Filmy psychologiczne, wobec których nie przejdziesz obojętnie

Decydując się na filmy psychologiczne, oczekujemy mocnych wrażeń i historii, które nie tylko skłonią nas do refleksji, ale także na długo pozostaną w naszej pamięci. Najlepsze tytuły z klasyki gatunku wbijają w przysłowiowy fotel za sprawą doskonale skrojonych kadrów, dialogów i muzyki. W ostatnich latach powstało wiele dobrych produkcji, które warto obejrzeć. Godne polecenia są także starsze tytuły, które już pozostawiły mocny ślad w historii kina i od nich zaczniemy.

Spis treści:

1. Lot nad kukułczym gniazdem (1975) – historia filmów psychologicznych
2. Lśnienie (1980) – thriller psychologiczny
3. Musimy porozmawiać o Kevinie (2011) – dramat psychologiczny
4. Requiem dla snu (2000) – kultowy film psychologiczny Aronofskiego
5. Czarny łabędź (2010) – dramat psychologiczny Aronofskiego z Natalie Portman i Milą Kunis
6. Porozmawiaj z nią (2002) – kobiece kino psychologiczne Pedro Almodovara
7. Skóra, w której żyję (2011) – dramat psychologiczny Pedro Almodovara
8. Matki równoległe (2021) – film psychologiczny o kobietach
9. Krótki film o zabijaniu (1987) – polskie kino psychologiczne
10. Pręgi (2004) – film psychologiczny Magdaleny Piekorz
11. Duchy Inisherin (2022) – nowy film psychologiczny
12. W trójkącie (2022) – film psychologiczny Rubena Östlunda
13. Pozostałe filmy psychologiczne, które warto obejrzeć

Lot nad kukułczym gniazdem (1975) – historia filmów psychologicznych

Przegląd klasyki rozpoczynamy doskonałym obrazem w reżyserii Miloša Formana z Jackiem Nicholsonem w roli głównej. „Lot nad kukułczym gniazdem” to dramat psychologiczny, którego historia rozgrywa się na oddziałach zamkniętych szpitala psychiatrycznego. Główny bohater, McMurphy, udaje chorego, aby uniknąć więzienia. Rzeczywistość jednak przerasta jego wyobrażenia, gdy okazuje się, że w szpitalu ma spędzić o wiele więcej czasu, niż przewidywał jego pierwotny plan.

Film zdobył Oscara w pięciu kategoriach – za najlepszy film, najlepszą główną rolę męską i żeńską (Louise Fletcher), za reżyserię i najlepszy scenariusz adaptowany.

Lśnienie (1980) – thriller psychologiczny

Film psychologiczny Stanleya Kubricka, również z Jackiem Nicholsonem w roli głównej, przeznaczony jest dla odbiorcy o mocnych nerwach. Akcja filmu ma miejsce w pensjonacie w górach Kolorado, który został odcięty od świata w wyniku potężnej burzy śnieżnej. Okazuje się, że rodzina dozorcy nie jest w budynku sama.

„Lśnienie” trzyma w nieustannym napięciu, poruszając temat zła i jego genezy na przykładzie relacji w odizolowanej od społeczeństwa rodzinie.

Musimy porozmawiać o Kevinie (2011) – dramat psychologiczny

To kolejny tytuł, który przeszedł już do klasyki filmów psychologicznych. Obraz w reżyserii Lynne Ramsay jest wstrząsającą opowieścią o pozbawionym empatii nastolatku, który manipuluje otoczeniem i nie uznaje żadnych zasad. W rolach głównych – Ezra Miller jako Kevin i Tilda Swinton, która gra jego matkę, Evę.

Film zdobył statuetkę BIFA (najlepszy reżyser), a odtwórczyni głównej roli szereg innych prestiżowych nagród, m.in. Europejskiej Akademii Filmowej czy National Board of Review.

Zobacz także: Tilda Swinton: "Lubię nie wiedzieć, co będę jutro robić"

Requiem dla snu (2000) – kultowy film psychologiczny Aronofskiego

W przeglądzie filmów psychologicznych nie sposób pominąć dzieł Darrena Aronofskiego. „Requiem dla snu” to psychologiczny dramat, który w hipnotyzujący sposób ukazuje pogłębiającą się spiralę uzależnień – od pigułek na odchudzanie, słodyczy lub telewizji.

Scenariusz do filmu powstał na podstawie książki Huberta Selby’ego. Pozostawiająca przerażającą refleksję opowieść o nałogu zdobyła uznanie krytyków filmowych, otrzymując pierwszą nagrodę za najlepsze zdjęcia (Independent Spirit 2001) i najlepszą rolę żeńską, którą zagrała Ellen Burstyn (Złoty Satelita 2001, Independent Spirit 2001, BSFC 2000).

Czarny łabędź (2010) – dramat psychologiczny Aronofskiego z Natalie Portman i Milą Kunis

To z kolei opowieść o tym, jak wiele jesteśmy w stanie poświęcić, aby realizować swoje marzenia i pasje. Główną bohaterką jest utalentowana baletnica, Nina (Natalie Portman). Dziewczyna, której ambicje są podsycane przez wymagającą matkę, zostaje wytypowana do roli księżniczki Odetty w „Jeziorze łabędzim”. Aby ją otrzymać musi okazać się lepsza od swojej konkurentki, Lily (Mila Kunis).

Film w pełnym świetle i ze szczegółami opowiada o obłędzie, pożądaniu i perfekcji. Role obydwu aktorek – Natalie Portman (Oscary 2011, Złote Globy 2011) i Mili Kunis (MFF w Wenecji za najlepszy debiut) zostały nagrodzone na największych światowych festiwalach.

Porozmawiaj z nią (2002) – kino psychologiczne Pedro Almodovara

Pedro Almodovar to reżyser, który jest znany z poruszania trudnych tematów i zadawania niezręcznych pytań odnośnie natury i psychiki człowieka. Akcja filmu „Porozmawiaj z nią” toczy się dwutorowo. Z jednej strony rozgrywa się w szpitalu, w którym na jednej z sal leży Alicja (Leonor Watling). Dziewczyna zapadła w śpiączkę po wypadku samochodowym. Opiekuje się nią wrażliwy pielęgniarz, Benigno (Javier Cámara), którego los krzyżuje się z równie smutną historią dziennikarza Marco (Dario Grandinetti). Mężczyźni po raz pierwszy spotykają się w teatrze. Po raz drugi widzą się w szpitalu.

Film zdobył oscarową statuetkę w 2003 za najlepszy scenariusz oryginalny, Złote Globy za najlepszy film zagraniczny oraz nagrody BAFTA.

Skóra, w której żyję (2011) – dramat psychologiczny Pedro Almodovara

To opowieść o tym, jak daleko może posunąć się chirurg plastyczny w rekonstrukcji ciała. Roberto (Antonio Banderas) jest lekarzem, który po śmierci żony przeprowadza zaawansowane medycznie eksperymenty. Testuje je na żywym organizmie, czyli kobiecie o imieniu Vera (Elena Anaya). Przetrzymywana u niego w domu pacjentka w nowej skórze czuje się dziwnie. Stawia pytania o przeszłość i relację z Roberto.

Film zdobył pierwszą nagrodę na festiwalu BAFTA.

Matki równoległe (2021) – film psychologiczny o kobietach

Kolejny film w reżyserii Pedro Almodovara w poruszający sposób ukazuje relację między dwiema kobietami, które spotkały się przypadkowo na oddziale położniczym. Różnią się praktycznie wszystkim – wiekiem, dojrzałością i stylem życia. Łączy je to, że obydwie są samotnymi matkami. Janis (Penelope Cruz) – to dojrzała kobieta, która ma plan na życie. Ana (Milena Smit) – jest zagubioną młodą dziewczyną, którą przerastają nowe obowiązki.

Penelope Cruz zdobyła puchar Volpi na MFF w Wenecji (2021), a cały film – wiele nominacji do najważniejszych światowych nagród.

Zobacz także: Mentor i jego muza: Pedro Alomodovar i Penelope Cruz. Nie istnieliby bez siebie

Krótki film o zabijaniu (1987) – polskie kino psychologiczne

Nasze rodzime produkcje filmowe, które poruszają problem ludzkiej psychiki i emocji, określane są mianem kina moralnego niepokoju. To filmy, które obok mocnego przekazu stawiają zasadnicze pytania, natury etycznej.

„Krótki film o zabijaniu” to mistrzowskie studium mordercy, który z zimną krwią zabija taksówkarza (Jan Tesarz). Jest nim 20-letni chłopak (Mirosław Baka), których przyjechał do Warszawy z małej miejscowości. W sądzie broni go świeżo upieczony adwokat (Krzysztof Globisz).

Film zdobył pierwszą nagrodę na festiwalu w Cannes (1988).

Pręgi (2004) – film psychologiczny Magdaleny Piekorz

To mocna historia przemocy, która zatacza koło. Ojciec krzywdzi syna – bije go i terroryzuje, twierdząc, że chce dla niego jak najlepiej. Skrzywdzony w dzieciństwie chłopak podobnie reaguje w dorosłym życiu. Pojawia się pytanie, czy krąg przemocy uda się przerwać?

Film zdobył nagrodę Złote Lwy w 2004 roku, a Jan Frycz otrzymał Orła w 2005 za najlepszą drugoplanową rolę męską.

Duchy Inisherin (2022) – nowy film psychologiczny

W „Duchach Inisherin” przenosimy się sto lat wstecz – do 1923 roku. Na jednej z irlandzkich wysp niewielka społeczność żyje w izolacji od reszty kraju. Głównymi bohaterami są dwaj przyjaciele – Colm (Brendan Gleeson) i Pádraic (Colin Farrell). Nagle jeden z nich, starszy o kilkanaście lat, zrywa przyjaźń. Czas, który do tej pory spędzał na rozmowie z Pádraicem, postanawia poświęcić na komponowanie muzyki.

Film, balansując pomiędzy dramatem a komedią, doskonale pokazuje to, do czego prowadzi upór, zawziętość, samotność i lęk przed śmiercią. Reżyseria – Martin McDonagh.

W trójkącie (2022) – film psychologiczny Rubena Östlunda

To jeden z dwóch filmów Rubena Östlunda nagrodzonych Złotą Palmą na festiwalu w Cannes. Poprzedni – „The Square” zdobył główną nagrodę w 2017 roku. Obydwie produkcje opowiadają o rozdarciu pomiędzy różnymi klasami społecznymi.

Dwójka głównych bohaterów filmu „W trójkącie” – Carl (Harris Dickinson) i Yaya (Charlbi Dean) wybierają się w rejs luksusowym jachtem. W wyniku ataku piratów ci, którym udało się przeżyć, stają się rozbitkami na wyspie na tych samych prawach, co załoga statku.

Zobacz także: Złote Globy 2023 rozdane! Kto sięgnął po statuetkę?

Pozostałe filmy psychologiczne, które warto obejrzeć

Lista filmów psychologicznych, które rysują w pamięci głęboki ślad, jest długa. Poniżej jej niewielki wycinek (po 2010 r.) z najlepszymi tytułami w porządku chronologicznym:

• Nimfomanka (2013) – dramat erotyczny Larsa von Triera (w dwóch częściach),
• Whiplash (2014) – dramat muzyczny Damiena Chazelle'a, opisany w rankingu filmów muzycznych,
• Marnie. Przyjaciółka ze snów (2014) – animowany film psychologiczny produkcji japońskiej,
• Split (2016) – thriller psychologiczny z James McAvoy'em w roli głównej,
• Jestem mordercą (2016) – polski thriller psychologiczny z Arkadiuszem Jakubikiem,
• Nauczycielka (2016) – dramat psychologiczny produkcji czesko–słowackiej,
• Porwana pamięć (2017) – koreański kryminał psychologiczny,
• Wieża. Jasny dzień (2017) – polski thriller w reżyserii Jagody Szelc,
• mother! (2017) – horror psychologiczny Aronofskiego,
• Fuga (2018) – thriller psychologiczny Agnieszki Smoczyńskiej powstały w koprodukcji polsko–czesko–słowackiej,
• Joker (2019) – portret psychologiczny kultowej postaci komiksów o Gotham City,
• Mała mama (2021) – francuski dramat psychologiczny.

Wśród powyższych tytułów znajdują się także wybitne obrazy kinowe, które łączą w sobie różne gatunki. W przypadku filmów psychologicznych najczęściej jest to dramat, czarna komedia lub thriller. Kino japońskie znane jest ze świetnych filmów animowanych o tematyce psychologicznej, przeznaczonych dla dorosłego widza. Jeśli lubisz mocne produkcje, które skłaniają do głębszej refleksji, jest duża szansa, że spodobają ci się tytuły z innych naszych zestawień, np. dotyczących filmów na faktach lub filmów biograficznych.