Łamała podkowy, była matką dynastii Habsburgów i... pochodziła z Mazowsza. Kim była księżniczka Cymbarka?

Księżniczka mazowiecka Cymbarka słynęła z wyjątkowej siły fizycznej, a jej małżeństwo z księciem Styrii i Karyntii Ernestem Żelaznym zapoczątkowało główną linię dynastii Habsburgów. Jednocześnie część badaczy uważa, że to właśnie ona wniosła do austriackiego rodu paskudną wadę genetyczną…

Cymbarka: kim była?

Cymbarka przyszła na świat najprawdopodobniej między 1393 a 1395 r. jako druga z córek księcia mazowieckiego Siemowita IV i księżniczki litewskiej Aleksandry Olgierdówny, młodszej siostry króla Polski Władysława II Jagiełły. Imię, które otrzymała, nie występowało nigdy wcześniej ani nigdy później w dynastii Piastów. Najprawdopodobniej była to polska wersja zachodniego imienia Cymburga, a w tłumaczeniu ze staroangielskiego znaczyło ono „królewska twierdza”. Już w imieniu księżniczki było więc zapisane jej wyjątkowe przeznaczenie – miała bowiem stać się matką królów i cesarzy z dynastii Habsburgów.

25 stycznia 1412 r. w Krakowie Cymbarka została drugą żoną księcia Styrii, Karyntii i Krainy Ernesta Żelaznego, przedstawiciela rodu Habsburgów. Po hucznych uroczystościach weselnych małżonkowie udali się do Wiener Neustadt, gdzie mąż księżniczki posiadał swój zamek. Aby zapewnić siostrzenicy bezpieczeństwo w czasie podróży, król Władysław II Jagiełło przydał Ernestowi orszak złożony z sześciuset rycerzy dowodzonych przez podkomorzego krakowskiego Piotra Szafrańca. Małżeństwo, do którego doszło dwa lata po zwycięskiej dla Polaków bitwie pod Grunwaldem, miało na celu poprawienie relacji polsko-austriackich, a zarazem osłabienie wpływów Krzyżaków w księstwach rządzonych przez Habsburgów.

Pierwsza żona Ernesta – zmarła w 1410 r. księżniczka szczecińska Małgorzata – przez osiemnaście lat nie dała Ernestowi upragnionego potomka. Książę liczył więc na to, że młodziutka księżniczka mazowiecka niedługo po ślubie obdarzy go dziedzicem. Cymbarka spełniła jego nadzieje i urodziła mu dziewięcioro dzieci, z których dorosłości dożyło czworo: król Niemiec i cesarz rzymski Fryderyk III, Małgorzata, żona księcia saskiego Fryderyka II, książę Austrii Albrecht VI i Katarzyna, żona margrabiego Badenii Karola I.

Chociaż pozostali przedstawiciele dynastii Habsburgów początkowo sceptycznie podchodzili do tego małżeństwa, związek Ernesta i Cymbarki okazał się wyjątkowo udany. Według spisanej w XVI wieku legendy austriacki książę miał nawet ocalić życie swojej polskiej żony, kiedy w czasie polowania księżniczkę zaatakował rozjuszony niedźwiedź. Scena ta została uwieczniona na obrazach dwóch dziewiętnastowiecznych austriackich malarzy, Franza Josefa Dobiaschofsky’ego i Franza Geylinga.

Czytaj też: Chłodne relacje Elżbiety II i szwedzkiego króla Karola Gustawa. Wszystko przez księżniczkę Annę!

Księżniczka Cymbarka mazowiecka

Cymbarka: siłaczka i matka Habsburgów

Sama Cymbarka zapisała się zresztą w historii jako jedna z pierwszych polskich siłaczek – o niezwykłej krzepie mazowieckiej księżniczki krążyły legendy. Pisano o niej choćby, że używając wyłącznie siły własnych rąk, gniotła orzechy, tak że wyciekał z nich olej, wbijała gwoździe oraz łamała podkowy i pancerze. Informacje o niezwykłej sile Cymbarki mogły być inspiracją dla Henryka Sienkiewicza, który w podobny sposób przedstawił postać Jagienki w Krzyżakach. Samej Cymbarki nie wymienia co prawda w swej powieści, lecz w pierwszym tomie wspomina, pisząc o Piastach mazowieckich: „Bywały nawet i takie niewiasty w tym rodzie, które wychodząc za obcych książąt, zwijały w palcach przy weselnych ucztach szerokie tasaki żelazne”.

Postać mazowieckiej księżniczki obrosła jednak również czarną legendą. Począwszy od XVII wieku badacze obwiniali bowiem Cymbarkę o wprowadzenie do genotypu Habsburgów poważnego defektu wargi, który zapisał się w historii jako tzw. warga habsburska. Wada ta występowała jednak wśród przedstawicieli dynastii już w połowie XIV wieku, a przyczyniła się do niej polityka małżeńska rodu – książęta i księżniczki bardzo często poślubiali swoich bliskich krewnych.

Cymbarka, wydając na świat potomstwo, co najwyżej przyczyniła do utrwalenia wadliwego genotypu. To właśnie ona zapoczątkowała bowiem główną ernestyńską linię dynastyczną Habsburgów, a do jej potomków należały tak znamienite postaci jak królowa Francji Maria Antonina, cesarz Austro-Węgier Franciszek Józef I czy król Hiszpanii Jan Karol I, który zresztą posiada pamiątkę po przodkach w postaci charakterystycznego zgrubienia dolnej wargi.

Zobacz także: Wielka Brytania. Reprodukcję obrazu króla Karola III sprzedano na aukcji za zawrotną cenę

Księżniczka Cymbarka mazowiecka

Cymbarka: nietuzinkowe siostry

Księżniczka Cymbarka zmarła 28 września 1429 r. w czasie pielgrzymki do Mariazell w Türnitz i została pochowana w opactwie cysterskim w Lilienfeld. O jej znaczeniu dla dynastii Habsburgów świadczy między innymi fakt, że często umieszczano jej wizerunek na drzewach genealogicznych rodu. Doczekała się ona również kilku samodzielnych portretów pędzla polskich i zagranicznych artystów, między innymi flamandzkiego malarza Antona Boysa czy polskiego malarza Marcelego Krajewskiego. Okazała dwumetrowa figura przedstawiająca Cymbarkę znajduje się z kolei wśród 28 rzeźb z brązu otaczających symboliczny grobowiec cesarza Maksymiliana I w Hofkirche w Innsbrucku.

Warto wspomnieć, że dwie z sióstr Cymbarki, Jadwiga i Katarzyna, również były silnymi i nietuzinkowymi kobiecymi osobowościami. Jadwiga została w 1435 r. oskarżona o otrucie męża, magnata węgierskiego Jana z Gary, romans z jego krewnym Mikołajem Széchenyim oraz nakłanianie córki Katarzyny do nierządu. Zeznania rodziny męża Jadwigi pogrążyły księżniczkę, którą skazano na konfiskatę majątku i dożywotni areszt domowy. Z kolei młodsza Katarzyna, żona księcia litewskiego Michała Bolesława Zygmuntowicza, po śmierci bratanków Siemowita VI i Władysława II przejęła władzę nad częścią Mazowsza. Kiedy nie pozwolono jej zasiąść na zamku w Rawie… sama poprowadziła lud płocki do miasta i siłą próbowała zdobyć twierdzę. Ostatecznie została jednak zmuszona do odwrotu i wróciła do Płocka – nie miała bowiem aż takiej mocy jak jej starsza siostra.

Czytaj również: Wielka Brytania. Przyjaciółka księżnej Diany w ostrych słowach o nowym sezonie „The Crown”