Pieta Michała Anioła – doskonała rzeźba Matki Bożej z pozbawionym życia ciałem Jezusa Chrystusa

Pieta Michała Anioła uważana jest nie tylko za emocjonalne, ale również technicznie doskonałe dzieło włoskiego renesansu. Harmonijna i realistyczna rzeźba przedstawiająca ból po stracie syna, zachwyca precyzją, estetyką i perfekcją. Włoski artysta wykorzystał swoją wiedzę na temat proporcji i anatomii, a także ponadprzeciętne umiejętności posługiwania się dłutem, aby jak stwierdził: „tylko uwolnić święty obraz z nadmiaru materiału”. Pieta pod okiem Michała Anioła stała się jak żywa i od 1748 roku znajduje się w Bazylice św. Piotra, a dokładniej w pierwszej kaplicy po prawej stronie od wejścia.

Spis treści:

• Czym jest pieta w sztuce?
• Jak wygląda Pieta Michała Anioła z bazyliki św. Piotra?
• Materiał i techniki wykorzystane w rzeźbie
• Jakie emocje wywołuje Pieta Michała Anioła?
• Ciekawostki związane z Pietą watykańską

Czym jest pieta w sztuce?

Pieta w sztuce odnosi się do motywu religijnego i wydarzeń po śmierci Jezusa Chrystusa na krzyżu. Dokładniej to moment, gdy zatroskana Maryja trzyma w rękach ciało zmarłego syna. Słowo „pieta” z włoskiego oznacza „miłosierdzie” lub „litość” i nawiązuje do wyrażania matczynej miłości, ale również do smutku, bólu, bezsilności.

To forma artystyczna, która zyskała popularność przede wszystkim w rzeźbie, jednak warto zauważyć, że motyw widoczny jest również m.in. w malarstwie i grafice. Pieta Michała Anioła z Bazyliki św. Piotra w Watykanie to popularne i poruszające dzieło w historii sztuki.

Jak wygląda Pieta Michała Anioła z Bazyliki św. Piotra?

Pieta watykańska powstała w latach 1498–1500. Rzeźba autorstwa Michała Anioła Buonarrotiego to renesansowe dzieło, które przedstawia młodą i piękną Marię z Nazaretu. Kobieta w obliczu tragicznego wydarzenia ze spokojem, a także z nadzieją trzyma ciało zmarłego Chrystusa. Kontrast między pozbawioną emocji twarzą matki Jezusa a bezwładnym i zmarłym ciałem jej syna, intryguje oraz wywołuje poruszenie.

Rzeźba charakteryzuje się naturalnym pięknem, subtelnością i dbałością o każdy detal. Maryja ukazana w długich szatach z twarzą nastolatki prezentuje się delikatnie, ale i majestatycznie. Ciało Jezusa z dyskretnymi ranami, delikatnie wymodelowanymi mięśniami – jednocześnie wzrusza i zachwyca.

Całość kompozycji wyraża głębokie uczucie smutku i współczucia, a zarazem harmonię oraz spokój. Pieta Michała Anioła jest uznawana za dzieło o wyjątkowej emocjonalnej ekspresji i artystycznej precyzji.

Materiał i techniki wykorzystane w rzeźbie

Pieta Michała Anioła powstała z jednego bloku białego marmuru przywiezionego z włoskiego miasteczka Carrara. Skała wyróżniała się nie tylko zachwycającą barwą, ale również trwałością i elastycznością oraz podatnością podczas kreowania detali. Długo poszukiwany marmur, pozwolił Michałowi Aniołowi dopracować dzieło w każdym centymetrze – rzeźba doskonała.

Nie wystarczą umiejętności rzeźbiarskie, aby stworzyć pietę zapierającą dech w piersiach. Włoski artysta wykazał się również cierpliwością, zdolnością wyrażania głębokich emocji i doskonałą znajomością anatomii ludzkiego ciała. Mistrzowskie użycie dłuta umożliwiło stworzenie realistycznej rzeźby, ale i dynamicznej kompozycji. Cała konstrukcja opiera się na kształcie piramidy – od czubka głowy niewiasty po ciało Jezusa – symbolizującej stabilność i wzniesienie postaci w kierunku nieba.

Jakie emocje wywołuje Pieta Michała Anioła?

W każdej dziedzinie sztuki, motyw śmierci krzyżowej i uczuć matki po stracie syna, wywołuje silne emocje. Pieta Michała Anioła w swojej doskonałej formie może rodzić uczucie żalu, straty i współczucia. Mimo że na twarzy Marii widać spokój, dzieło wywołuje różnorodne reakcje, często w odniesieniu do osobistych przeżyć związanych ze stratą bliskiej osoby.

Pietà watykańska w kontekście artystycznym wzbudza podziw dla piękna i precyzji dzieła. Rzeźba skłania do refleksji nad tematami religijnymi, ale i wartościami związanymi z życiem, poświęceniem, miłością, czy też odkupieniem.

Ciekawostki związane z Pietą watykańską

Z rzeźbą Pieta z Bazyliki św. Piotra w Rzymie związane są liczne ciekawostki, a oto niektóre z nich:

• Podpis Michała Anioła – na piersi Maryi znajduje się napis „Michelangelo Buonarroti, Florentine, made it” (Uczynił to Florentczyk, Michał Anioł Buonarroti). To jedyne dzieło podpisane przez Michała Anioła. Gdy rzeźba ujrzała światło dzienne, odbiorcy wskazywali za autora piety Cristofora Solari. Buonarroti, żądając prawdy, umieścił zdanie na marmurze. Szybko żałował spontanicznej decyzji.
• Wiek Maryi – warto zauważyć, że Michał Anioł zaprezentował Matkę Jezusa Chrystusa jako młodą kobietę, wiekiem zbliżonym do swojego syna. Zabieg był celowy, ponieważ włoski artysta pragnął podkreślić czystość i wieczną młodość Najświętszej Panienki.
• Zamach na Pietę – 21 maja 1972 roku Laszló Thóta (geolog) z premedytacją uszkodził rzeźbę młotkiem, krzycząc: „Ja jestem Jezusem Chrystusem, zmartwychwstałym!”. Dzieło Michała Anioła zostało starannie i precyzyjnie odnowione. Aktualnie rzeźba zabezpieczona jest pancerną szybą, odporną na uszkodzenia.
• Oficjalne zamówienie – Pieta powstała na zamówienie Jean Bilhères de Lagraulas – francuskiego kardynała. Duchowny pragnął, aby doskonałe dzieło znalazło się w jego kaplicy grobowej w Bazylice św. Piotra. Tak brzmiały słowa umowy podpisanej przez Michała Anioła Buonarrotiego:

Maestro Michelangelo, rzeźbiarz z Florencji własnoręcznie wykona Pietę z marmuru, to znaczy figurę Matki Boskiej z martwym Chrystusem w ramionach, postacie naturalnej wielkości, za sumę czterystu pięćdziesięciu dukatów w złocie papieskim, które mają zostać ukończone w ciągu roku od rozpoczęcia dzieła […]. A ja, Iacopo Gallo [bankier, który polecił kardynałowi usługi artysty], obiecuję Najprzewielebniejszemu Monsignore [kardynał Jean Bilhères de Lagraulas], że wspomniany Michał Anioł ukończy wspomniane dzieło w ciągu jednego roku i że będzie ono piękniejsze niż jakiekolwiek dzieło z marmuru, które można dziś oglądać w Rzymie, i takie, że żaden mistrz naszych czasów nie będzie w stanie stworzyć lepszego.

Kardynał nie doczekał końca prac, ale jego wola została spełniona – rzeźbę postawiono przy grobowcu.

• Marmur – transport materiału do Rzymu, z którego wykonana została rzeźba, trwał dziewięć miesięcy. Istnieje przesłanie, że artysta, aby uzyskać idealną gładkość marmuru, polerował powierzchnie pumeksem. Błyszczący kamień był widoczny nawet w mroku kaplicy.