„Mąż wszystkich żon”. Bogate życie miłosne Stanisława Augusta Poniatowskiego

Chociaż czas panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego przez historyków jest zazwyczaj oceniany dość krytycznie, pewnych rzeczy nie można mu zarzucić: obojętności na sztukę i na miłość. Chociaż oficjalnie źródła podają, że ostatni król Polski zmarł bezpotomnie, historycy doszukują się jego potomków wśród wielu kochanek, które gościły w życiu Stanisława Augusta... Zwłaszcza jedna przykuwa ich uwagę. Kim była Elżbieta Grabowska?

Stanisław August Poniatowski w młodości. Romans z carycą Katarzyną

Stanisław August Poniatowski urodził się 17 stycznia 1732 roku w Wołczynie, który obecnie znajduje się na terytorium Białorusi. Był synem kasztelana Stanisława Poniatowskiego oraz Konstancji Czartoryskiej. Jego edukacja rozpoczęła się już w najmłodszych latach, początkowo uczyła go matka i prywatni nauczyciele, a później został posłany do elitarnej szkoły założonej przez kolegium teatynów. Pobierał tam naukę matematyki, logiki, architektury oraz inżynierii. Podczas nauki w domu Stanisław biegle opanował język polski oraz język francuski. Przyszły król posiadał także dobrą znajomość łaciny i niemieckiego oraz podstawy włoskiego i angielskiego.

W 1755 roku Stanisław wyjechał do Petersburga, gdzie był sekretarzem angielskiego ambasadora, a jednocześnie swojego przyjaciela, sir Charlesa Hanbury'ego. To dzięki niemu udało mu się poznać Katarzynę, żonę następcy rosyjskiego tronu. Na polecenie ambasadora młody, bo zaledwie 23-letni Stanisław August, wdał się w romans z przyszłą carycą. W zaledwie kilka miesięcy udało mu się uwieść Katarzynę, co zostało jednak zauważone, przez co odesłano go do Polski. Stanisław jednak wrócił po pewnym czasie do Rosji z immunitetem dyplomaty Saksońskiego, co pozwoliło mu na kontynuowanie romansu z arystokratką. Owocem ich związku była Anna Piotrowna. Chociaż oficjalnie podaje się, że była córką Piotra III, sam car podważał swoje ojcostwo. Dziewczynka zmarła zaledwie dwa lata później.

W 1762 roku w Rosji doszło do przewrotu wojskowego, w którym Katarzyna objęła tron po swoim mężu i stała się carycą Katarzyną II. Dwa lata później, dzięki jej wsparciu, na polski tron wstąpił Stanisław August. Król ponoć jednak wcale nie cieszył się ze swojej elekcji: wciąż marzył o powrocie do swojej kochanki...

Czytaj także: Stanisław August Poniatowski: jak polski król został kochankiem carycy Katarzyny Wielkiej?

Stanisław August Poniatowski, wystawa "36 x Rembrandt", 4.10.2019, Warszawa

Domniemana żona króla Elżbieta Grabowska

Uczucie, którym Stanisław przez lata darzył rosyjską władczynię, nie przeszkadzało mu jednak w prowadzeniu bogatego życia miłosnego. W oko wpadła mu między innymi 15-letnia Elżbieta Szydłowska, która nazywana jest jego „bezpieczną przystanią". Chociaż w 1769 roku wydano ją za Jana Jerzego Grabowskiego, ich romans trwał latami. Elżbieta urodziła piątkę dzieci. Historycy twierdzą, że ojcem części z nich był najprawdopodobniej Stanisław August. Związek Elżbiety i króla Stanisława trwał aż do 1796 roku. Istnieje teoria, że po śmierci swojego pierwszego męża Elżbieta wzięła ślub ze Stanisławem, jednakże nie ma na to żadnego bezpośredniego dowodu, prócz osiemnastowiecznych plotek.

To jednak właśnie do Elżbiety, mimo wielu romansów, Stanisław zawsze powracał. Szczególnie bliskie były mu też dzieci, które razem mieli. Jedna z ich córek, Izabela, którą Poniatowski nazywał „Isabelką”, żyła blisko ze swoim ojcem. Na życzenie monarchy to właśnie ona była odpowiedzialna za spisywanie dyktowanych przez matkę listów, dzięki czemu Elżbieta nie musiała męczyć swoich oczu.

Czytaj także: Za romans z carycą Katarzyną zapłacił wysoką cenę. Oto tajemnice Stanisława Augusta Poniatowskiego

Elżbieta Grabowska, domniemana morganatyczna żona króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, córka wojewody płockiego Teodora Szydłowskiego i Teresy Witkowskiej

Mąż wszystkich żon

Mimo wieloletniego związku z Elżbietą i zauroczenia w rosyjskiej carycy, Stanisław nie stronił od innych kobiet. W 1778 roku Nathaniel Wraxall pisał o Elżbiecie jako jednej z dwóch kobiet, z którymi spotykał się król. „Pierwsza z nich, pani Tomatis, Włoszka, mimo że przeżywająca już zmierzch swej urody, jest nadal kobietą wyjątkowo piękną. Druga, hrabina Grabowska, przewyższa ją elegancją, kobiecością i wdziękiem. W zamian za okazywane mu względy obie te damy opróżniają sakiewkę króla”. W tamtych czasach ślub był częściej rodzajem umowy niż potwierdzeniem uczuć. Wiele kobiet, także tych zamężnych, romansowało więc z innymi mężczyznami. Często zatem mężowie nie mieli większego problemu z dzieleniem swojej żony z innymi. Zdarzało się nawet, że sami przywozili swoje żony do ich kochanków.

W ten sposób ostatni król Polski dorobił się całej gromadki dzieci z wieloma kobietami: żona Adama Kazimierza Czartoryskiego, Izabela, urodziła królowi córkę Marię. Dziewczynka została uznana przez męża Izabeli. Kolejna Izabela z Czartoryskich Lubomirska dała królowi syna Antoniego, który jednak nie został zaakceptowany przez jej męża i dostał nazwisko Klewański. Marianna Iwańska powiła kolejnego syna króla, Michała Mikołaja Cichockiego. Marcjanna Konstancja L., Anna Maria z Hadików Lubomirska oraz Jadwiga ze Strutyńskich Ciechanowska miały ze Stanisławem synów. Mimo tej długiej listy znanych dzieci króla istnieje dużo prawdopodobieństwo, że król miał więcej pociech – z wieloma innymi kochankami, które nie przyznawały się do powicia kolejnego nieślubnego dziecka ostatniego króla Polski...

Czytaj także: Matka, żona, kochanka, władczyni. Jaka była caryca Katarzyna Wielka?