Najbardziej poruszające filmy na faktach w historii kina

Filmy na faktach atakują z podwójną siłą. Nie tylko przeżywamy wstrząsającą historię przedstawioną na dużym ekranie (lub małym, w domowych zaciszu). Głęboko porusza nas także to, że wydarzenia, o których opowiada film, naprawdę miały miejsce. Rozegrały się z udziałem prawdziwych osób, w konkretnym czasie. Przedstawione historie możemy zweryfikować z innymi źródłami – w prasie, książkach historycznych lub reportażach.

Nasze zestawienie obejmuje 10 filmów opartych na faktach:

• pierwsze pięć – to pozycje obowiązkowe z klasyki światowego kina,
• kolejne – stanowią najnowsze produkcje (polskie i zagraniczne), które ukazały się po 2020 r. i szybko zdobyły uznanie widzów oraz krytyków filmowych.

Spis treści:

1. Lista Schindlera (1993) – poruszający film w reżyserii Stevena Spielberga
2. Piękny umysł (2001) – wzruszający film o życiu genialnego matematyka
3. Pianista (2002) – film na faktach z życia wybitnego polskiego kompozytora
4. Nietykalni (2011) – błyskotliwa komedia oparta na faktach
5. Green Book (2018) – kultowy film drogi oparty na faktach
6. Nomadland (2022) – historia współczesnych nomadów
7. Proces siódemki z Chicago (2020) – film na faktach z historii Stanów Zjednoczonych
8. Silent Twins (2022) – polsko–brytyjski dramat na faktach z życia bliźniaczek
9. Żeby nie było śladów (2021) – historia Grzegorza Przemyka
10. Simona (2022) – film o życiu polskiej badaczki Puszczy Białowieskiej
11. Pozostałe filmy na faktach

Lista Schindlera (1993) – poruszający film w reżyserii Stevena Spielberga

„Lista Schindlera” w reżyserii Stevena Spielberga to film, który opowiada o wydarzeniach z czasów II wojny światowej. Oskar Schindler (Liam Neeson) przejmuje zrujnowaną fabrykę w Krakowie w 1939. W czasie wojny rozbudowuje ją o nowe hale, na których wytwarzane są naczynia emaliowane, ale także menażki dla Wehrmachtu czy łuski do pocisku artyleryjskich. Kiedy w życie wchodzi plan „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”, czyli Endlösung, właściciel fabryki publikuję listę potrzebnych mu pracowników, ratując tym samym ok. tysiąca Żydów przed wywiezieniem do obozu koncentracyjnego w Płaszowie.

Historia fabryki Schindlera została opisana w książce Thomasa Keneally’ego pt. „Schindler’s Ark”, na podstawie której powstał scenariusz do filmu. Dzieło Spielberga zdobyło aż 7 Oscarów w 1994 r. za najlepszy film, reżyserię, scenariusz adaptowany, muzykę, scenografię, zdjęcia i montaż.

Zobacz także: Gra w filmach dla dorosłych, ma problemy z prawem. Kim jest córka Stevena Spielberga?

Piękny umysł (2001) – wzruszający film o życiu genialnego matematyka

Kolejnym filmem jest „Piękny umysł” w reżyserii Rona Howarda, którego fabuła oparta jest na historii Johna Nasha (Russel Crowe) – genialnego matematyka z Princeton i późniejszego laureata Nagrody Nobla z dziedziny ekonomii. Naukowiec tworzy pracę na temat teorii gier, obejmuje stanowisko wykładowcy na Uniwersytecie w Cambridge, a jego życie jest pasmem sukcesów. Pochłonięty nauką, nie zauważa, z dnia na dzień coraz bardziej postępującej i ogarniającej jego pracujący na najwyższych obrotach umysł, choroby – schizofrenii.

Film, choć oparty na faktach, w pewnych aspektach odbiega od rzeczywistych zdarzeń. Pominięty jest wątek homoseksualny matematyka, nieślubne dziecko z Eleanorą Stier czy rozwód i ponowny ślub z Alicją (Jennifer Connelly). Przebieg choroby jest przedstawiony inaczej niż w książce Sylvii Nasar, na bazie której powstał scenariusz Akivy Goldsmana. Niemniej całość tworzy spójną historię, która od lat wywołuje emocje widzów.

Film zdobył Oscara w 2002 r. w czterech kategoriach: najlepszy film, najlepsza aktorka drugoplanowa (Jennifer Connelly), najlepszy reżyser i najlepszy scenariusz adaptowany.

Pianista (2002) – film na faktach z życia wybitnego polskiego kompozytora

Wracamy do II wojny światowej, ale tym razem widzianej oczami wybitnego polskiego pianisty, Władysława Szpilmana (Adrien Brody). Wstrząsający film Romana Polańskiego jest ekranizacją wspomnień muzyka, któremu udaje się przeżyć w warszawskim getcie.

Wstrząsająca historia z doskonałą muzyką Wojciecha Kilara została nagrodzona trzema Oscarami w kategoriach: najlepszy aktor pierwszoplanowy, najlepszy reżyser i najlepszy scenariusz adaptowany (Ronald Harwood).

Zobacz także: Adrien Brody przeżył załamanie po roli w filmie „Pianista”. Jak dziś wygląda jego życie?

Nietykalni (2011) – błyskotliwa komedia oparta na faktach

To historia przyjaźni sparaliżowanego milionera Philippe’a (Francois Cluzet) i czarnoskórego chłopaka, imigranta z Senegalu o imieniu Driss (Omar Sy). Starszy elegancki pan, poruszający się na wózku inwalidzkim zatrudnia do opieki młodego mężczyznę, który dopiero co wyszedł z więzienia. Komediodramat w reżyserii Oliviera Nakache’a i Érica Toledana porusza trudny temat biedy i różnic klasowych, ale w lekki, szczery i bezpretensjonalny sposób.

Mocną stroną „Nietykalnych” są błyskotliwe dialogi i nagrodzona Cezarem (2012) rola, grana przez francuskiego komika, Omara Sy.

Green Book (2018) – kultowy film drogi oparty na faktach

Trudno nie zauważyć podobieństwa do opisanego powyżej filmu. W „Green Book” kluczową rolę również odgrywa duet – tym razem tworzą go ekstrawagancki muzyk, Donald Shirley (Mahershala Ali) i jego szofer, Tony (Viggo Mortensen). Razem wyruszają w trasę koncertową po rasistowskim w tych czasach (lata 60. XX wieku) południu Stanów Zjednoczonych. Kierowca od wytwórni muzycznej jazzmana otrzymuje tytułowy przewodnik – Green Book, w którym zaznaczone są miejsca przyjazne czarnoskórym turystom.

Film zdobył trzy oscarowe statuetki w 2019 r. w kategoriach: najlepszy film, najlepszy aktor drugoplanowy (Mahershala Ali) i najlepszy oryginalny scenariusz.

Nomadland (2022) – historia współczesnych nomadów

To niezwykle poruszający film drogi, który opowiada historię kobiety w średnim wieku, o imieniu Fern (Frances McDormand). Kobieta, w wyniku kryzysu ekonomicznego z 2008 roku, zostaje pozbawiona środków do życia. Postanawia wyruszyć w podróż po rozległym zachodzie Stanów Zjednoczonych. Tam poznaje prawdziwych nomadów – Lindę May, Swankie i Boba Wellsa, od których uczy się żyć w inny niż dotychczas sposób.

„Nomadland” zdobył trzy główne nagrody na gali rozdania Oscarów w 2021 roku w kategoriach: najlepszy film, najlepsza aktorka pierwszoplanowa i najlepszy reżyser – Chloé Zhao.

Proces siódemki z Chicago (2020) – film na faktach z historii Stanów Zjednoczonych

Film w reżyserii Aarona Sorkina wraca do historii z 1968 r. Podczas konwencji demokratów w Chicago, miały miejsce liczne protesty przeciwko wojnie w Wietnamie. Doszło do zamieszek, w wyniku których aresztowano siedmiu demonstrantów.

„Proces siódemki z Chicago” ukazuje kulisy sprawy sądowej, pełnej korupcji, manipulacji i politycznych rozgrywek. Gorzki dramat, zrealizowany dla Netflixa, zdobył uznanie krytyków i szereg nagród w 2021 roku: Złote Globy, Critics’ Choice, Satelity i AACTA.

Silent Twins (2022) – polsko–brytyjski dramat na faktach z życia bliźniaczek

To opowieść o charyzmatycznych, utalentowanych bliźniaczkach, które podczas jednej z wielu dziecięcych zabaw, postanawiają zamilknąć dla świata. Rozmawiają tylko ze sobą i trwają w tym niemym pakcie przez długie lata. Weź, która je łączy, jest praktycznie nie do zerwania, a historia – oparta na faktach – zaskakuje i trzyma w napięciu równie mocno.

Film Agnieszki Smoczyńskiej zdobył trzy Złote Lwy w 2022, a także nagrodę BIFA za najlepszy łączony występ aktorski dla Letitii Wright i Tamary Lawrance.

Żeby nie było śladów (2021) – historia Grzegorza Przemyka

Historia oparta jest na reportażu Cezarego Łazarewicza, który z wyjątkową wnikliwością wraca do głośnego pobicia Grzegorza Przemyka przez funkcjonariuszy policji z 1983 roku. W wyniku szeregu obrażeń wewnętrznych umiera młody chłopak, maturzysta i syn poetki opozycyjnej, Barbary Sadowskiej (Sandra Korzeniak).

W filmie kluczową rolę odgrywa przyjaciel Grześka, Jurek (Tomasz Zietek), który ma odwagę walczyć o sprawiedliwość, podczas gdy inny woleliby zamieść sprawę pod dywan. Staje on naprzeciw oprawcom, mając za plecami cały aparat państwowy, z gen. Kiszczakiem (Robert Więckiewicz) na czele.

„Żeby nie było śladów” w reżyserii Jana P. Matuszyńskiego otrzymało trzy Złote Lwy w 2021.

Simona (2022) – film o życiu polskiej badaczki Puszczy Białowieskiej

Zestawienie zamyka drugi polski tytuł o niesamowitej badaczce Puszczy Białowieskiej, Simonie Kossak. Film dokumentalny w reżyserii Natalii Korynckiej–Gruz próbuje z urywków szczątkowych informacji odtworzyć portret pierwszej polskiej badaczki i aktywistki z lat 70.

To obraz przepełnionym pięknem dzikiej natury, z którą współistnieje Simona. Badaczka nie traktowała przyrody i zwierząt z góry, zdając sobie sprawę z tego, że my wszyscy jesteśmy częścią ekosystemu.

Film zdobył pierwszą nagrodę publiczności w międzynarodowym konkursie Dwa Brzegi. Inne filmy biograficzne lub filmy o ekologii, nagrodzone na festiwalach, opisane są w osobnych zestawieniach.

Zobacz także: Mieszkała w puszczy ponad 30 lat, to tam poczuła się wolna. Życie Simony Kossak

Pozostałe filmy na faktach

Dziesięć powyższych przykładów to tylko niewielki ułamek filmoteki opartej na faktach. Co jeszcze warto obejrzeć?

• Frida (2002) – film o burzliwym życiu hiszpańskiej artystki, z Salmą Hayek w roli głównej,
• Obywatel Milk (2008) – film na faktach z życia amerykańskiego polityki i homoseksualisty, z Seanem Pennem w roli głównej
• Slumdog. Milioner z ulicy (2008) – o chłopaku ze slamsów, który wygrał hinduski teleturniej,
• Wielki Mike (2009) – o bezdomnym chłopcu, który został gwiazdą amerykańskiego futbolu,
• Wilk z Wall Street (2013) – o amerykańskim brokerze, z Leonardo DiCaprio w roli głównej,
• Bogowie (2014) – film o polskim kardiochirurgu, Zbigniewie Relidze,
• Teoria wszystkiego (2014) – film o genialnym fizyku, Stephenie Hawkingu,
• Everest (2015) – opowieść o wyprawie na Mount Everest w 1996 r.,
• Ostatnia rodzina (2016) – historia o życiu Beksińskich,
• Sztuka kochania. Historia Michaliny Wisłockiej (2017) – film o polskiej seksuolożce,
• Dwóch papieży (2019) – filmu z czasów nominacji papieża Franciszka,
• 25 lat niewinności. Sprawa Tomka Komendy (2020) – polski film o niesłusznym wyroku za gwałt i zabójstwo nastolatki.

Filmy na faktach poruszają i angażują, ale są też trudne i zupełnie nie sprawdzają się na filmowych maratonach. W ramach odskoczni od dramatów historycznych, wojennych czy katastroficznych, warto sięgnąć po lżejsze obrazy, np. filmy muzyczne lub filmy animowane, które niekoniecznie są przeznaczone tylko dla młodego widza.