Filmy o Auschwitz lub innych obozach zagłady są nie tylko obowiązkową lekcją historii. To także opowieści o człowieczeństwie, godności i odwadze. Pojedyncze historie są jak puzzle, w których nadal brakuje wielu elementów układanki. A im bardziej oddalamy się od czasów holokaustu, tym trudniej złożyć ją w całość.
Spis treści:
- Chłopiec w pasiastej piżamie (2008) – obóz koncentracyjny oczami dziecka
- Portrecista (2005) – polski film dokumentalny o Auschwitz
- Ciemności skryją ziemię (2014) – brytyjski dokument o wyzwoleniu obozów
- Lektor (2008) – opowieść o strażniczce z obozu zagłady
- Syn Szawła (2015) – film o Oświęcimiu nagrodzony Oscarem
- Mistrz (2020) – polski film o bokserze z Auschwitz
- Niepokonany (2021) – amerykański film o polskim bokserze z Auschwitz
- Gdzie jest Anna Frank (2021) – film animowany o holokauście
- Pozostałe filmy o Auschwitz i holokauście
Chłopiec w pasiastej piżamie (2008) – obóz koncentracyjny oczami dziecka
Film opowiada o przyjaźni dwóch 8–letnich chłopców. Bruno (Asa Butterfield) jest synem niemieckiego komendanta obozu zagłady. Mieszka w willi, a nudząc się, ma wiele czasu na spacery po okolicy. Podczas jednego z nich odkrywa teren obozu – ogrodzony drutem kolczastym. Po drugiej stronie płotu znajduje się Szmul (Jack Scanlon) – żydowski chłopak, który nie do końca rozumie to, co się dzieje w obozie. Jest dzieckiem, które chce się bawić.
„Chłopiec w pasiastej piżamie” to poruszający dramat, który pokazuje obóz koncentracyjny z perspektywy dziecka. Film w reżyserii Marka Hermana powstał na podstawie książki Johna Boyne’a z 2006 r. Vera Farmiga, za rolę matki Bruna, otrzymała nagrodę BIFA.
Ocena na Filmwebie: 8,1.
Portrecista (2005) – polski film dokumentalny o Auschwitz
„Portrecista” jest opowieścią o Wilhelmie Brasse, który w czasie II wojny światowej odmówił podpisania Volkslisty. Nie chciał współpracować z nazistami. Planował przedostać się do armii Polskiej we Francji, jednak został zadenuncjowany przez Łemków podczas próby przekroczenia granicy w Bieszczadach. Trafił do obozu koncentracyjnego Auschwitz–Birkenau.
Wilhelm Brasse był fotografem, co wykorzystano w obozowej biurokracji. Dostał przymusową pracę, która polegała na wykonywaniu portretów do kartoteki więźniów. Robił także zdjęcia do dokumentacji medycznej dla dr Wirthsa, prowadzącego eksperymenty ginekologiczne w dziesiątym bloku.
Zdjęcia, które wbrew rozkazom nie zostały spalone, posłużyły jako dowody na procesach hitlerowców po zakończeniu wojny. Na trop fotografa historycy trafili po latach. Jego życiem zainteresował się Ireneusz Dobrowolski, twórca dokumentu. Film został nagrodzony na:
- Gdańsk DocFilm Festival – wyróżnienie Brama Wolności w 2006 r,
- Krakowskim Festiwalu Filmowym – Srebrny Lajkonik w 2006 r.,
- MFF Żydowskie Motywy – Nagroda Publiczności i Złoty Warszawski Feniks w 2006 r.
Ocena na Filmwebie: 8,0.
Ciemności skryją ziemię (2014) – brytyjski dokument o wyzwoleniu obozów
Dokument w reżyserii André Singera wykorzystuje nagrania z 1945 r. Szerokie kadry, na których widać rzędy martwych ludzi i garstkę ocalałych, powstały w momencie, gdy wojska alianckie wkroczyły na teren Polski. Na ujęciach widać reakcje ludzi, w tym Niemców, którzy zostali przymuszeni do oglądania obozów.
W projekcie, w wyniku którego miały powstał dwa filmy dokumentalne, wzięli udział wybitni filmowcy – Sidney Bernstein, Alfred Hitchcock i Richard Crossman. Materiał nie został jednak upubliczniony z uwagi na tzw. poprawność polityczną. Dopiero po 70. latach film ujrzał światło dzienne. Opracowaniem materiałów zajął się brytyjski dokumentalista i antropolog.
Film „Ciemności skryją ziemię” to wstrząsający dokument, który jest głosem tamtych czasów. Nagrania pochodzą z obozów Auschwitz–Birkenau, Dachau, Bergen–Belsen, Buchenwald i Majdanek.
Ocena na Filmwebie: 7,9.
Lektor (2008) – opowieść o strażniczce z obozu zagłady
Główną bohaterką jest Hanna Schmitz (Kate Winslet), której losy stopniowo odsłaniane są w kolejnych scenach filmu. Poznajemy ją w 1958 r., gdy ma ok. 35 lat. Wtedy przypadkowo spotyka Michaela Berga (David Kross, a potem Ralph Fiennes), z którym przeżywa płomienny romans. Podczas spotkań prosi chłopaka o to, aby czytał jej książki. Po pewnym czasie znika.
Dawni kochankowie widzą się ponownie na sali sądowej. Michael jest młodym studentem prawa. Z kolei Hanna jest oskarżona o zbrodnie przeciwko Żydom w obozie koncentracyjnym w Polsce. W ten sposób chłopak stopniowo poznaje przeszłość kobiety.
Film „Lektor” w reżyserii Stephena Daldry’ego powstał na podstawie książki Bernharda Schlinka (z 1995 r.). Zdjęcia były kręcone w Niemczech i na terenie lubelskiego obozu w Majdanku (obecnie muzeum). Rola Kate Winslet zyskała uznanie krytyków na międzynarodowych festiwalach filmowych, o czym świadczą nagrody – Oscar, Złoty Glob i BAFTA w 2009 r.
Ocena na Filmwebie: 7,8.
Zobacz także: Filmy o miłości – stare, nowe, klasyczne i ponadczasowe
Syn Szawła (2015) – film o Oświęcimiu nagrodzony Oscarem
Akcja film rozgrywa się w obozie Auschwitz–Birkenau. Szaweł Ausländer (Géza Röhrig) jest więźniem, który został przydzielony do obsługi komory gazowej. Podczas jednego z „ładunków” trafia na żyjącego jeszcze chłopca, którego przygarnia i traktuje jak syna. Proceder nie uchodzi jednak uwadze gestapo. Chłopiec zostaje uduszony przez obozowego lekarza. Szaweł pragnie zadbać o godny pochówek dla swojego przybranego dziecka.
„Syn Szawła” w reżyserii László Nemesa to fabularny debiut węgierskiego reżysera. Film zdobył szereg ważnych nagród, m.in.:
- Grand Prix festiwalu w Cannes (2015) Oscara (2016) w kategorii: najlepszy film nieanglojęzyczny,
- Złoty Glob (2016) – najlepszy film zagraniczny,
- BAFTA (2017) – najlepszy film nieanglojęzyczny,
- czy polskiego Orła (2017) w kategorii: najlepszy film europejski.
Ocena na Filmwebie: 6,9.
Mistrz (2020) – polski film o bokserze z Auschwitz
To film biograficzny, który opowiada o przedwojennym mistrzu Warszawy w wadze kogucie, Tadeuszu Pietrzykowskim (Piotr Głowacki). Pięściarz nosił ksywkę Teddy. Jako jeden z pierwszych więźniów trafił do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu. Tam stał się rozrywką dla gestapo, którzy ustawiali zakłady w walkach bokserskich. Ring ustawiony był na terenie obozu zagłady.
„Mistrz” w reżyserii Macieja Barczewskiego jest opowieścią o sile i determinacji. Teddy stoczył w Auschwitz od 40 do 60 walk, po czym został przeniesiony do obozu w Neuengamme, gdzie ponownie stanął na ringu. Sport pozwolił mu zachować godność i życie. Doczekał wyzwolenia, jednak po wojnie, ze względu na osłabienie organizmu, nie wrócił do boksu.
Tadeusz Pietrzykowski był świadkiem w procesie Rudolfa Hössa w 1947 r. Zmarł w 1991 r. w Bielsku–Białej.
Ocena na Filmwebie: 6,7.
Niepokonany (2021) – amerykański film o polskim bokserze z Auschwitz
To z kolei historia innego boksera, który przeżył obóz w Oświęcimiu. Harry Haft (Ben Foster) jest jednak szczęśliwcem i udaje mu się uciec do Nowego Jorku. Tam ponownie staje na ringu, walcząc m.in. z Rockym Marciano. Wykorzystuje sławę, aby odszukać miłość swojego życia, co wiąże się z powrotem pamięcią do przeszłości.
„Niepokonany” Barry’ego Levinsona to film na faktach, którego scenariusz bazuje na motywach z życia polskiego Żyda, Herszela Hafta. Reżyser zasłynął z innych wyjątkowych produkcji, takich jak:
- Good Morning, Vietnam (1987) – film o audycjach radiowych, które prowadzi starszy szeregowy, Adrian Cronauer (Robin Williams) po powrocie z Wietnamu,
- Rain Man (1988) – historia dwóch braci, z których jeden jest chory na autyzm. W rolach głównych: Tom Cruise i Dustin Hoffman,
- Uśpieni (1996) – opowieść o chłopcach molestowanych w poprawczaku. W rolach głównych: Robert De Niro, Kevin Bacon i Brad Pitt.
Ocena na Filmwebie: 5,8.
Gdzie jest Anna Frank (2021) – film animowany o holokauście
To opowieść o fikcyjnej przyjaciółce Anne Frank, Kitty, która budzi się we współczesnym świecie. Jest przekonana o tym, że Anne żyje, więc postanawia ją odnaleźć. Przemierza Amsterdam, obserwując szpitale, które noszą imię Anne Frank, a także ukrywających się ludzi – bezdomnych, uchodźców czy imigrantów.
Poruszająca animacja „Gdzie jest Anne Frank” powstała na motywach słynnego dziennika, pisanego przez nastolatkę w czasie okupacji niemieckiej Holandii. Anne Frank, ze względu na żydowskie pochodzenie, musiała się ukrywać, aby nie trafić do obozu koncentracyjnego. Jednak po dwóch latach miejsce, w którym przebywała wraz z rodziną, zostało ujawnione. Dziewczyna trafiła do Bergen–Belsen, gdzie zmarła na tyfus.
Pamiętnik, adresowany do wymyślonej przyjaciółki, Kitty, trafił w ręce jej ojca, Otto Franka. Książka została wydana w całości w 1950 r. Na jej motywach w 2009 r. powstał miniserial pt. „Pamiętnik Anne Frank”, składający się z pięciu odcinków. Film w reżyserii Ariego Folmana (Izraelczyka) jest próbą przeniesienia historii Anne Frank do współczesnych czasów.
Ocena na Filmwebie: 5,3.
Reżyser znany jest także z innych filmów animowanych, które poruszają temat wojny, z czego najlepszy tytuł to „Walc z Baszirem” z 2008 r.
Zobacz także: Najlepsze filmy animowane nagrodzone Oscarem – TOP 5
Pozostałe filmy o Auschwitz i holokauście
Poniżej lista innych, ważnych filmów o holokauście, które powstały przed 2000 r. Kolejność chronologiczna:
- Ostatni etap (1947) – polski film o więźniarkach z Oświęcimia, reżyseria: Wanda Jakubowska,
- Nadzy wśród wilków (1963) – film o żydowskim chłopcu, ukrywanym w obozie Buchenwald. Reżyseria: Frank Beyer,
- Zapamiętaj imię swoje (1974) – opowieść o matce, która próbuje odnaleźć syna o wyjściu z obozu w Oświęcimiu. Reżyseria: Sergei Kolosov,
- Lista Schindlera (1993) – film o fabryce Schindlera, w której praca uratowała wielu Żydów przez śmiercią. Reżyseria: Steven Spielberg. Tytuł opisany w zestawieniu filmów na faktach.
- Życie jest piękne (1997) – wzruszający film o życiu w obozie koncentracyjnym. Reżyseria: Roberto Benigni,
- Arytmetyka diabła (1999) – film o amerykańskiej Żydówce, która przenosi się w czasie do okupowanej Polski. Reżyseria: Donna Deitch.
