Zaburzenia lękowe. Jakie są rodzaje lęku i sposoby, jak go pokonać?

Zaburzenia lękowe to najczęściej występujące zaburzenia psychiczne. Z badań wynika, że częściej dotykają kobiet niż mężczyzn, występują zarówno u dorosłych jak i dzieci.

Czytaj także: Zaburzenie osobowości typu borderline a choroba afektywna dwubiegunowa. Jak je rozpoznać?

Czym jest zaburzenie lękowe?

Lęk to naturalny stan emocjonalny pojawiający się w codziennym życiu każdego z nas. Jest zupełnie "normalną" reakcją na stresujące sytuacje, na niebezpieczeństwo. Gdybyśmy go nie odczuwali, nasz gatunek już dawno przestałby istnieć. Jednak u niektórych osób stan niepokoju jest bardzo nasilony, utrzymuje się długo, nawet wtedy, gdy zagrożenie, czy stresująca sytuacja dawno minęły. Taki rodzaj lęku może stać się poważnym problemem uniemożliwiającym radzenie sobie z codziennymi sprawami i wręcz sparaliżować nasze życie. I to już zaburzenie. Znacząco zmienia jakość naszego życia i jest źródłem psychicznego cierpienia.

„Nadprodukcja” lęku

Nadmierny lęk jest zwykle kombinacją różnych czynników. Zaliczają się do nich zaburzenia psychiczne występujące w rodzinie pochodzenia, mogą one stanowić predyspozycję do wystąpienia u nas zaburzeń lękowych. Innym czynnikiem są stresujące wydarzenia, których doświadczamy, np.: rozwód, utrata pracy, ciąża i narodziny dziecka, śmierć bliskiej osoby, doświadczanie przemocy słownej, seksualnej, fizycznej czy emocjonalnej, problemy ze zdrowiem fizycznym: najczęstszymi chorobami somatycznymi wyzwalającymi lęk są problemy hormonalne, cukrzyca, astma, choroby serca.

Rodzaje zaburzeń lękowych

Zaburzeń lękowych jest wiele, i co warto wiedzieć, ludzie mogą jednocześnie doświadczać więcej niż jednego rodzaju lęku.

Fobia społeczna

Osoby z fobią społeczną odczuwają silny lęk, gdy narażone są na uczestniczenie w jakichkolwiek interakcjach społecznych. Obawiają się potencjalnej krytyki, zawstydzenia czy upokorzenia, nawet w przypadku zwyczajnych sytuacji jak przemawianie, jedzenie w miejscu publicznym, czy inicjowanie rozmowy. Obawom tym zwykle towarzyszy nasilona reakcja wegetatywna: pocenie się, uczucie czerwienienia się, kołatania serca, napięcia, przyśpieszony oddech. Osoba z fobią społeczną jest zwykle przekonana, że objawy te są bardzo mocno widoczne dla otoczenia i dodatkowo przyczyniają się do „społecznej kompromitacji”.

Fobie "specyficzne"

Fobie specyficzne to zaburzenie objawiające się silnym i niewytłumaczalnym lękiem przed konkretnymi obiektami bądź sytuacjami. Osoby doświadczające ich zwykle zdają sobie sprawę z irracjonalności swoich lęków i wyolbrzymionego odczucia strachu, mimo to unikają wszelkiego kontaktu z bodźcami wywołującymi fobię. Tu także fobii towarzyszą różne objawy fizjologiczne. Według kryteriów diagnostycznych, fobie można podzielić na kolejne "rodzaje" lęku, a wśród nich:

Zespół lęku uogólnionego (GAD)

Zespół ten charakteryzuje się nierealistycznym i przesadnym lękiem przed potencjalnym nieszczęściem bądź katastrofą, któremu towarzyszy niemal ciągłe zamartwianie się, niemal o wszystko: sprawy finansowe, stan zdrowia członków rodziny, pracę, itd. A wykluczenie jednego powodu do niepokoju, powoduje pojawienie się w to miejsce natychmiast kolejnego.

Lęk paniczny (ataki paniki)

Osoba z tym zaburzeniem doświadcza nagłych ataków paniki, intensywnych i przytłaczających epizodów silnego lęku, które przeżywa jako „wpadanie w czarną dziurę", albo "stanu nie do opanowania”. Zwykle towarzyszy im szereg objawów fizjologicznych (duszność, pocenie, drżenie całego ciała, płytki oddech, zawroty głowy, odrętwienie, mdłości, ból brzucha). Napady paniki są nagłe, nie muszą być związane z żadnym czynnikiem sytuacyjnym.

Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne

Podstawową cechą tych zaburzeń jest powtarzające się występowanie obsesji i kompulsji, które są dotkliwe i zajmują dużo czasu. Obsesje są niechcianymi, nieakceptowanymi i powtarzającymi się myślami, obrazami i impulsami, które są trudne do skontrolowania i powodują duży stres, nawet jeśli osoba doświadczająca tych myśli zdaje sobie sprawę z ich irracjonalności. Myśli te dotyczyć mogą np.: brudu, zanieczyszczeń, zarazków, porządku, symetrii, itd. Kompulsje pojawiają się zwykle w odpowiedzi na obsesje. Są to powtarzające się rytuały, które człowiek czuje się zmuszony wykonywać. Mają służyć redukcji napięcia wywołanego natrętnymi myślami, ochraniać przed lękiem. Do najczęściej występujących kompulsji należą: mycie rąk, sprawdzanie czegoś, układanie czegoś oraz czynności umysłowe – powtarzania pewnych fraz, liczenie, modlitwa.

Przeczytaj także: Jak odnaleźć spokój? Oto aplikacje, które pomagają ograniczyć stres

Jak pokonać lęk?

Sposób leczenia zaburzeń lękowych zależy od ich nasilenia. Łagodne symptomy mogą być wyciszone np. przez zmianę trybu życia (regularne ćwiczenia fizyczne, relaksacja, medytacja). Jeżeli objawy są poważniejsze i trwają stosunkowo długo, wpływając niekorzystnie na jakość życia człowieka – konieczne jest sięgnięcie po profesjonalną pomoc psychologiczną i psychiatryczną. Psychoterapia może nie tylko pomóc w powrocie do równowagi, ale też zapobiegać nawrotom lęku. Badania wskazują, że to właśnie ona najlepiej "radzi" sobie z lękiem, jednak w przypadku poważnego nasilenia objawów, bardzo pomocna albo wręcz konieczna może okazać się także farmakoterapia. Dotyczy to osób, u których lęk jest bardzo nasilony i utrudnia funkcjonowanie oraz tych, które z różnych powodów nie mogą poddać się psychoterapii.

Autor: Karolina Morelowska-Siluk