Czarna komedia – gatunek, który rozładowuje napięcie

Czarna komedia to specyficzny gatunek filmowy, który dotyka tematów drażliwych, ale w taki sposób, aby nikogo nie urazić. Odpowiednio dobrana scenografia i przerysowani bohaterowie sprawiają, że widz automatycznie nabiera dystansu. Śmierć, wojna, ludzkie ułomności – to tematy, z których nie można śmiać się przy stole. W kinie wszystko jest dozwolone.

Spis treści:

• Wyróżniki czarnych komedii
• Czarny humor od Franka Capry
• Z czego śmieją się twórcy „Latającego Cyrku Monty Pythona”?
• Klasyka w reżyserii Tima Burtona
• Delicatessen (1991) – sekret pewnego sklepu u Jean-Pierre’a Jeuneta
• Bękarty wojny (2009) – jak Quentin Tarantino zdetonował napięcie w temacie II wojny światowej?
• Czarna komedia w Polsce

Wyróżniki czarnych komedii

• W czarnej komedii przedmiotem żartu są sprawy zazwyczaj traktowane poważnie. Najczęstsze motywy to śmierć, gwałt, cierpienie, nieuleczalna choroba, niepełnosprawność, wojna, morderstwo.
• Wizualnie korzysta z estetyki surrealizmu. Scenografia często ma charakter baśniowy lub fantastyczny.
• Czarna komedia operuje groteską, łącząc w sobie elementy przeciwstawne, takie jak piękno i brzydota, realizm i fantastyka.
• Bohaterowie mają wyraźnie zarysowane cechy charakterystyczne, które dodatkowo podkreśla ich wygląd, np. niecodzienna fryzura, strój i zachowanie.

Czarny humor od Franka Capry

Za najstarszy przykład komedii, która nie boi się przekraczać granicy tzw. dobrego smaku, uchodzi „Arszenik i stare kroniki” (1944) w reżyserii Franka Capry. Jest to opowieść o pozornie zwyczajnych i sympatycznych ciotkach Mortimera Brewstera (Cary Grant). Główny bohater przyjeżdża do nich ze swoją świeżo poślubioną małżonką.

Starsze panie (Josephine Hull i Jean Adair) skrywają jednak pewien sekret – przychodzących na amory mężczyzn częstują winem z arszenikiem. Ofiary zakopują w piwnicy przy pomocy chorego psychicznie Teddy'ego (John Alexander).

Z czego śmieją się twórcy „Latającego Cyrku Monty Pythona”?

Pisząc o czarnej komedii, nie można nie wspomnieć o brytyjskich komikach, którzy w swoich skeczach nie uznawali tematów tabu. John Cleese, Terry Gilliam, Graham Chapman, Eric Idle, Terry Jones i Michael Palin śmiali się ze wszystkiego – religii, narodowości i ludzkich przywar.

Ich „Żywot Briana” (1979) jest satyrą na życie Jezusa Chrystusa, a w „Sensie życia według Monty Pythona” (1983) obśmiewają służbę zdrowia, zwyczaje seksualne, system edukacji, otyłość i śmierć.

Klasyka w reżyserii Tima Burtona

Niekwestionowanym mistrzem czarnych komedii jest Tim Burton, a jego „Sok z żuka” (1988) stał się inspiracją dla wielu późniejszych twórców. Film opowiada o duchach, które po śmierci nie zamierzają opuścić swojego dotychczasowego domu. Żyją sobie szczęśliwie do czasu, gdy do ich posiadłości wprowadza się rodzina miłośników sztuki.

Adam (Alec Baldwin) i Barbara (Geena Davis) wynajmują bioegzorcystę, aby usunąć ludzi ze swojego domu. Przywołują go trzykrotnie wypowiadając jego imię: „Beetlejuice, Beetlejuice, Beetlejuice!”.

Tymczasem okazuje się, że córka nowych lokatorów jest całkowicie odporna na niecne zagrywki „Żukosoczka”. Lydia Deetz (Winona Ryder) o wiele lepiej dogaduje się z istotami ze świata umarłych niż ludzi żywych.

Czarne komedie stanowią główny dorobek w filmografii Tima Burtona. Z pozostałych filmów warto wymienić:

• Gnijącą pannę młodą (2005) – film animowany dla dorosłych opowiada o świecie żywych i alternatywnym świecie umarłych, do którego zostaje wciągnięty Victor, kiedy zagubiony ucieka z próby generalnej do własnego ślubu,
• Marsjanie atakują (1996) – komedia fantastycznonaukowa łączy w sobie elementy czarnego humoru i satyry politycznej. W rolach głównych zagrali: Jack Nicholson, Glenn Close, Natalie Portman i Pierce Brosnan,
• Sweeney Todd: Demoniczny golibroda z Fleet Street (2007) – film na podstawie broadwayowskiego musicalu opowiada historię Benjamina Barkera (Johnny Depp), który wraca z wygnania do rodzinnego miasta z planem zemsty. W domu nad piekarnią pani Lovett (Helena Bonham Carter) otwiera zakład fryzjerski. A dzięki swoim klientom zaopatruje sąsiadkę w farsz do pasztecików.

Obrazy Tima Burtona zdominowały nasz ranking filmów na Halloween.

Delicatessen (1991) – sekret pewnego sklepu u Jean-Pierre’a Jeuneta

Akcja filmu rozgrywa się w pewnym francuskim miasteczku po globalnym kataklizmie. Ogromną popularnością cieszy się sklep mięsny pana Clapeta (Jean-Claude Dreyfus). Nie wszyscy jednak wiedzą, że rzeźnik skrywa tajemnicę. Podstępnie zwabia nowych lokatorów, aby następnie przerobić ich mięso na wyroby garmażeryjne.

Do mieszkania wprowadza się młody akrobata Louision (Dominique Pinon), który także ma paść ofiarą zasadzki. Sprawa się komplikuje, kiedy chłopak zakochuje się w córce rzeźnika, Julie Clapet (Marie-Laure Dougnac).

Film „Delicatessen” został nagrodzony czterema Cezarami w 1992 roku jako najlepszy film debiutancki, za najlepszy scenariusz, montaż i scenografię utrzymaną w duchu surrealizmu.

Bękarty wojny (2009) – jak Quentin Tarantino zdetonował napięcie w temacie II wojny światowej?

Film porusza kilka wątków. Jednym jest zemsta na nazistach, którą planuje Aldo Raine (Brad Pitt). W tym celu we Francji powołuje tajną jednostkę złożoną z amerykańskich Żydów. Ich celem ma być wytropienie nazistów. Największych fanatyków zabijają, a tych, którym darują życie, naznaczają swastyką wypaloną na czole.

Drugi ważnym wątkiem jest historia Żydówki Shosanny Dreyfus (Mélanie Laurent), która w przeszłości była świadkiem egzekucji swojej rodziny. Teraz jako dorosła kobieta jest właścicielką kina i również ma okazję do zemsty.

Za rolę nazisty Hansa Landy, zwanego „łowcą Żydów”, Christoph Waltz otrzymał Oscara, nagrodę na festiwalu BAFTA i Złote Globy w 2010 roku. Czarna komedia Quentina Tarantino została uhonorowana także Kryształową Statuetką w konkursie People's Choice.

To również miejsce 4. w naszym rankingu filmów o nazistach.

Czarna komedia w Polsce

Filmy zawsze stanowiły wentyl bezpieczeństwa, pozwalając na rozładowanie napięcia. Także na naszym rodzimym gruncie powstawały komedie z czarnym humorem, takie jak:

• Sprawa się rypła (1984) – film w reżyserii Janusza Kidawy opowiada o babci Kornelii i jej rodzinie. Gospodarz domu (Franciszek Pieczka), łasy na nagrodę z urzędu z okazji 100. urodzin babci, postanawia „wskrzesić” zmarłą staruszkę,
• Rewers (2009) – akcja czarnej komedii w reżyserii Borysa Lankosza toczy się równolegle w dwóch czasach – współcześnie i w latach 50. XX wieku. Główną bohaterką jest Sabina (Agata Buzek), którą matka (Krystyna Janda) i babcia (Anna Polony) chcą intratnie wydać za mąż. W pewnym momencie na horyzoncie pojawia się przystojny Bronisław Falski (Marcin Dorociński), który jednak okazuje się agentem Urzędu Bezpieczeństwa,
• Kołysanka (2010) – czarna komedia Juliusza Machulskiego opowiada o bladolicej rodzinie Makarewiczów, która wprowadza się do posiadłości na Mazurach. Więcej na temat fabuły w rankingu filmów o wampirach.