Najlepsze filmy o więzieniu w historii kina – TOP 10

Filmy o więzieniu można podzielić na dwie kategorie. Pierwsze to portrety psychologiczne osób skazanych – również za zbrodnie, których nie popełnili. Drugie to filmy akcji, których fabuła skupia się na ucieczce z zakładu karnego. Wszystkie są znakiem swoich czasów, w których kluczową rolę odgrywa aktualny kontekst polityczny. Przegląd obejmuje stare i nowe tytuły.

Spis treści:

1. Skazani na Shawshank (1994) – film o więzieniu o podwyższonym rygorze
2. Zielona mila (1999) – film o więzieniu i karze śmierci
3. Więzień nienawiści (1998) – wstrząsający film o więzieniu i neonazistach
4. Motylek (1973) – film o więzieniu w kolonii karnej
5. W imię ojca ( 1993) – więzienna opowieść ojca i syna
6. Poza prawem (1986) – film o więzieniu Jima Jarmuscha
7. Ucieczka z Alcatraz (1979) – kultowy film z Clintem Eastwoodem
8. Midnight Express (1978) – film o tureckim więzieniu
9. Cela 211 (2009) – film o buncie w więzieniu
10. Skazany (2017) – film o więzieniu, które wszystko zmienia
11. Inne filmy o więzieniu, które warto obejrzeć

Skazani na Shawshank (1994) – film o więzieniu o podwyższonym rygorze

Zestawienie otwiera filmowy klasyk – „Skazani na Shawshank” w reżyserii Franka Darabonta. Głównym bohaterem opowieści jest Andy Dufresne (Tim Robbins) – bankier, niesłusznie skazany za zamordowanie żony i jej kochanka. Trafia do Shawshank, w którym rządzą brutalne prawa. Światełkiem w tunelu jest pomoc przyjaciela, Reda (Morgan Freeman), co pozwala mu zachować godność i daje nadzieję.

Film powstał na motywach opowiadania Stephena Kinga pod tym samym tytułem. W książce Ellis Boyd Redding jest białym Irlandczykiem o rudych włosach – stąd ksywka „Red” (w filmie – grany przez czarnoskórego Freemana). Inspiracją dla reżysera był film „Chłopcy z ferajny” (1990) w reżyserii Martina Scorsese – tytuł opisany został w rankingu filmów o mafii.

„Skazani na Shawshank” nie zrobił kinowej kariery. Dopiero, gdy trafił na kasety VHS, a potem płyty DVD – doceniono świetny scenariusz, montaż i zdjęcia. Film zajmuje 22. miejsce na liście 101. najlepszych scenariuszy wszech czasów (lista Amerykańskiej Gildii Scenarzystów z 2011 r.). Znajduje się także wśród 100. najlepszych amerykańskich filmów (lista Amerykańskiego Instytutu Filmowego z 2007 r.).

Ocena na Filmwebie: 8,8.

Zielona mila (1999) – film o więzieniu i karze śmierci

„Zielona mila” to kolejny kultowy film, którego scenariusz opiera się na powieści Stephena Kinga. Opowiada o bardzo wrażliwym, czarnoskórym człowieku (Michael Clarke Duncan), który został skazany na karę śmierci za zabójstwo dwóch dziewczynek. Znaleziono go na miejscu zbrodni, więc bez zbędnych formalności osądzono o winie.

Jego historię opowiada były strażnik więzienny, Paul (Dabbs Greer), który brał udział w egzekucji Johna. Rolę Paula z czasów „zielonej mili” odegrał Tom Hanks.

Film w 2000 r. zdobył trzy Saturny w kategoriach:

• najlepszy film akcji/przygodowy/thriller,
• najlepsza aktorka drugoplanowa – Patricia Clarkson za rolę Melindy Moores, którą John w cudowny sposób wyleczył w ostatnim stadium raka,
• najlepszy aktor drugoplanowy – Michael Clarke Duncan.

Ocena na Filmwebie: 8,6.

Zobacz także: Wzruszające filmy – nie tylko o miłości

Więzień nienawiści (1998) – wstrząsający film o więzieniu i neonazistach

W filmie „Więzień nienawiści” oglądamy zakład karny z perspektywy młodego neonazisty, który popełnia morderstwo na tle rasowym. Jednak Derek (Edward Norton) zmienia swoje poglądy. W więzieniu pracuje przy sortowaniu bielizny razem z czarnoskórym chłopakiem, Lamontem (Guy Torry). Ich przyjaźń nie podoba się grupie białych neonazistów, co pokazują w brutalny sposób.

Po wyjściu z więzienia okazuje się, że brat Dereka, Danny (Edward Furlong) poszedł w jego ślady. Rasistowska organizacja (której sam kiedyś był członkiem) ma coraz większy zasięg. Derek próbuje przekonać brata do zmiany ideologii.

„Więzień nienawiści” to mocny film, którego lepiej nie oglądać na dobranoc. Brutalne sceny przemocy pozostawiają głęboki ślad, ale też ukazują realia, w jakich funkcjonują grupy neonazistowskie.

W 1999 r. Edward Norton otrzymał Złotego Satelitę za najlepszą rolę w dramacie. Reżyseria: Tony Kaye.

Ocena na Filmwebie: 8,2.

Motylek (1973) – film o więzieniu w kolonii karnej

„Motylek” to film na faktach, który powstał na podstawie książki autobiograficznej francuskiego pisarza, Henriego Charrière. To opowieść o dramatycznej pomyłce, w wyniku której Henri (Steve McQueen) zostaje skazany na dożywocie. Trafia na Diabelską Wyspę w kolonii karnej w Gujanie Francuskiej.

Niesłusznie oskarżony mężczyzna za wszelką cenę chce uciec z wyspy. Po pierwszej nieudanej próbie spędza dwa lata w izolatce. Podejmuje kolejną, bo tylko wizja wolności pozwala mu przetrwać. Jego towarzyszem w miejscu kaźni jest Louis Dega, grany przez Dustina Hoffmana.

Ocena na Filmwebie: 8,0.

W 2017 powstał remake filmu – „Papillon. Motylek” w reżyserii Michaela Noera. W rolach głównych: Charlie Hunnam, Rami Malek, Tommy Flanagan.

W imię ojca ( 1993) – więzienna opowieść ojca i syna

Fabuła filmu „W imię ojca” rozgrywa się w latach 70. XX w. na Wyspach Brytyjskich. IRA – irlandzka organizacja wojskowa podkłada bomby w Londynie. W wyniku zamachów ginie ludność cywilna. Za udział w jednej z akcji zostają oskarżeni dwaj 20–latkowie, którzy przyjechali z Belfastu, w tym Gerry (Daniel Day–Lewis). Jest niewinny, jednak brutalne śledztwo wymusza na nim przyjęcie oskarżeń. Do więzienia trafia też jego ojciec, Giuseppe (Pete Postlethwaite).

Film opowiada historię na wielu płaszczyznach. Z jednej strony mamy kontekst polityczny – zamachy IRA, z drugiej – proces sądowy i intymną relację ojca z synem.

Scenariusz powstał na motywach książki autobiograficznej Gerry’ego Conlona. Reżyser, Jim Sheridan, w 1994 r. odebrał Złotego Niedźwiedzia na Berlinale za najlepszy film ubiegłego roku.

Ocena na Filmwebie: 8,0.

Poza prawem (1986) – film o więzieniu Jima Jarmuscha

To z kolei prosta historia o trzech, skrajnie różnych charakterach, które spotykają się w jednej, więziennej celi. Roberto (Roberto Benigni), Zack (Tom Waits) i Jack (John Lurie) mają różne temperamenty i w wielu kwestiach się nie zgadzają, ale łączy ich wspólny cel – ucieczka z więzienia.

„Poza prawem” to czarno–biały kolaż w reżyserii Jima Jarmuscha, który warto obejrzeć ze względu na świetne zdjęcia Robby’ego Mullera, montaż i rewelacyjną muzykę, skomponowaną przez Johna Lurie i Toma Waitsa. Film, inspirowany starym kinem gangsterskim, zdobył nagrodę na Norweskim Międzynarodowym Festiwalu Filmowym Amanda (1987) i Roberta – nagrodę Duńskiej Akademii Filmowej (1988).

Ocena na Filmwebie: 7,8

Ucieczka z Alcatraz (1979) – kultowy film z Clintem Eastwoodem

Być może na jednym z takich filmów wzorował się Jim Jarmusch tworząc „Poza prawem” w 1986 r. „Ucieczka z Alcatraz” to klasyka gatunku. Położone na wyspie więzienie słynęło nie tylko z zaostrzonego rygoru, ale także z tego, że nie dało się z niego uciec. W ciągu 29–letniej działalności podjęto jednak 14 takich prób, z których najsłynniejsza dotyczy grupy trzech więźniów. To ich historię opowiada film w reżyserii Dona Siegela.

W roli Franka Morrisa, jednego z trójki uciekinierów, których ciał nigdy nie odnaleziono, wystąpił Clint Eastwood.

W momencie kręcenia filmu więzienie Alcatraz było już od dawna nieczynne. Obecnie jest atrakcją turystyczną, a także siedliskiem wielu gatunków ptaków. Wyspę szczególnie upodobały sobie mewy, które w marcu zakładają tam swoje gniazda.

Ocena na Filmwebie: 7,6.

Midnight Express (1978) – film o tureckim więzieniu

Jeszcze chwilę pozostaniemy przy starych filmach o więzieniu, które nie bez powodu cały czas są wymieniane w rankingach najlepszych produkcji na ten temat. „Midnight Express” w slangu więziennym oznacza ucieczkę z więzienia. Śmiało można powiedzieć, że jest to jeden z najlepszych filmów o życiu w zakładzie karnym i pomysłach na wyjście z celi.

Głównym bohaterem jest Billy Hayes (Brad Davis), który trafił za kratki za posiadanie haszyszu. Był wtedy studentem. Wracał z wakacji w Turcji i już na lotnisku został złapany przez policję. Wyrok miał trwać cztery lata, jednak zostaje przedłużony o kolejne trzydzieści lat.

„Midnight Express” w reżyserii Alana Parkera zdobył dwa Oscary w 1979 r. w kategoriach:

• najlepszy scenariusz adaptowany – na podstawie książki Billy’ego Hayesa i Williama Hoffera,
• najlepsza muzyka oryginalna (Giorgio Moroder).

Film otrzymał także sześć Złotych Globów i trzy nagrody BAFTA (również w 1979 r.).

Ocena na Filmwebie: 7,5.

Cela 211 (2009) – film o buncie w więzieniu

To poruszający film o strażniku (Alberto Ammann), który w wyniku zamieszek w więzieniu zostaje zamknięty w celi. W tej sytuacji ratunkiem dla niego okazuje się udawanie jednego z więźniów. Nawiązuje kontakt z przywódcą buntu, Malamadre (Luis Tosar). Tymczasem jego żona próbuje dowiedzieć się o nim czegoś więcej, za co zostaje brutalnie pobita.

W filmie „Cela 211” role się odwracają, a ludzkie charaktery wymykają się czarno–białym osądom. Dobre kino akcji przeplata psychologiczny dramat, co zostało pozytywnie ocenione przez hiszpańskich krytyków. Film w reżyserii Daniela Monzóna na MFF Goya zdobył osiem zasłużonych statuetek.

Ocena na Filmwebie: 7,5.

Zobacz także: Filmy psychologiczne, wobec których nie przejdziesz obojętnie

Skazany (2017) – film o więzieniu, które wszystko zmienia

„Skazany” to kino gangsterskie w najlepszym wydaniu. Jacob Harlon (Nikolaj Coster–Waldau) jest maklerem giełdowym, który wiedzie zwyczajne, dostatnie życie. Jednak pewnego wieczoru wsiada za kierownicę pod wpływem alkoholu. Powoduje śmiertelny wypadek i trafia za kratki.

Jak wiemy z poprzednich filmów w rankingu, życie w więzieniu rządzi się swoimi prawami. Jacob dołącza do grupy białych rasistów, której przewodzi Jerry „Bestia” Manning (Holt McCallany). Protekcja gangstera ma jednak swoją cenę.

Film w reżyserii Rica Romana Waugha skupia się na postaci głównego bohatera. Ważne są jego dylematy i decyzje, które podejmuje.

Ocena na Filmwebie: 7,4.

Inne filmy o więzieniu, które warto obejrzeć

Lista wybranych tytułów z notami na Filmwebie powyżej 6,8. Kolejność chronologiczna:

• Osadzony (1989) – film o więzieniu o zaostrzonym rygorze z Sylvestrem Stallone w roli głównej. Reżyseria: John Flynn,
• Champion (2002) – film o walkach bokserskich w więzieniu. Reżyseria: Walter Hill, w roli głównej: Wesley Snipes,
• Symetria (2003) – polski film o więzieniu w reżyserii Konrada Niewolskiego, w rolach głównych: Mariusz Jakus, Andrzej Chyra, Borys Szyc,
• Bronson (2008) – historia brutalnego więźnia, Michaela Petersona (Tom Hardy). Reżyseria:Nicolas Winding Refn,
• Głód (2008) – film o strajku głodowym w irlandzkim więzieniu. Reżyseria: Steve McQueen,
• R (2010) – film o brutalnych regułach panujących w więzieniu. Reżyseria: Tobias Lindholm, Michael Noer,
• Mauretańczyk (2021) – film o więzieniu za niepopełnione zbrodnie. Reżyseria: Kevin Macdonald.