Michaił Barysznikow to jeden z największych tancerzy naszych czasów. Ludzie zachwycali się jego warsztatem baletowym, gracją, prezencją. Słynne są jego skoki, po których wydawało się, że zawisał w powietrzu. Jego brawurowa ucieczka podczas tournée radzieckiego teatru im. Kirowa stała się skandalem i światową sensacją. Dlaczego Michaił Barysznikow postanowił uciec z ZSRR, gdzie był uwielbiany i dlaczego do ucieczki szykował się aż cztery lata?
Michaił Barysznikow: jego mama popełniła samobójstwo
Michał Barysznikow urodził się 27 stycznia 1948 roku w Rydze na Łotwie, w rodzinie radzieckiego oficera. Ojciec wychowywał chłopca w surowej dyscyplinie. Mama była krawcową, to ona prowadziła go do teatru, opery, baletu. Misza, jak go nazywano, przeżył traumę, gdy jego mama popełniła samobójstwo, miał wtedy 12 lat. Ojciec ożenił się po raz drugi. Barysznikow wspominał jednak, że miał szczęśliwe dzieciństwo. Szkołę baletową zaczął późno, w wieku 10 lat. Zaczął ją w Rydze, ale szybko przeniósł się do Leningradu - dzisiaj St. Petersburga.
Miał niebywały talent. Szybko się wybił, gdy był młodym tancerzem, wybitni radzieccy choreografowie przygotowywali specjalnie dla niego układy taneczne. Występował w teatrze im. Kirowa w Leningradzie (dzisiaj Teatr Maryjski). W krótkim czasie stał się sławnym tancerzem oraz jednym z faworytów władz radzieckich. Korzystał z wielu przywilejów – pobierał wysoką pensję, miał zapewnione mieszkanie w dobrej dzielnicy oraz możliwość podróżowania po całym świecie.
Zobacz też: Zaraził go pasją do muzyki, łączyła ich wyjątkowa więź. Krzysztof Antkowiak poszedł w ślady ojca
Specjalnie dla niego w 1969 roku choreograf Leonid Jacobson stworzył solo Vestris, za które Barysznikow zdobył pierwsze miejsce na Międzynarodowym Konkursie Baletowym w Moskwie. W 1970 roku zagrał tytułową postać w Hamlecie, a w rok później rolę Adama w Stworzeniu świata.
Fot. MIchaił Barysznikow i Helen Mirren w filmie "Białe noce", FOT. AKPA
Michaił Barysznikow: najdoskonalszy tancerz
Michaił Barysznikow był jeszcze w ZSRR, gdy amerykański recenzent „New York Timesa” nazwał go najdoskonalszym tancerzem, jakiego kiedykolwiek widział. Michaił Barysznikow mimo wielkiej kariery, dusił się w Rosji, chciał pracować z najlepszymi na świecie, uważał, że w ojczyźnie jest zbyt ograniczony do baletu klasycznego. Chciał poczuć się wolnym człowiekiem. Rosjanie wiedzieli, kogo mają w zespole prestiżowego, leningradzkiego teatru. A im bardziej świat zachwycał się Barysznikowem, tym więcej KGB-owców pilnowało go i śledziło. Czuł się osaczony. Plany ucieczki trzymał w tajemnicy, nawet przed przyjaciółmi.
Zobacz też: Dramatyczne losy wielkiego tancerza Michaiła Barysznikowa
Rzucił się w tłum wielbicieli, zniknął KGB z oczu
29 czerwca 1974 roku podczas tournée po Kanadzie, Barysznikow uciekł, prosząc o azyl polityczny. Pomógł mu w tym krytyk muzyczny John Fraser. Zapisał numery ludzi, którzy mieli pomóc tancerzowi na karteczce papieru, którą schował pod obrączką. W czasie bankietu przekazał ją tancerzowi, i odwrócił uwagę KGB, tak by Barysznikow mógł wyjść z sali. Jednak wszędzie stali KGB-owcy, wzięli tancerza pod ręce i zaczęli go prowadzić do teatralnego autobusu.
Nie wiadomo, co by było, gdyby nie tłum fanów, którzy czekali na autograf od swojego ulubieńca. Barysznikow, wyrwał się KGB i rzucił w ten tłum. Był niewysoki, miał niecałe 1.70 wzrostu, co w balecie mu przeszkadzało, ale w ucieczce pomogło. Sytuacja wymknęła się spod kontroli. Jak wspominał Barysznikow ludzie biegli za nim, żeby dostać autograf, a on biegł po życie.
Samochód czekał na niego kilka przecznic dalej. Pojechali na wieś, na jedną z farm, gdzie tancerz ukrywał się do czasu oficjalnego przyznania mu azylu politycznego w Kanadzie. Dostał go, a wkrótce otrzymał azyl polityczny w Stanach Zjednoczonych, gdzie został głównym tancerzem American Ballet Theatre i New York City Ballet. Obywatelstwo amerykańskie otrzymał 3 lipca 1986 roku.
„Kiedy byłem w Toronto, w końcu zdecydowałem, że jeśli pozwolę, aby szansa na rozwój mojej sztuki na Zachodzie minęła, zawsze będzie mnie to prześladować” – powiedział "The Globe and Mail", w swoim pierwszym wywiadzie po ucieczce. „To, co zrobiłem, nazywa się w Rosji zbrodnią… Ale moje życie to moja sztuka i zdałem sobie sprawę, że zniszczenie jej będzie jeszcze większą zbrodnią”, opowiadał. Kiedy decydował się na ucieczkę, nie mówił słowa po angielsku.
Kariera w USA
Michaił Barysznikow, dzisiaj 76- letni, stał się w USA wielką gwiazdą. Zrobił karierę, występując z New York City Ballet i American Ballet Theatre, gdzie później został dyrektorem artystycznym. Promował balet współczesny, grał w filmach, wszedł do artystycznej elity. Najsłynniejszy film z jego udziałem to „Białe noce”, opowiadający właściwie jego historię, tancerza, który chce się wyrwać z opresyjnego systemu. Za rolę w filmie „Punkt zwrotny” z 1979 roku otrzymał nominacje do Oscara. Wystąpił w „Seksie w Wielkim Mieście”, gdzie wcielił się w rosyjskiego artystę Aleksandra Pietrovskiego, zabiegającego o względy Carrie Bradshaw.
Fot. Na spotkaniu w Harvard Uniwersiity, 1987 rok, fot. BILL BELKNAP/ALAMY/BE&W
Burzliwy związek z Jessicą Lange i szczęśliwy z Lisą Rinehart
Prywatnie Michaił Barysznikow był związany z wielką gwiazdą lat 80. Jessicą Lange. To był burzliwy związek, Gdy się poznali aktorka była dopiero u progu swojej kariery. On zaś był już wielką gwiazdą w świecie tańca. W pewnym momencie zamarzył o karierze aktora. Debiutowali w podobnym czasie. Kochali się i wspierali. Choć zdaniem aktorki życie z Mishą miało też swoje ciemne strony. „Nigdy nie znalazłam mężczyzny, z którym łatwo byłoby żyć. Każdy ma swój własny zestaw trudności. Jest pewna strona Miszy, która jest bardzo ponura, rosyjska, melancholijna. Taki romantyzm w stylu rosyjskiego poety. Z jednej strony może to być niezwykle czarujące. Z drugiej strony może być trochę przygnębiające”, stwierdziła.
Po latach wspólnie przyznali jednak, że bardzo żałują, iż nie walczyli o związek i dopuścili do rozstania... Doczekali się córki Aleksandry zwanej Shurą, ale Jessica Lang spotkała dramaturga i aktora Sama Shepparda i zostawiła Barysznikowa. Od wielu lat tancerz związany jest z była baletnicą Lisą Rinehart, poznali się pod koniec lat 80. Ślub wzięli w 2006 roku. Mają trójkę dzieci - Annę, Petera i Sofię.
Michaił Barysznikow był w sierpniu ubiegłego roku w Polsce na zaproszenie znanego reżysera Igora Wyrypajewa. Odwiedził ośrodek dla artystów-uchodźców Teal House. Tancerz jest bardzo krytyczny wobec Władimira Putina, szczególnie po wybuchu wojny z Ukrainą. Dlatego w Rosji Barysznikow ścigany jest listem gończym, grozi mu więzienie
