W drugiej połowie XVI wieku polska księżniczka Katarzyna Jagiellonka została wydana za księcia Finlandii Jana Wazę. Ich małżeństwo na samym początku było układem ściśle politycznym, jednak już pierwsze lata ich związku pokazały, jak wielka jest ich miłość i wzajemne wsparcie. W momencie, gdy dotarli do Finlandii, ogarnięty szaleństwem brat Jana, ówczesny król Szwecji Eryk XIV Waza, wydał rozkaz aresztowania pary...
Katarzyna Jagiellonka i Jan Waza: ślub
Katarzyna Jagiellonka przyszła na świat w 1526 roku w Krakowie. Była najmłodszym dzieckiem króla Zygmunta Starego i pochodzącej z Włoch Królowej Bony. Na okres dorastania polskiej księżniczki przypadły czasy wielkich politycznych zmian. Mocarstwa przystępowały do walk o zdobycie dostępu do Morza Bałtyckiego. W szrankach stanęły Rzeczpospolita, Szwecja i Moskwa.
W 1562 roku przybyli do polskiego króla posłowie królewicza Jana Wazy z Finlandii, aby prosić o rękę jego córki, Katarzyny. W obliczu nadchodzącej wojny o panowanie nad Bałtykiem, wydanie Katarzyny za księcia z północnych terenów wydawało się dla Zygmunta Augusta bardzo korzystnym przedsięwzięciem. Jeszcze tego samego roku 36-letnia królewna poślubiła młodszego od siebie, 25-letniego księcia Finlandii. Wesele odbyło się w Wilnie i huczne zabawy trwały cały tydzień. Po tym czasie młoda para rozpoczęła swoją podróż do Finlandii.
Katarzyna Jagiellonka i Jan Waza: więzienie
Katarzyna Jagiellonka i Jan Waza osiedlili się w Turku, mieście w południowo-zachodniej części kraju i tam prowadzili własny dwór. W tym czasie nad młodym małżeństwem pojawiły się czarne chmury. Brat Jana Wazy, ówczesny król Szwecji Eryk XIV, zaczął podejrzewać go o spiskowanie z Rzeczpospolitą. Historycy podkreślają, że Eryk XIV Waza miał w swoim życiorysie momenty świetności, w których sprawdzał się jako monarcha, ale z czasem żądza władzy doprowadziła go do chorób psychicznych. Kiedy posądził swojego brata o zdradę, jego równowaga umysłowa była już wtedy mocno zachwiana.
12 sierpnia 1563 roku król podbił dwór Jana Wazy i zniewolił parę książęcą, umieszczając ich w zamku Gripsholm, niedaleko Sztokholmu. Pierwsze lata swojego małżeństwa polska księżniczka spędziła z mężem w więzieniu, co było dla ich związku wielkim testem, ale jak się wkrótce okaże, zdadzą go znakomicie.
Szwagier Katarzyny Jagiellonki potraktował ich więzienie w stosunkowo łagodny sposób. Nie wtrącił do lochu, a zamiast tego zorganizował im areszt domowy. Książęca para miała w owym czasie do dyspozycji służących, kucharza i księdza. Jedli równie smaczne posiłki, co monarchowie na zamku w Sztokholmie. Nie odmawiano im nawet wina, co potwierdzają rachunki, chociażby z 1566 roku — dostarczono im wtedy dwieście trzydzieści pięć litrów tego trunku.
Książę miał zakaz opuszczania murów budynku, ale Katarzyna otrzymała przyzwolenie na spacerowanie w ogrodzie. Przez całą dobę byli pod obserwacją setki strażników. Poza nimi nie oglądali w tym czasie nikogo innego, nie mogli przyjmować gości. Czasami udało im się przemycić jakiś list, ale korespondowanie ze światem zewnętrznym również tkwiło na liście zakazów. Legalne listy wymieniali ze sobą bardzo sporadycznie Eryk i Jan, ale nie wniosły one nic do zmiany sytuacji Jagiellonki i księcia Finlandii.
Zobacz również: Jadwiga była dziewczynką, kiedy wydaną ją za 34-letniego Władysława Jagiełłę. Jak wyglądał ich związek?
Katarzyna Jagiellonka
Katarzyna Jagiellonka i Jan Waza: "co Bóg złączył..."
W międzyczasie słudzy króla Eryka próbowali zwodzić Katarzynę Jagiellonkę, oferując jej wolność i wyjazd do Polski, w zamian za porzucenie swojego męża. Księżna pozostała jednak wierna finlandzkiemu księciu, a posłannikom szwagra miała powiedzieć z dumą: "Co Bóg złączył, człowiek niech nie rozdziela!".
Niewola szalonego króla Szwecji umocniła małżeństwo jego brata i bratowej. Wypełniali oni sobie czas czytaniem książek, głównie teologicznych i długimi rozmowami. Być może to właśnie w tym czasie Jan Waza zmienił swoje przekonania co do kościoła katolickiego, co później zaowocowało usiłowaniem zbliżenia przez niego luteranizmu i katolicyzmu w Szwecji.
W 1564 roku na świat przyszło pierwsze dziecko Katarzyny Jagiellonki i Jana Wazy - Izabella. Dziewczynka zmarła dwa lata później, pochowano ją w katedrze w Strängnäsie. Książę bardzo przeżył stratę córki, ale już za kilka miesięcy na świat przyszedł ich syn, Zygmunt, co bardzo uszczęśliwiło obojga rodziców. Kronikarz Marcin Kromer wspominał, że wyprawka dla dziecka wymagała od książęcej pary sprytu. Żeby zapewnić dzieciom pieluchy, Katarzyna odkupiła od nieustannie pilnujących ich strażników koszule i przerobiła je na potrzebny asortyment. Podejrzenia może wzbudzać kwestia pieniędzy, bo i skąd zniewoleni władcy mieliby na to środki? Kromer wyjaśnia, że to polscy kupcy na fali współczucia przysyłali książęcej parze od czasu do czasu kosze róż, a pod nimi ukrywali pieniądze.
Katarzyna Jagiellonka i Jan Waza doczekali się również trzeciego dziecka, ich córka Anna urodziła się już po wyjściu na wolność, w maju 1568 roku.
Czytaj także: Napoleon i Maria Walewska: wszyscy pchali ją do łóżka cesarza. Wdała się w romans dla dobra Polski
Jan III Waza
Katarzyna Jagiellonka i Jan Waza: odzyskanie wolności
Jak doszło do uwolnienia książęcej pary? Rok wcześniej król Eryk XIV Waza stracił poparcie szlachty i na arenie politycznej, w obliczu podejmowania wielkich decyzji, został sam. Gniew magnatów sprowadził na siebie głównie za sprawą ciągłej huśtawki nastrojów i romansu z dziewczyną z ludu, Karin Månsdotter, którego przed nikim nie ukrywał, co więcej, podjął decyzję o poślubieniu jej, a w planie miał koronowanie kochanki na królową Szwecji. W obliczu tych wydarzeń doszło do buntu, wybuchło powstanie, nad którym brat Jana Wazy bardzo szybko stracił kontrolę. Powstańcy we wrześniu 1568 roku opanowali Sztokholm, a tym samym po czterech latach zniewolenia, Katarzyna Jagiellonka i jej mąż wyszli na wolność. W to samo miejsce do aresztu na zamku Gripsholm trafił Eryk XIV...
Książęca para wyruszyła wówczas do zamku w Sztokholmie. W międzyczasie o rękę księżnej ubiegała się delegacja cara Iwana Groźnego, ale zdołano ich wypędzić; mieli odejść bardzo poniżeni. Katarzyna Jagiellonka i Jan Waza w miłości i wsparciu dotrwali do końca przykrego okresu niewoli, a w 1569 roku koronowano ich na króla i królową Szwecji.
Zobacz też: Napoleon i Maria Walewska: wszyscy pchali ją do łóżka cesarza. Wdała się w romans dla dobra Polski
Źródła: wielkahistoria.pl, chwalazapomniana.pl, pl.wikipedia.org
