Filmy o zimnej wojnie to przede wszystkim trzymające w napięciu thrillery polityczne i produkcje szpiegowskie. Opowiadają o starciu dwóch mocarstw krótko po II wojnie światowej. Rywalizacja pomiędzy USA a ZSRR rozgrywa się na polach atomowym i kosmicznym. Wyścig zbrojeń buzuje niczym wulkan przed wybuchem, a siła rażenia może zmieść ludzkość z powierzchni Ziemi. Te wszystkie niedopowiedzenia, obawy i lęki mają odzwierciedlenie w kinematografii – zarówno z okresu zimnej wojny, jak i współczesnej, odwołującej się do wydarzeń z tamtych lat.
Spis treści:
- Miejsce 10: Szpieg (2011) – thriller szpiegowski o przeciekach w brytyjskim wywiadzie
- Miejsce 9: Pierwszy człowiek (2018) – biografia Neila Armstronga
- Miejsce 8: Most szpiegów (2015) – film o wymianie więźniów pomiędzy ZSRR a USA
- Miejsce 7: Pierwszy krok w kosmos (1983) – fabularyzowana historia pierwszych amerykańskich misji kosmicznych
- Miejsce 6: K-19 (2002) – podwodne ryzyko wojny atomowej
- Miejsce 5: Zimna wojna (2018) – poruszający film o latach powojennych w Polsce
- Miejsce 4: Północ, północny zachód (1959) – klasyka kina szpiegowskiego z połowy XX wieku
- Miejsce 3: Polowanie na Czerwony Październik (1990) – film o zagrożeniu nuklearnym po II wojnie światowej
- Miejsce 2: Dr Strangelove (1964) – wizja zagłady atomowej w reżyserii Stanleya Kubricka
- Miejsce 1: Oppenheimer (2023) – prawdziwa historia konstruktora broni atomowej
- Lista uzupełniająca do rankingu filmów o zimnej wojnie
Miejsce 10: Szpieg (2011) – thriller szpiegowski o przeciekach w brytyjskim wywiadzie
„Tinker, tailor, soldier, sailor” – ta angielska wyliczanka stała się motywem przewodnim książki Johna le Carré. Na jej podstawie powstał scenariusz do filmu „Szpieg”. Jest to opowieść o byłym pracowniku brytyjskiego wywiadu. George Smiley (Gary Oldman) zostaje przeniesiony na wcześniejszą emeryturę ze względów politycznych.
Jednak okazuje się, że to jeszcze nie czas na zasłużony odpoczynek. Jako doświadczony agent ma pomóc w wykryciu „kreta” w strukturach MI6, czyli tam, gdzie dotychczas pracował. Operacja jest ściśle tajna, a krąg podejrzanych zawęża się do czterech, wysoko postawionych pracowników.
Film w reżyserii Thomasa Alfredsona zdobył dwie nagrody BAFTA w kategoriach: najlepszy film brytyjski i najlepszy scenariusz adaptowany.
Ocena na Filmwebie: 7,1.
Miejsce 9: Pierwszy człowiek (2018) – biografia Neila Armstronga
„Pierwszy człowiek” w reżyserii Damiena Chazelle'a to filmowa biografia Neila Armstronga (Ryan Gosling) – bohatera NASA z czasów zimnej wojny. Fabuła opowiedziana jest w pierwszej osobie i w dużej mierze skupia się na życiu prywatnym astronauty. W ten sposób poznajemy bardzo osobistą historię człowieka, który jako pierwszy stanął na księżycu.
Scenariusz został napisany na podstawie książki Jamesa R. Hansena. Podczas kręcenia filmu zrezygnowano z techniki zielonych ekranów (green screen). Zastąpiono je 10-metrowymi wyświetlaczami LED, dzięki którym aktorzy mogli od razu zobaczyć efekty wizualne.
Film otrzymał Oscara w 2019 r. za efekty specjalne. Został opisany również w ramach przeglądu filmów o kosmosie.
Ocena na Filmwebie: 7,2.
Miejsce 8: Most szpiegów (2015) – film o wymianie więźniów pomiędzy ZSRR a USA
W filmie Stevena Spielberga jesteśmy w samym centrum „wojny na informacje” – jak pada z ust głównego bohatera. Akcja rozgrywa się w latach 50. XX wieku. James B. Donovan (Tom Hanks) zostaje obrońcą z urzędu Rudolfa Abla (Mark Rylance), któremu zarzucono kontakty ze Związkiem Radzieckim.
Broni go przed karą śmierci, co okazuje się przydatne, gdy pojawia się możliwość wymiany więźniów. Amerykański prawnik zostaje wysłany przez CIA do Berlina, aby dopilnować przebiegu akcji.
Sceny do „Mostu szpiegów” były kręcone m.in. we Wrocławiu, np. przy ul. Ptasiej powstał Mur Berliński, który stanowi tło dla kluczowych momentów w filmie. Za świetną rolę drugoplanową Mark Rylance otrzymał Oscara w 2016 r.
Ocena na Filmwebie: 7,2.
Miejsce 7: Pierwszy krok w kosmos (1983) – fabularyzowana historia pierwszych amerykańskich misji kosmicznych
Film Philipa Kaufmana pokazuje momenty zwrotne w wyścigu kosmicznym pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a Związkiem Radzieckim. W 1947 r. Chuck Yeager (Sam Shepard) przekracza barierę dźwięku. W 1957 r. Rosjanie umieszczają na orbicie swojego satelitę, a prezydent Eisenhower przyspiesza prace nad programem Mercury.
Scenariusz do filmu „Pierwszy krok w kosmos” został oparty o książkę Toma Wolfe'a. Produkcja zdobyła cztery Oscary w 1984 r. – za najlepszą muzykę, dźwięk, montaż i montaż dźwięku.
Ocena na Filmwebie: 7,3.
Miejsce 6: K-19 (2002) – podwodne ryzyko wojny atomowej
„K-19” w reżyserii Kathryn Bigelow to film na faktach, rozgrywający się w przestrzeni podwodnej u wybrzeży Stanów Zjednoczonych. Na radzieckim okręcie nuklearnym dochodzi do awarii, która może być początkiem wojny jądrowej. Akcja rozgrywa się w 1961 r., kiedy ryzyko starcia mocarstw na tym poziomie jest w krytycznym punkcie.
Kapitanem radzieckiej łodzi miał być doświadczony dowódca, Michaił Polenin (Liam Neeson). Jednak został zdegradowany do rangi zastępcy za sprzeciwienie się decyzjom partii. Dramatyzm sytuacji podkręca konflikt z nowym kapitanem, Aleksiejem Wostrikowem (Harrison Ford).
Tytuł został opisany również w rankingu filmów o łodziach podwodnych.
Ocena na Filmwebie: 7,3.
Miejsce 5: Zimna wojna (2018) – poruszający film o latach powojennych w Polsce
Akcja filmu rozgrywa się w Polsce po II wojnie światowej. Głównymi bohaterami są Wiktor (Tomasz Kot), pianista w zespole ludowym, i Zula (Joanna Kulig), utalentowana wokalistka, ubiegająca się o angaż w zespole.
Zespół muzyki i tańca może wyruszyć w tournée po bloku wschodnim pod warunkiem, że będzie działać zgodnie z socjalistyczną propagandą. Nad poprawnością polityczną nieznośnie czuwa partyjny oportunista, Lech Kaczmarek (Borys Szyc).
Wiktor i Zula zakochują się w sobie od pierwszego występu. Planują uciec na Zachód, z dala od czujnych oczu partii komunistycznej. W Polsce historia miłosna i muzyczna kariera kochanków nie mają szansy na happy end.
Czarno–biały melodramat w reżyserii Pawła Pawlikowskiego zachwyca pięknymi kadrami i doskonałą oprawą muzyczną. Ukoronowaniem dzieła jest Złota Palma w Cannes, zdobyta za reżyserię w 2018 r. „Zimna wojna” została nagrodzona także polskimi Orłami w 2019 r. w siedmiu kategoriach.
Ocena na Filmwebie: 7,6.
Miejsce 4: Północ, północny zachód (1959) – klasyka kina szpiegowskiego z połowy XX wieku
Na miejscu czwartym – thriller szpiegowski Alfreda Hitchcocka. „Północ, północny zachód” opowiada o zwykłym pracowniku agencji reklamowej, który przez przypadek zostaje wzięty za agenta CIA. Roger Thornhill (Cary Grant) cudem uchodzi z życiem, wplątany w intrygę i posądzony o zabójstwo.
Do historii kina przeszła dramatyczna scena pośród rzeźb amerykańskich prezydentów w skale Mount Rushmore. Na ich tle Roger unika ataku z samolotu.
Ocena na Filmwebie: 7,7.
Miejsce 3: Polowanie na Czerwony Październik (1990) – film o zagrożeniu nuklearnym po II wojnie światowej
Trzecie miejsce na podium zajmuje kolejny kultowy film o łodziach podwodnych. „Polowanie na Czerwony Październik” to historia radzieckiej jednostki, dowodzonej przez kapitana Ramiusa (Sean Connery).
Dowódca podmienia rozkazy i płynie w kierunku wybrzeża Stanów Zjednoczonych, aby poprosić o azyl polityczny. Nie jest to łatwe, gdyż amerykańskie jednostki nie mają pojęcia o jego zamiarach. Z poleceniem śledzenia Czerwonego Pażdziernika zostaje wysłany okręt, a na jego pokładzie – analityk CIA, Jack Ryan (Alec Baldwin).
W 1991 r. film w reżyserii Johna McTiernana otrzymał Oscara i Złotą Szpulę za montaż dźwięku. Kariera filmowa Seana Connery'ego nabrała rozpędu po serii filmów o Jamesie Bondzie. Rola w „Czerwonym Październiku” zdecydowanie ugruntowała pozycję aktora.
Ocena na Filmwebie: 7,7.
Zobacz także: Najciekawsze filmy o II wojnie światowej – TOP 9 po 2000 roku
Miejsce 2: Dr Strangelove (1964) – wizja zagłady atomowej w reżyserii Stanleya Kubricka
„Doktor Strangelove, czyli jak przestałem się martwić i pokochałem bombę” to pełna doskonałych zdjęć i trafionych dialogów satyra na wydarzenia z okresu wyścigu zbrojeń. Akcja rozgrywa się na pokładzie fikcyjnej bazy amerykańskich sił powietrznych, skąd obłąkany generał Jack D. Ripper (Sterling Hayden) wydaje rozkaz ataku jądrowego na ZSRR. Brytyjski kapitan Lionel Mandrake (Peter Seller) próbuje powstrzymać szalonego dowódcę.
Kluczową rolę w filmie Stanleya Kubricka odgrywa nazistowski naukowiec, doktor Strangelove (w tej roli również Peter Seller), pracujący dla rządu amerykańskiego. Opracowuje on plan uratowania przed zagładą nuklearną garstki wybitnych jednostek. Nowy, lepszy świat ma powstać głęboko pod ziemią.
Niewiarygodna produkcja z lat 60. otrzymała cztery nagrody BAFTA w 1965 r.
Ocena na Filmwebie: 8.0.
Miejsce 1: Oppenheimer (2023) – prawdziwa historia konstruktora broni atomowej
Głośny film Christophera Nolana przybliża nieznaną biografię amerykańskiego fizyka. Robert Oppenheimer (Cillian Murphy) zapisał się w historii jako ojciec bomby atomowej. Był dyrektorem Projektu Manhattan w czasie II wojny światowej, a po wojnie – głównym doradcą Komisji Energii Atomowej.
Krótko po tym, jak skonstruował broń masowego rażenia, jawnie przeciwstawiał się ukrytej wojnie pomiędzy USA a Związkiem Radzieckim. Posądzany o kontakty z ruchem komunistycznym, został oficjalnie zablokowany w działalności politycznej. Od czasu jawnego procesu poświęcał się wyłącznie pracy naukowej.
W filmie „Oppenheimer” wystąpiła śmietanka amerykańskich aktorów: Emily Blunt, Matt Damon, Robert Downey Jr., Florence Pugh i Gary Oldman.
Ocena na Filmwebie: 8,2.
Lista uzupełniająca do rankingu filmów o zimnej wojnie
Zawikłany temat wyścigu zbrojeń, wojny informacyjnej, rywalizacji kosmicznej i zagrożenia atakiem nuklearnym rozwijają kolejne tytuły:
- Bez wyjścia (1987) – thriller wykorzystujący sytuację polityczną, aby zamaskować zabójstwo kochanki. Reżyseria: Kenneth Fearing. W rolach głównych: Kevin Costner i Gene Hackman,
- Stalowy gigant (1999) – akcja animacji Warner Bros rozgrywa się w 1957 r., podczas zimnej wojny. Wielki stalowy robot rozbija się na wybrzeżu Stanów Zjednoczonych, gdzie zaprzyjaźnia się z kilkuletnim chłopcem. Więcej na temat fabuły – w rankingu najlepszych filmów lat 90.,
- Kryptonim U.N.C.L.E. (2015) – lata 60., agent CIA Napoleon Solo (Henry Cavill) i agent KGB Illya Kuryakin (Armie Hammer) łączą siły, aby powstrzymać międzynarodową organizację przed użyciem broni jądrowej. Reżyseria: Guy Ritchie
- Kształt wody (2017) – baśniowa opowieść o eksperymentach prowadzonych w okresie zimnej wojny. Reżyseria: Guillermo del Toro. Miejsce 9. w rankingu filmów o potworach.
- Ukryta gra (2019) – film o rozgrywkach szachowych, będących przykrywką dla działań szpiegowskich w latach 60. Reżyseria: Łukasz Kośmicki, w rolach głównych: Bill Pulman, Lotte Verbeek, James Bloor, Robert Więckiewicz. Więcej – w rankingu filmów o szachach.
