Jerzy Hoffman zanim podjął się ekranizacji „Pana Wołodyjowskiego” w 1969 roku wyrósł na doświadczeniu w produkcjach dokumentalnych. Razem z Edwardem Skórzewskim stworzył nawiązujący do stylistyki amerykańskich westernów film „Prawo i pięść”. Jest również autorem popularnego w latach 80. „Znachora”.
Spis treści:
- Skrócona biografia Jerzego Hoffmana
- Życie prywatne reżysera
- Filmy we współpracy z Edwardem Skórzewskim
- Ojciec (1967) – samodzielny fabularny debiut telewizyjny
- Trylogia w reżyserii Jerzego Hoffmana
- Znachor (1981) – klasyk polskiej kinematografii
- Stara Baśń. Kiedy słońce było bogiem (2003) – film historyczny rozgrywający się w kraju Popiela
- Pozostałe filmy fabularne Jerzego Hoffmana
Skrócona biografia Jerzego Hoffmana
Jerzy Hoffman urodził się 15 marca 1932 roku w Krakowie w rodzinie lekarzy. Jego ojcem był Zygmunt Hoffman, a matką – Maria z domu Schmelkes. Do momentu wybuchu II wojny światowej mieszkali w Gorlicach w województwie małopolskim. W 1940 roku ośmioletni Jerzy z rodzicami i dziadkami został wywieziony na Syberię. Dalsza rodzina zginęła w Holocauście. Dzięki ojcu, który w 1943 roku wstąpił do oddziału piechoty polskiej, rodzina mogła powrócić do kraju.
Maturę zdał w 1950 roku w Bydgoszczy, a następnie rozpoczął studia reżyserskie w Moskwie, otrzymał dyplom w 1955 roku. Podczas studiów poznał Edwarda Skórzewskiego, z którym przez ponad 10 lat tworzył filmy dokumentalne i fabularne.
W Polsce zasłynął jako autor ekranizacji wszystkich części trylogii Henryka Sienkiewicza. Jest znany także z reżyserii „Znachora” (1981) na podstawie powieści obyczajowej Tadeusza Dołęgi-Mostowicza i „Starej baśni” (2003) na podstawie powieści historycznej Józefa Ignacego Kraszewskiego. Jego ostatnim obrazem był film wojenny „1920: Bitwa Warszawska” (2011), zrealizowany w technologii 3D.
Życie prywatne reżysera
- Pierwszą żoną Jerzego Hoffmana była Ormianka Marlena Nazarian.
- Ich córką jest Joanna Hoffman – amerykańska specjalistka zajmująca się marketingiem, członkini grupy tworzącej Apple Macintosh. W filmie „Steve Jobs” (2015) w reżyserii Danny'ego Boyle'a jej postać grana jest przez Kate Winslet.
- Drugą żoną reżysera była Walentyna z domu Trachtenberg. Ich związek trwał 35 lat. Więcej na ten temat w artykule na temat miłości Jerzego i Walentyny Hoffmanów.
- Po jej śmierci wziął ślub z Jagodą Prądzyńską.
- Obecnie reżyser przemieszcza się pomiędzy mieszkaniem w Warszawie a domem w Sikorach Juskich w województwie warmińsko-mazurskim.
Filmy we współpracy z Edwardem Skórzewskim
Autor ekranizacji wielki powieści narodowych zaczynał od filmów dokumentalnych. Pierwszym obrazem, który wyreżyserował razem z Edwardem Skórzewskim, był krótki dokument inscenizowany „Czy jesteś wśród nich?!” (1954) na temat wandalizmu w Warszawie po II wojnie światowej. W filmie wystąpili Andrzej Łapicki i Mariusz Dmochowski.
W kolejnych filmach duet Hoffman-Skórzewski opowiada o Sopocie, Armenii, kulturze łowickiej, historii Komunistycznej Partii Polski czy rewolucji kubańskiej. Wynikiem współpracy reżyserskiej są także trzy filmy fabularne:
- Gangsterzy i filantropi (1962) – komedia kryminalna składająca się z dwóch etiud: „Profesor” i „Alkoholomierz”. Pierwsza opowiada o złodzieju, planującym napad na furgon przewożący utarg z Centralnego Domu Towarowego. Druga przedstawia historię chemika, który po wyrzuceniu z pracy, przypadkowo wpada na intratny pomysł,
- Prawo i pięść (1964) – ekranizacja powieści Józefa Hena utrzymana w stylistyce amerykańskich westernów. Akcja rozgrywa się na Ziemiach Odzyskanych w 1945, w roli byłego więźnia obozu koncentracyjnego, który zatrudnia się do rozprawienia się z szabrownikami, występuje Gustaw Holoubek,
- Trzy kroki po ziemi (1965) – dramat obyczajowy składający się z trzech nowel powstał z inspiracji Polską Kroniką Filmową z lat 60.
Ojciec (1967) – samodzielny fabularny debiut telewizyjny
Jest to opowieść o chłopaku, który musi stawić się w szkole ze swoim ojcem. Nie chcąc narażać się na gniew zapracowanego rodzica, postanawia poprosić o przysługę przypadkowo poznanego mężczyznę.
Film powstał według scenariusza Jerzego Hoffmana i Ryszarda Pietruskiego. Został nagrodzony Srebrnym Lajkonikiem w 1967 roku
Trylogia w reżyserii Jerzego Hoffmana
Kameralny debiut telewizyjny stał się tylko nieśmiałym preludium przed „złotym okresem” w twórczości Jerzego Hoffmana. Reżyser postawił sobie jako cel ekranizację wszystkich trzech wielkich powieści Henryka Sienkiewicza. Jego ekranizację zaczął od ostatniej chronologicznie części, jaką jest „Pan Wołodyjowski”.
Pan Wołodyjowski (1969) – obrona Rzeczypospolitej przed najazdem tureckim
Akcja filmu rozpoczyna się w 1672 roku. Michał Wołodyjowski (Tadeusz Łomnicki) zamyka się w klasztorze opłakując śmierć narzeczonej. Żałoba nie trwa długa i już wkrótce, dzięki namowom przyjaciela Jana Onufrego Zagłoby (Mieczysław Pawlikowski), opuszcza miejsce odosobnienia.
Na miłość nie czeka długo – najpierw zaręcza się z Krystyną Drohojowską (Barbara Brylska), a kiedy okazuje się, że kocha ona innego, bierze ślub z Basią Jeziorkowską (Magdalena Zawadzka). Razem wyjeżdżają na kresy, aby chronić granic Rzeczypospolitej. Sytuacja staje się niebezpieczna, kiedy Basia zostaje porwana przez syna tatarskiego wodza, Azję Tuhajbejowicza (Daniel Olbrychski).
Magdalena Zawadzka za rolę Basi w „Panu Wołodyjowskim” została nagodzona Złotym Gronem na Lubuskim Lecie Filmowym w 1969 roku.
Potop (1974) – losy Andrzeja Kmicica w czasie potopu szwedzkiego
Głównym bohaterem drugiej części trylogii Sienkiewicza jest Andrzej Kmicic (Daniel Olbrychski), awanturniczy chorąży orszański. Działając w przypływie emocji wchodzi w konflikt z rodem Butrymów, co skutkuje zerwaniem zaręczyn z Oleńką Billewiczówną (Małgorzata Braunek).
Kmicic nie zamierza jednak odpuścić i porywa narzeczoną. Jednak gdy ponosi klęskę w pojedynku z Michałem Wołodyjowskim (Tadeusz Łomnicki), odpuszcza i postanawia się zrehabilitować, formując chorągiew dla Janusza Radziwiłła (Władysław Hańcza).
Film został uhonorowany na pierwszej edycji festiwalu Złote Lwy w 1974 roku, zdobywając cztery nagrody: Grand Prix, nagrodę za rolę pierwszoplanową w wykonaniu Daniela Olbrychskiego, nagrodę w kategorii filmów kinowych oraz telewizyjnych. Był także nominowany do Oscara w kategorii filmów nieanglojęzycznych w 1975 roku.
Odrestaurowana wersja filmu pojawiła się w kinach w 2015 roku.
Ogniem i mieczem (1999) – miłość Skrzetuskiego do Heleny na tle wojen z Kozakami
To historia miłości Jana Skrzetuskiego (Michał Żebrowski) do uratowanej z opresji Heleny Kurcewiczówny (Izabella Scorupco). Szczęściu kochanków zagraża sytuacja polityczna na kresach. Bohdan Chmielnicki (Bohdan Stupka) staje na czele powstania Kozaków w Siczy. Dodatkowo Helena zostaje porwana przez zakochanego w niej Kozaka, Bohuna (Aleksander Domogarow).
W ekranizacji chronologicznie pierwszej części trylogii zobaczymy całą plejadę polskich gwiazd: Krzysztofa Kowalewskiego (w roli Zagłoby), Zbigniewa Zamachowskiego (jako Michał Wołodyjowski), Andrzeja Seweryna (jako książę Jeremi Michał Wiśniowiecki), Wiktora Zborowskiego (w roli Podbipięty), Ewę Wiśniewską (kniahini Kurcewiczowa) czy Daniela Olbrychskiego (jako Tuhaj-bej).
Obraz zdobył:
- trzy nagrody na festiwalu w Gdyni w 1999 roku – Nagrodę Specjalną Prezesa TVP dla Jerzego Hoffmana) i dwie nagrody indywidualne – za scenografię i montaż,
- dwa Orły w 2000 roku – w kategoriach: najlepsza rola drugoplanowa kobieca (dla Ewy Wiśniewskiej) i najlepszy producent (Jerzy Hoffman i Jerzy R. Michaluk),
- dwie Złote Kaczki w 2000 roku – najlepszy film polski i najlepszy aktor (Michał Żebrowski),
- Złota Kaczka w 2007 roku – dla piosenki „Dumka na dwa serca” w wykonaniu Edyty Górniak i Mieczysława Szcześniaka.
Znachor (1981) – klasyk polskiej kinematografii
To z kolei druga filmowa adaptacja powieści Tadeusza Dołęgi-Mostowicza. Pierwsza powstała w 1937 roku w reżyserii Michała Waszyńskiego. W filmie Jerzego Hoffmana w roli profesora Wilczura, który w wyniku pobicia trafi pamięć, zobaczymy Jerzego Bińczyckiego.
Tytułowy znachor włóczy się po świecie, niejednokrotnie trafiając do więzienia. W końcu pod fałszywym nazwiskiem Kosiby zatrudnia się w młynie Prokopa (Bernard Ładysz). Wkrótce wychodzą na jaw jego wyjątkowe umiejętności medyczne.
Równolegle rozgrywa się historia córki profesora Wilczura, Marysi (Anna Dymna). W dziewczynie zakochuje się młody hrabia Leszek Czyński (Tomasz Stockinger), jednak jego rodzina nie zgadza się na mezalians.
Film pojawił się w odnowionej wersji w 2023 roku w reżyserii Michała Gazdy. W roli tytułowej wystąpił Leszek Lichota, a Marysię zagrała Maria Kowalska.
Stara Baśń. Kiedy słońce było bogiem (2003) – film historyczny rozgrywający się w kraju Popiela
Ekranizacja powieści Józefa Ignacego Kraszewskiego nawiązuje do dawnych legend, w tym o okrutnym władcy nadgoplańskiego kraju. Rządy nad Polanami sprawuje Popiel (Bogdan Stupka) i jego żona (Małgorzata Foremniak). Jednak znający swoje prawa lud nie zamierza poddać się ich despotycznym zapędom.
Drugim wątkiem jest miłość młodego wojownika Ziemka (Michał Żebrowski) do Dziwy (Marina Aleksandrova), córki poważanego kmiecia. Niestety ojciec (Ryszard Filipski) zamierza przeznaczyć córkę do służby w świątyni.
W 2004 film zdobył Orła w kategorii: najlepsze kostiumy i Złotą Kaczkę za muzykę autorstwa Krzesimira Dębskiego.
Pozostałe filmy fabularne Jerzego Hoffmana
- Trędowata (1976) – adaptacja powieści Heleny Mniszkówny opowiada o małżeństwie przełamującym obowiązujące standardy społeczne. Guwernantka Stefania Rudecka (Elżbieta Starostecka) zgadza się na małżeństwo z ordynatem Waldemarem Michorowskim (Leszek Teleszyński), co prowadzi do tragedii,
- Do krwi ostatniej... (1978) – film wojenny opowiadający historię Pierwszej Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. W rolach głównych wystąpili: Anna Dymna, Marek Lewandowski i Jerzy Trela. Na podstawie filmu powstał serial pod tym samym tytułem,
- Wedle wyroków twoich (1983) – polsko-niemiecki film opowiadający historię żydowskiej dziewczynki o imieniu Ruth (Sharon Brauner). W rolach głównych wystąpili także: Anna Dymna, Ryszarda Hanin i Jerzy Trela,
- Piękna nieznajoma (1992) – film kostiumowy na podstawie opowiadania Aleksieja Nikołajewicza Tołstoja rozgrywa się w czasie I wojny światowej. Młody porucznik Obozow (Wojciech Malajkat) zakochuje się w starszej od siebie kobiecie (Grażyna Szapołowska), która skrywa pewną tajemnicę,
- 1920: Bitwa Warszawska (2011) – film o wojnie polsko-bolszewickiej zrealizowany w technologii 3D. W roli Józefa Piłsudskiego wystąpił Daniel Olbrychski, jako ułan Jan Krynicki – Borys Szyc, a w roli jest żony – Natasza Urbańska.
