Wnuczkę Sisi zwano czerwoną arcyksiężniczką, spoczęła w anonimowym grobie. Kim była Erzsi?

Odrzucona przez najbliższych, nazywana pogardliwie „czerwoną arcyksiężniczką” ze względu na socjaldemokratyczne poglądy, pochowana w grobie bez nazwiska… Arcyksiężniczka Erzsi otrzymała imię po swojej babce, cesarzowej Sisi, i tak jak ona nie miała łatwego życia.

Erzsi: nieszczęśliwe dzieciństwo

Arcyksiężniczka Elżbieta Maria z dynastii Habsburgów przyszła na świat 2 września 1883 r. w zamku Franzensburg w Laxenburgu jako jedyne dziecko arcyksięcia austro-węgierskiego Rudolfa i Stefanii Klotyldy z dynastii Sachsen-Coburg Gotha. Od najmłodszych lat nazywano ją Erzsi – było to zdrobnienie od Erzsébet (węgierskiej wersji imienia Elżbieta) – i pod tym właśnie mianem zapisała się w historii. Swoje imiona otrzymała na cześć obydwu babć – cesarzowej Elżbiety Bawarskiej (Sisi) i królowej Belgów Marii Henrietty, żony Leopolda II.

Narodziny Erzsi nie wypełniły jednak habsburskiego dworu radością, lecz stały się początkiem końca małżeństwa arcyksięcia Rudolfa i Stefanii. Arcyksiążę był rozczarowany faktem, że żona nie urodziła mu syna, i zaczął szukać pocieszenia w przygodnych miłostkach, od których nabawił się rzeżączki. Wkrótce zaraził nią również swoją żonę, co z kolei pozbawiło ją szansy na kolejną ciążę. Na domiar złego Rudolf popadł w nerwicę, a ukojenie znajdował w… alkoholu i morfinie. 30 stycznia 1889 r. zakończył swoje nieszczęśliwe życie w wieku zaledwie 31 lat, popełniając samobójstwo ze swoją kochanką, baronówną Marią Vetserą, w zameczku myśliwskim w Mayerlingu pod Wiedniem.

Arcyksiężna Stefania zamiast otoczyć córkę troskliwą opieką, zaczęła wówczas… obwiniać ją o śmierć męża. Uważała, że to narodziny Erzsi doprowadziły do rozpadu jej małżeństwa z Rudolfem i pchnęły go w stronę rozpustnego życia. Podobne zdanie miała zapewne również cesarzowa Sisi, ponieważ odnosiła się do wnuczki z chłodem i obojętnością. Dużo uwagi poświęcał jej natomiast Franciszek Józef I, który starał się zastąpić jej zmarłego ojca. Po śmierci Sisi, zamordowanej 10 września 1898 r. w Genewie, Erzsi przypadła w udziale znaczna część spadku po słynnej babci, a i sam cesarz hojnie wspierał wnuczkę finansowo.

Czytaj także: Depresja, anoreksja, nieszczęśliwe małżeństwo. Oto tajemnice życia cesarzowej Sisi

Elżbieta Maria Habsburg zwana Erzsi, wnuczka Sisi, 02.09.1883-16.03.1963

Erzsi: zdrady i romanse

Kiedy w 1900 r. arcyksiężna Stefania wyszła po raz drugi za mąż za węgierskiego hrabiego Eleméra Lónyaya i zamieszkała w zamku w Oroszvár (obecnie Rusovce na Słowacji), Erzsi niemal całkowicie straciła z nią kontakt. W tym samym roku sama zakochała się w księciu Ottonie zu Windisch-Graetzu, za którego wyszła za mąż 3 stycznia 1902 r. w kaplicy zamku Hofburg w Wiedniu. Cesarz Franciszek Józef I długo sprzeciwiał się małżeństwu ukochanej wnuczki z osobą niższego stanu, lecz ostatecznie wyraził na nie zgodę. Para doczekała się czworga dzieci: Franciszka Józefa, Ernesta, Rudolfa i Stefanii. Wszyscy potomkowie pary nosili imiona przodków austro-węgierskiej księżniczki.

Małżeństwo z księciem zu Windisch-Graetzem okazało się jednak nieudane, a mąż Erzsi już kilka lat po ślubie zaczął zdradzać ją z kolejnymi kochankami. Podobno dowiedziawszy się, że z jej mężem sypia śpiewaczka operowa Marie Ziegler, wściekła arcyksiężniczka strzeliła do niej z pistoletu, lecz na szczęście skończyło się na niegroźnych obrażeniach. W 1911 r. zakupiła pałac w Schönau, gdzie wkrótce zaczęła spędza coraz więcej czasu. Nie mogła bowiem znieść widoku niewiernego męża, z którym nie była już w stanie znaleźć wspólnego języka.

W czasie pobytu z dziećmi nad Adriatykiem w 1913 r. arcyksiężniczka zakochała się z wzajemnością w oficerze austriackiej marynarki Egonie Lerchu. W sierpniu 1915 r. U-Boot U XII, którym dowodził ukochany Erzsi, zatonął, a Lerch znalazł się wśród ofiar tragedii. Romans z żonatym oficerem marynarki nie tylko oddalił arcyksiężniczkę od męża, ale i od ukochanego dziadka. Sędziwy cesarz Franciszek Józef I stracił bowiem cierpliwość do swojej „pięknej i żądnej uciech wnuczki” i doznawał ulgi, „gdy wreszcie drzwi zamykały się za nią”. 21 listopada 1916 r. zmarł w pałacu Schönbrunn koło Wiednia w wieku 86 lat.

Sprawdź też: Cesarzowa Sisi cierpiała na anoreksję, a na pielęgnację włosów poświęcała trzy godziny dziennie

Elżbieta Maria Habsburg zwana Erzsi, wnuczka Sisi, 02.09.1883-16.03.1963

Erzsi: „czerwona arcyksiężniczka”

W 1921 r. na wiecu wyborczym socjaldemokratów Erzsi poznała nauczyciela i polityka Leopolda Petzneka, z którym nawiązała romans. To właśnie on nakłonił ją do wstąpienia w szeregi Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Austrii, co uczyniła w październiku 1925 r. Jej dziadek Franciszek Józef I zapewne przewracał się w grobie widząc, co stało się z jego ukochaną wnuczką. Kiedy bowiem jako piętnastolatka próbowała zwrócić jego uwagę na problemy klasy robotniczej, odparł jej z oburzeniem: „Stajesz się jak twój ojciec, zejdź mi z oczu!”. Związki z socjaldemokratami przyniosły zresztą Erzsi niezbyt chlubne miano „czerwonej arcyksiężniczki”.

Związek z Petznekiem sprawił, że ostatecznie porzuciła męża i zaczęła toczyć z nim batalię o prawo do opieki nad dziećmi – w 1921 r. decyzją sądu miały one zostać oddane Ottonowi. Kiedy jednak do pałacu w Schönau przybył sędzia w towarzystwie żandarmów, aby wyegzekwować wyrok, drogę zastawili mu zaprzyjaźnieni z Erzsi robotnicy z łopatami i pistoletami. Ostatecznie, chcąc uniknąć dalszych awantur, książę zu Windisch-Graetz pozwolił pozostawić je pod opieką matki. W 1924 r. sąd orzekł „separację od stołu i łoża” małżonków, lecz na oficjalny rozwód musieli oni poczekać aż do lutego 1948 r.

W 1929 r. rosnące długi zmusiły Erzsi do sprzedania pałacu w Schönau. Zamieszkała wówczas z Leopoldem Petznekiem w willi w Hütteldorfie w 14. dzielnicy Wiednia, lecz po zakończeniu II wojny światowej została ona zarekwirowana przez władze. Para mogła do niej wrócić dopiero w 1955 r., kiedy zakończyła się okupacja Austrii przez Związek Radziecki, Wielką Brytanię, Francję i USA. W tym czasie byli już małżeństwem – wzięli ślub 4 maja 1948 r. w Wiedniu.

Leopold Petznek zmarł 27 lipca 1956 r. w Wiedniu w wieku 75 lat. Elżbieta Maria zwana Erzsi zmarła 16 marca 1963 r. w Wiedniu i została pochowana na cmentarzu w Hütteldorfie. Nie doczekała się pogrzebu godnego wnuczki cesarza Franciszka Józefa I – spoczęła w skromnej mogile, na której nie ma nawet umieszczonego jej nazwiska.

Czytaj także: Maria Fiodorowna była żoną i matką carów. Tak wyglądała jej historia

Elżbieta Bawarska, zwana Sisi