjęciom, fragmentom listów i dokumentom archiwalnym rodziny Zajczyków. Pokaz archiwaliów można zobaczyć w godzinach otwarcia Muzeum, na parterze obok księgarni. Więcej o programie tegorocznych obchodów, akcji Żonkile i powstaniu w getcie warszawskim na stronie polin.pl oraz Akcja Żonkile 2022: program obchodów | Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie.
Wolontariusze na ulicach Warszawy. Szkoły, biblioteki i instytucje w całej Polsce
19 kwietnia ponad tysiąc wolontariuszek i wolontariuszy wyjdzie na ulice Warszawy, by wręczać przechodniom papierowe żonkile – symbol pamięci o bohaterkach oraz bohaterach powstania w getcie.
Jak co roku akcji Żonkile towarzyszy pakiet materiałów edukacyjnych dla każdej grupy wiekowej dzieci i młodzieży. W tym roku ofertę poszerzyły niezwykłe premiery literackie nawiązujące do hasła tegorocznych obchodów. Do stworzenia opowiadań i reportaży Muzeum zaprosiło Annę Bikont, Marcina Szczygielskiego oraz Pawła Beręsewicza. Materiały pomogą włączyć się w obchody 19 kwietnia szkołom, bibliotekom i instytucjom w całej Polsce. Wszystkie treści są dostępne dla osób z niepełnosprawnościami.
Szczegółowe informacje na temat tego, jak dołączyć do akcji Żonkile (instrukcja samodzielnego wykonania papierowych żonkili): Akcja społeczno-edukacyjna Żonkile | Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie
19 kwietnia Muzeum POLIN zachęca do upamiętnienia 79. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim w mediach społecznościowych przy użyciu hashtagów: #ŁączyNasPamięć oraz #AkcjaŻonkile oraz do publikowania zdjęć żonkili i naklejek
Powstanie w getcie warszawskim
W 1940 r. Niemcy ogrodzili murem część centrum Warszawy i stłoczyli tam prawie pół miliona Żydów ze stolicy i okolic. Uwięzieni w getcie, umierali wskutek głodu, chorób, niewolniczej pracy i ginęli w egzekucjach. Latem 1942 r. została zorganizowana Wielka akcja likwidacyjna. Niemcy wywieźli z getta do ośrodka zagłady w Treblince prawie 300 tysięcy Żydów. Wśród tych, którzy pozostali, narodziła się idea zbrojnego oporu. 19 kwietnia 1943 r. dwa tysiące Niemców wkroczyło do getta, by je ostatecznie zlikwidować. Przeciwstawiło się im kilkuset młodych ludzi z konspiracyjnych – Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB) i Żydowskiego Związku Wojskowego.
Powstańcy, pod dowództwem Mordechaja Anielewicza, byli wycieńczeni i słabo uzbrojeni. Wielu wiedziało, że nie mają szans, ale wolało zginąć w walce, by ocalić swoją godność. Przez cztery tygodnie Niemcy równali getto z ziemią, paląc dom po domu. Schwytanych bojowców i mieszkańców zabijali lub wywozili do obozów. 8 maja Anielewicz i kilkudziesięciu powstańców zostali otoczeni i popełnili samobójstwo. Nielicznym Żydom udało się wydostać kanałami z płonącego getta. 16 maja Niemcy na znak zwycięstwa wysadzili Wielką Synagogę przy ul. Tłomackie. Getto warszawskie przestało istnieć.
Dlaczego żonkile?
Jednym z ocalałych z getta był Marek Edelman, ostatni dowódca ŻOB. 19 kwietnia, w rocznicę powstania, składał bukiet żółtych kwiatów pod Pomnikiem Bohaterów Getta na warszawskim Muranowie. Żonkil stał się symbolem szacunku i pamięci o powstaniu. Organizowana przez Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN akcja ma na celu rozpowszechnianie tego symbolu oraz szerzenie wiedzy na temat samego powstania.
