Matka, żona, kochanka, władczyni. Jaka była caryca Katarzyna Wielka?

O Katarzynie Wielkiej mówi się, że lubiła perwersyjny seks, miała niesamowitą ilość kochanków, była bezwzględna i mordowała na potęgę. A jaka naprawdę była najpotężniejsza kobieta Europy XVIII wieku? Jaką żoną, matką, kochanką i władczynią była caryca Katarzyna?

Caryca Katarzyna Wielka - jaka była naprawdę?

Krążą legendy na temat jej życia seksualnego i tego, kto był ojcem jej dzieci. Bo, że nie był to jej mąż car Piotr III wiadomo prawie na pewno. Agata Strzelczyk w artykule „Caryca Katarzyna II i jej relacje z synem i wnukiem” opublikowanym w Studiach edukacyjnych 51/2018 pisała: „Małżeństwo okazało się nie tylko niedobrane, ale też wyjątkowo nieudane. Świeżo poślubieni nie pasowali do siebie pod żadnym względem, co rychło zaowocowało narastającą obustronną niechęcią. Sytuacja ta nie była dla nikogo optymalna, bowiem abstrahując od uczuć dwojga młodych ludzi uwięzionych w nieszczęśliwym związku, stanowiła zagrożenie dla dynastii. Racją stanu było, aby para doczekała się potomstwa.

Tymczasem nie zanosiło się, aby miało się to wypełnić. Trudno powiedzieć, czy Katarzyna i Piotr w ogóle kiedykolwiek ze sobą współżyli. Oboje rychło zaczęli szukać partnerów poza małżeństwem”. Nic więc dziwnego, że gdy na świecie w 1754 pojawił się Paweł natychmiast uznano go za prawowitego dziedzica, choć krążyły plotki, że jednak jest synem kochanka Katarzyny Sergiej Sałtykow. Zresztą to z nim Katarzyna dwa razy wcześniej była w ciąży (ciąże zakończyły się poronieniem). Jego młodsza siostra Anna Piotrowna urodzona w 1757 zmarła w wieku dwóch lat. Choć Piotr również ją uznał za swoje dziecko plotkowano, że to nie on jest jej ojcem. Kto więc? Prawdopodobnie Stanisław August Poniatowski, z którym Katarzyna wdała się w gorący romans. Owoce jej romansów były jeszcze dwa. Aleksiej Grigoriewicz Bobryński urodził się pół roku przed śmiercią cara Piotra III, a jego ojcem był Grigorij Orłow. W 1775 roku na świat przyszła córka Katarzyny i Grigorija Potiomkina Yelizaveta Grigorijevna Tyomlina.

Czytaj też: To jedyna królowa babcia na świecie. Kim jest Ashi Kesang Choden z Bhutanu?

Smutna matka

W pamiętnikach Katarzyna zapisała przeżycia z porodu Pawła: „We wtorek wieczorem położyłam się spać jak zwykle, a w nocy obudziłam się w bólach. Obudziłam panią Władysłalewą, która posłała po akuszerkę, a ta potwierdziła, że niedługo będę rodzić. Obudzono wielkiego księcia, który spał w swym pokoju, i hrabiego Aleksandra Szuwałowa. Ten wysłał wiadomość do cesarzowej, która nie zwlekała z przyjściem około drugiej nad ranem. Cierpiałam ogromnie. Wreszcie, około południa następnego dnia, 20 września, urodziłam syna. Gdy tylko owinięto go w pieluszki, cesarzowa wezwała swego spowiednika, który nadał dziecku imię Paweł. Cesarzowa kazała położnej natychmiast zabrać dziecko i iść z nią. Ja zostałam na moim łożu boleści (...). Gdy tylko cesarzowa odeszła, wielki książę również poszedł do siebie, to samo pan i pani Szuwałow i nie zobaczyłam żywego ducha aż do trzeciej (...). Nie przysłano nawet zapytać, jak się czuję. Wielki książę pił z każdym, na kogo się natknął, a cesarzowa zajmowała się dzieckiem”.

Cesarzowa Elżbieta, ciotka Piotra III, opiekowała się Pawłem i wychowywała go na następcę tronu. Być może odebranie dziecka od matki sprawiło, że ta nigdy go nie pokochała. Ich niechęć wobec siebie była dobrze znana na carskim dworze. Syn uważał matkę za morderczynię i uzurpatorkę. Choć miała być regentką na tronie do czasu osiągnięcia przez niego pełnoletności, zachowała władzę aż do swojej śmierci 17 listopada 1796 roku.

Gorąca kochanka

Jak wiadomo, Katarzyna żoną była niewierną. Rodziła dzieci z nieprawego łoża, a przez jej sypialnię przewijały się tłumy mężczyzn, zazwyczaj dużo od niej młodszych. Krążyły też legendy o specjalnej tajemnej komnacie wypełnionej erotycznymi gadżetami. Gdy urodziła się w Szczecinie 2 maja 1729 roku nikt nie przypuszczał, że mała Zofia Fryderyka Augusta przejdzie do historii jako kobieta która bez skrupułów potrafiła pozbawić władzy i głowy, toczyć wojny i rzekomo odbywać stosunki seksualne nie tylko z mężczyznami i kobietami, ale też z… koniem. Na ten temat krąży wiele opowieści.

W jednych uprawiała seks z ogierem już jako młoda dziewczyna, zanim zasiadła na rosyjskim tronie, w innych to ten nietypowy stosunek seksualny był przyczyną jej śmierci. Tak czy inaczej akurat to zdaje się być wierutną bzdurą. Niemniej od lat badacze zastanawiają się czy była nimfomanką, czy miała rozbuchane libido. Prawda jest taka, że jak na XVIII wiek liczba jej, przynajmniej oficjalnych kochanków, wcale nie jest imponująca. Wedle źródeł przez carską alkowę przewinęło się ich tylko około dwunastu. Najważniejszym z nich był Grigorij Potiomkin, który w łożu cesarzowej zabawił jedynie przez dwa lata, ale za to był jedynym, któremu udało się z nią zaprzyjaźnić.

Nawet gdy już nie byli razem, cesarzowa darzyła go ogromną sympatią, obdarowywała go majątkiem i przywilejami, a on jej stręczył młodych chłopców. Pisarka Ewa Stachniak, autorka dwóch książek poświęconych Katarzynie Wielkiej mówiła w wywiadzie udzielonym tygodnik.tvp.pl: „To byli zawsze młodzi, przystojni i inteligentni mężczyźni, którzy mogli bawić ją ciekawą rozmową, bo nie lubiła się nudzić. Bycie kochankiem Katarzyny bardzo często oznaczało, że trzeba było np. tłumaczyć Platona na rosyjski i przesiadywać w bibliotekach, by opowiedzieć jej coś interesującego. Nie lubiła rozmów o niczym.”.

Zresztą dla większości swoich kochanków była bardzo szczodra. Stanisława Augusta Poniatowskiego posadziła na polskim tronie. Nie była jednak pierwszą kobietą na rosyjskim tronie, która miała dużo dużo młodszych od siebie kochanków. Katarzyna, która przybyła do Rosji jako czternastolatka za wzór w wielu kwestiach, także tej, stawiała sobie ciotkę Piotra cesarzową Elżbietę I. To jednak o niej w serialu „Katarzyna Wielka” wyprodukowanym przez HBO (a może nie tylko w serialu) żołnierze mówili: „Ona zjada mężczyzn żywcem”. Ewa Stachniak twierdziła też, że ona lubiła seks, ale też po prostu szukała miłości.„Część tych opinii to plotki, na które nie ma żadnego potwierdzenia. Katarzyna Wielka była niezależna, nie przejmowała się niczyją opinią. Brała to, na co miała ochotę. Postrzeganie jej to sprawa kulturowa. Czy 60-letni mężczyzna spotyka się z odrzuceniem społecznym, gdy ma 20-letnią kochankę? Nie. 60-latka w związku z 20-latkiem budzi oburzenie. Tak jest teraz, tak było i kiedyś. Katarzyna doskonale zdawała sobie z tego sprawę, ale stawiała na swoim. Ona po prostu lubiła seks (…) Uważała też, że ma prawo do miłości i jeśli miała taka ochotę, brała sobie kochanków”.

Zobacz także: Jazmin Grimaldi: czym zajmuje się nieślubna córka księcia Alberta II z Monako?

Bezwzględna cesarzowa

Większość Polaków uważa, że caryca Katarzyna była złą kobietą i złym władcą. Postrzegamy ją w ten sposób ze względu na uwarunkowania historyczne. Wszak to ona była inicjatorką rozbiorów Polski. Jednak zachodni filozofowie, którzy nazywali ją Semiramidą Północy, uważali ją za doskonałego władcę, mądrego stratega, który jednak rządził Rosją twardą ręką wprowadzając tam absolutyzm oświecony. Nieodłączną częścią jej polityki były tortury i morderstwa. Udowodniła, że jest gotowa na wszystko, gdy wraz z wojskowymi dokonała zamachu stanu na swojego męża.

W 1762 roku wtrąciła go do więzienia. W manifeście napisanym po wtrąceniu go do więzienia, ogłaszającym, że od teraz Katarzyna zasiada na tronie napisano: „Świadomi grożącego naszym wiernym poddanym niebezpieczeństwa, byliśmy zmuszeni, wezwawszy na pomoc Boga oraz jego poczucie sprawiedliwości, a także widząc wszystkich naszych wiernych poddanych życzenie jasne i niedwuznaczne, wstąpić na tron nasz rosyjski samowładny, a wszyscy nasi wierni poddani złożyli nam uroczystą przysięgę”. Piotr III zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach, ale większość badaczy uważa, że został przez Katarzynę zamordowany.

Tak zresztą uważał jej syn, który nigdy nie pogodził się ze śmiercią ojca. Andrzej Andrusiewicz pisał o niej, że jest Niemką, w której żyłach nie płynie ani jedna kropla rosyjskiej krwi, a która stała się ucieleśnieniem Rosji. W „Rzeczpospolitej” czytamy: „We wczesnym okresie jekatieryńskim pojawiały się próby umiarkowanych reform, wprowadzania elementów rządów prawa, nieśmiałe emancypowanie chłopów pańszczyźnianych. Bardzo ograniczone, ale z pewnością radykalnie odmienne w kierunku od działań Katarzyny z ostatniego okresu, kiedy to przerażona rewolucją francuską stara już władczyni uczyniła z Rosji flagowy okręt europejskiej reakcji”. „Katarzyna II Wielka rządziła niepodzielnie Rosją przez ponad 34 lata. Śmierć carycy 17 listopada 1796 roku stanowiła koniec epoki. Wokół jej zgonu narosło wiele mitów” pisał Simon Sebag Montefiore, autor książki „Romanowowie. 1613-1918”.

Plotkowano, że caryca zmarła podczas stosunku z koniem. Inna wieść niosła, że zamordowano ją w mało wyrafinowany sposób, montując w toalecie sprężynowy bagnet. Tak naprawdę Katarzyna była schorowana. Cierpiała na cukrzycę, ale zmarła z powodu udaru. „Ciężko oddychająca Katarzyna leżała na materacu, a wokół kręcili się płaczący dostojnicy dworscy: osiemdziesięcioletni Aleksiej Orłow, Bezborodko i książę Zubow. Kiedy ten ostatni poprosił o szklankę wody, nikt się nie pofatygował, żeby mu ją przynieść. Cesarzowa leżała „bez życia, rzężąc niczym machina, której ruch ustaje”, wspominał Adam Jerzy Czartoryski.

Czytaj również: Miała zostać żoną jego brata, ale ta miłość była im pisana. Historia małżeństwa Marii Teck i Jerzego V