Film komediowy to gatunek w ramach filmów fabularnych, który został wyróżniony ze względu na reakcję, jaką wywołuje u odbiorcy. Pierwsze komedie wywodziły się z tradycji teatralnych i cyrkowych. Opierały się na prostych schematach i przerysowanych żartach. Dzięki pojawieniu się filmów dźwiękowych humor mógł zaistnieć także w wersji słownej, co sprawiło się, że stał się coraz bardziej wysmakowany.
Spis treści:
- Początki komedii filmowej
- Wyróżniki filmu komediowego
- Kultowe komedie z Louisem de Funès
- Pastisz i filmy Woody'ego Allena
- Parodia – czyli produkcje obśmiewające inne gatunki filmowe
- Komedia surrealistyczna w wykonaniu grupy Monty Pythona
- Komedia romantyczna – lekka filmowa opowieść o charakterze miłosnym
- Czarna komedia – czyli o poważnych sprawach z przymrużeniem oka
- Komediodramaty – czyli tzw. wyciskacze łez
Początki komedii filmowej
Komedia to jeden z najstarszych gatunków filmowych, a jej początki widoczne są już w obrazach tworzonych przez braci Lumière. Za pierwszy film komediowy uznawany jest „Polewacz polany” (1895). Pomysł na stworzenie tej krótkiej noweli powstał z inspiracji opowiadaniem Hermana Vogla o chłopaku, który w ramach żartu staje na wężu ogrodowym. Kiedy zdejmuje nogę, woda pod zwiększonym ciśnieniem polewa ogrodnika. Żartowniś próbuje uciec, ale wściekły ogrodnik go dogania i sprawia mu lanie.
Filmy Charliego Chaplina
Silnym fundamentem gatunku były filmy slapstickowe z wytwórni Macka Sennetta, w ramach której powstały pierwsze komedie Charliego Chaplina, takie jak „Gorączka złota” (1925). Jest to pełnometrażowy film fabularny, który łączy w sobie wątek komediowym z miłosnym.
Główny bohater (grany przez Charliego Chaplina) wyrusza na wyprawę w poszukiwaniu złota. Nieszczęśliwym zbiegiem okoliczności trafia do chaty groźnego przestępcy. Na szczęście tuż za nim pojawia się kolejny poszukiwacz fortuny (Mack Swain) i wybawia go z opresji. Razem uciekają z chaty gangstera, a następnie poznają Georgię (Georgia Hale), która gra na uczuciach głównego bohatera.
Pierwsze komedie dźwiękowe braci Marx
Przyglądając się historii komedii filmowej, nie można pominąć twórczości pięciu braci – Leonarda, Adolpha, Juliusa, Miltona i Herberta Marksów. Rodzeństwo zdobyło sławę dzięki występom wodewilowym na początku XX wieku. Wraz z rozpowszechnieniem się nowych możliwości przekazu, postanowili uwiecznić swoje gagi na taśmie filmowej.
Ich najbardziej rozpoznawalny film „Kacza zupa” (1933) to komedia absurdu i satyra na zachowanie dyktatorów. Opowiada o małym państewku o nazwie Freedonia, które tonie w długach. Wdowa po milionerze zgadza się udzielić państwu pożyczki, pod warunkiem, że prezydentem zostanie Rufus T. Firefly. Po dojściu do władzy przywódca zamienia się w dyktatora.
Wyróżniki filmu komediowego
Komedia to kategoria estetyczna – jej zadaniem jest wywołanie u odbiorcy określonej reakcji. W tym przypadku jest to reakcja komiczna. Aby rozśmieszyć widza, twórcy filmów sięgają po różne techniki, takie jak zaskoczenie, sprzeczność lub kontrast.
Wyróżniamy trzy rodzaje komizmu:
- humor sytuacyjny – to splot różnych nieoczekiwanych wydarzeń, w wyniku których bohater jest wplątany w niecodzienną sytuację. Wybrnięcie z niej nie jest łatwe i wymusza kolejne zabawne akcje,
- komizm bohaterów – polega na uwypukleniu pewnych cech głównych postaci, takich jak głupota, otyłość lub chciwość. Tym cechom podporządkowana jest fabuła filmu,
- komizm słowny – w tym przypadku żart mają charakter językowy, przejawiając się w żartobliwych powiedzonkach i zabawnych dialogach.
Kultowe komedie z Louisem de Funès
Duży wkład w rozwój gatunku wniosły francuskie filmy z udziałem Louisa de Funès (1914-1983) w reżyserii Jeana Giraulta, takie jak „Koko” (1963) czy „Żandarm z Saint-Tropez” (1964), na którego bazie powstały liczne kontynuacje. Aktor jest jedną z najbardziej rozpoznawalnych postaci z historii kina. Wyróżniał się specyficzną szeroką mimiką, nadmierną gestykulacją i charakterystycznym chodem.
Pastisz i filmy Woody'ego Allena
W latach 70. XX wieku w ramach komedii filmowej pojawił się trend, będący satyrą na kondycję klasy średniej. Inicjatorem i głównym twórcą w ramach tego nurtu był Woody Allen – amerykański reżyser i twórca tzw. komedii intelektualnej. Pierwszym filmem, którym zdobył uznanie krytyków, jest „Annie Hall” (1977) – pełna licznych zwrotów akcji opowieść o parze, która wzajemnie ma wgląd w swoją przeszłość.
W filmie obok Woody'ego Allena wystąpiła Diane Keaton. Obraz został nagrodzony czterema Oscarami w 1978 roku – jako najlepszy film, za reżyserię, scenariusz i rolę pierwszoplanową w wykonaniu wybitnej amerykańskiej aktorki.
Parodia – czyli produkcje obśmiewające inne gatunki filmowe
Za twórcę parodii filmowej uchodzi Mel Brooks, autor kultowych tytułów takich jak: „Płonące siodła” (1974) i „Kosmiczne jaja” (1987). Dużą popularnością cieszyły się także obrazy Jerry'ego i Davida Zuckerów oraz Jima Abrahamsa – „Czy leci z nami pilot?” (1980) i seria „Naga broń” (1988-1994). O słynnej parodii filmów katastroficznych pisaliśmy także w rankingu filmów o samolotach.
Z produkcji parodiujących inne gatunki warto wymienić:
- Straszny film (2000) – film o nastolatkach, którzy uciekają przed seryjnym mordercą, parodia horrorów i thrillerów w reżyserii Ivory'ego Wayansa,
- To nie jest kolejna komedia dla kretynów (2001) – to pełna absurdalnych sytuacji opowieść o rozterkach miłosnych i problemach egzystencjalnych amerykańskich nastolatków. To parodia filmów dla młodzieży o szkole w reżyserii Joela Gallena,
- Komedia romantyczna (2006) – obraz w reżyserii Aarona Seltzera parodiuje znane komedie romantyczne, takie jak: „Mój chłopak się żeni” (1997) czy „Moje wielkie greckie wesele” (2002),
- Totalny kataklizm (2008) – w tej absurdalnej historii grupa nastolatków musi pokonać katastrofy meteorologiczne i inne wielkie kataklizmy. Film w reżyserii Jasona Friedberga i Aarona Seltzera jest parodią kina młodzieżowego, przygodowego i produkcji o superbohaterach.
Komedia surrealistyczna w wykonaniu grupy Monty Pythona
Najlepszymi przykładami na surrealistyczne podejście do komedii filmowej są obrazy angielskich komików z grupy Monty Pythona. Obok licznych skeczy telewizyjnych grupa Johna Cleese'a, Grahama Chapmana i Terry'ego Gilliama stworzyła także kilka absurdalnych filmów pełnometrażowych:
- Monty Python i Święty Graal (1975) – opowieść o średniowiecznych rycerzach, którzy wyruszają na poszukiwanie kielicha, z której pił Jezus podczas Ostatniej Wieczerzy,
- Żywot Briana (1979) – alternatywna historia życia i śmierci Zbawiciela. Ten tytuł zajmuje miejsce pierwsze w naszym rankingu najlepszych filmów o Jezusie,
- Sens życia według Monty Pythona (1983) – zbiór skeczów na temat różnych etapów cyklu ludzkiego życia.
Komedia romantyczna – lekka filmowa opowieść o charakterze miłosnym
To podgatunek, który powstał z połączenia komedii i melodramatu. Głównym wątkiem jest historia miłości pary głównych bohaterów, która zazwyczaj kończy się szczęśliwie, a przy tym zawiera liczne elementy humorystyczne. W pierwszych komediach romantycznych z lat 30., 40. i 50. XX wieku często pojawiał się motyw przypadkowego spotkania, w wyniku którego główni bohaterowie uświadamiają sobie, że od zawsze byli sobie przeznaczeni.
Komedie romantyczne przeżywały renesans w latach 90., za sprawą następujących produkcji:
- Pretty Women (1990) – pierwsza z serii popularnych komedii romantycznych z Julią Roberts w roli głównej. Ona jest prostytutką z prowincji, a on (Richard Gere) biznesmenem, który potrzebuje kobiety do towarzystwa na ważnym bankiecie. Reżyseria: Garry Marshall,
- Bezsenność w Seattle (1993) – to jeden z największych filmowych hitów lat 90. XX wieku. Meg Ryan gra dziennikarkę Annie, która poruszona historią samotnego ojca (Tom Hanks) wyrusza z Baltimore do Seattle na zachodnie wybrzeże. Reżyseria: Nora Ephron,
- Cztery wesela i pogrzeb (1994) – to pełen zabawnych sytuacji film dla dwojga w reżyserii Mike'a Newella. Wieczny kawaler (Hugh Grant) świetnie się bawi na kolejnych rodzinnych imprezach, a jego serce jest otwarte na różne przygodne znajomości do czasu, aż poznaje Carrie (Andie MacDowell).
- Masz wiadomość (1998) – film o miłości, która rozkwita pomiędzy dwójką miłośników książek dzięki znajomości internetowej. W rolach głównych: Meg Ryan i Tom Hanks, reżyseria: Nora Ephron.
Czarna komedia – czyli o poważnych sprawach z przymrużeniem oka
W filmach określanych jako czarne komedie przedmiotem żartu są tematy zazwyczaj traktowane śmiertelnie poważnie, takie jak ciężka choroba, morderstwo czy wojna. W kinematografii za czołowych twórców podgatunku uchodzą:
- Quentin Tarantino – w stylistykę czarnego humoru wpisują się „Pulp Fiction” (1994) i „Bękarty wojny” (2009). Drugi tytuł zajmuje miejsce czwarte w naszym rankingu filmów o nazistach,
- Jean-Pierre Jeunet – o jego krwawej historii, która rozegrała się w pewnej francuskiej kamienicy, pisaliśmy w rankingu najlepszych filmów o kanibalach,
- Tim Burton – znany jest z wielu czarny komedii, takich jak: „Sok z żuka” (1988), „Marsjanie atakują!” (1996) czy „Gnijąca panna młoda” (2005). Wiele z nich stanowi świetne propozycje w ramach seansu na Halloween,
- Martin McDonagh – to z kolei irlandzki reżyser znany z czarnej komedii gangsterskiej „Najpierw strzelaj, potem zwiedzaj” (2008).
Komediodramaty – czyli tzw. wyciskacze łez
Komediodramat lub inaczej film tragikomiczny różni się od komedii romantycznej tym, że przedstawione w nim uczucia są traktowane poważnie. Obok elementów humorystycznych pojawiają się wątki dramatyczne, a czasem nawet tragiczne, które powodują u odbiorcy smutek, współczucie lub wzruszenie. Wyróżnikiem jest również to, że zazwyczaj historia nie kończy się happy endem.
Przykłady najlepszych komediodramatów w historii kina:
- Forrest Gump (1994) – jeden z najlepszych filmów motywacyjnych wszech czasów. Główny bohater (Tom Hanks) pomimo niskiego ilorazu inteligencji jest w stanie osiągnąć więcej niż większość z nas. Reżyseria: Robert Zemeckis,
- Życie jest piękne (1997) – wyjątkowo poruszający film o wojnie, obozie koncentracyjnym i sile ludzkiej wyobraźni. W roli głównej zobaczymy samego reżysera, Roberta Benigniego,
- Dzień świra (2002) – jednocześnie zabawna i gorzka opowieści o sfrustrowanym nauczycielu języka polskiego w reżyserii Marka Koterskiego. W roli Adasia Miauczyńskiego wystąpił Marek Kondrat. Ten tytuł zajmuje miejsce piąte w naszym rankingu filmów o nauczycielach i taką samą pozycję w zestawieniu filmów o chorobach psychicznych.
- Nietykalni (2011) – piękna opowieść o przyjaźni białego milionera z czarnoskórym imigrantem z Senegalu w reżyserii Olivera Nakache'ego. Więcej o fabule w zestawieniu najciekawszych filmów na faktach.
