Peter Paul Rubens – „malarz ludzkiego ciała”. Przedstawiciel twórczości w barokowym wydaniu

Peter Paul Rubens znany jest jako flamandzki malarz epoki barokowej, specjalista od prezentowania nagiego ciała na płótnie i artysta, którego wyróżnia dynamiczny oraz emocjonalny styl. Rubens tworzył przede wszystkim portrety, pejzaże i obrazy nawiązujące do religii, a także mitologii. Jego pracownia w Antwerpii stała się centrum Europy, przyciągając uczniów i malarzy z całego kontynentu. Największą na świecie kolekcję dzieł Rubensa można podziwiać w Starej Pinakotece – muzeum sztuki w Monachium.

Spis treści:

• Kim był Peter Paul Rubens?
• Życie prywatne malarza baroku
• Skrócony życiorys Rubensa
• Jak i kiedy zmarł flamandzki malarz?
• Charakterystyczna twórczość Rubensa
• Najsłynniejsze obrazy Petera Paula Rubensa

Kim był Peter Paul Rubens?

Peter Paul Rubens urodził się w niemieckiej miejscowości Siegen. Mężczyzna należał do zamożnej i wpływowej rodziny, w której ważną rolę odgrywała edukacja oraz religia. Jego ojcem był Jan Rubens – ceniony prawnik, a gdy zmarł, rodzina Rubensów przeniosła się do regionu flamandzkiego o nazwie Antwerpia.

Młodzieniec zdobył wykształcenie humanistyczne i studiował język łaciński. Peter zyskał podstawową wiedzę jako uczeń znaczących malarzy Antwerpii np. Adama van Noorta, a doskonalił umiejętności podróżując po Europie. Uzdolniony artysta studiował dzieła włoskich mistrzów i szybko zdobył uznanie jako wybitny malarz, ale również jako skuteczny dyplomata. Prawdopodobnie Rubens znał aż 5 języków obcych. Mężczyzna pasjonował się: antykiem, literaturą, mitologią, filozofią, religią i kolekcjonował sztukę. Peter zdobył miano „nadwornego malarza arcyksięcia Alberta”.

Życie prywatne malarza baroku

Rubens w swoim życiu kochał dwie kobiety. Isabellę Brant poślubił w 1609 roku, a owocem ich związku było troje dzieci: Clar, Nicolaas, Albert. Kobieta często pojawiała się na obrazach artysty – Rubens zawsze podkreślał swoją ogromną miłość do żony. Isabella zmarła na dżumę w wieku zaledwie 34 lat.

Kolejną partnerką Rubensa była Hélène Fourment, stając się nie tylko żoną, ale również ulubioną modelką barokowego malarza, nierzadko pozującą nago. Gdy zawarli związek małżeński, ona miała zaledwie 16 lat, a on 53 lata, Mimo różnicy wieku, małżeństwo Rubensów uważane było za szczęśliwe, a młodziutka kobieta tchnęła energię w sztukę artysty.

Skrócony życiorys Rubensa

• Peter Paul Rubens urodził się 28 czerwca 1577 roku w Siegen.
• W latach 1596–1600 młodzieniec kształcił się w pracowniach znanych artystów w Antwerpii.
• W latach 1597-1599 stworzył obraz „Bitwa Amazonek”.
• W 1598 roku Rubens zdobył tytuł mistrza malarstwa cechu Bractwa św. Łukasza.
• W 1599 roku powstało pierwsze znaczące dzieło malarza o charakterze religijnym „Adam i Ewa”.
• W 1600 roku artysta rozpoczął prace na dworze książąt w Mantui.
• W 1601 roku Peter Rubens zamieszkał w Rzymie.
• W 1605 roku powstał obraz olejny „Obrzezanie”.
• W 1608 roku artysta powrócił do Antwerpii, aby objąć stanowisko malarza nadwornego arcyksięcia Alberta.
• W 1609 roku Ruben poślubił Isabellę Brant i w tym samym roku światło dzienne ujrzał „Autoportret z Izabelą Brant”.
• W 1615 roku z powodu rosnącej ilości zamówień na obrazy, Rubens otworzył własną pracownię.
• W latach 1609-1621 malarz tworzył liczne dzieła dla europejskich kościołów.
• W 1620 rok Rubens pokochał podróże i rozpoczął karierę jako dyplomata.
• W 1624 roku do portretu Rubensa zapozował Władysław IV Waza.
• W 1630 roku jego drugą żoną została młodziutka Hélène Fourment.
• W 1639 roku artysta stworzył popularne dzieło „Sąd Parysa”.
• Rubens zmarł 30 maja 1640 roku.

Jak i kiedy zmarł flamandzki malarz?

Peter Paul Rubens zmarł 30 maja 1640 roku w Antwerpii. Za przyczynę śmierci artysty podaje się zakażenie prawej ręki. Rubens przeżył 63 lata i został pochowany w kościele św. Jakuba w Antwerpii jako najbardziej wpływowy malarz sztuki barokowej.

Charakterystyczna twórczość Rubensa

Peter Paul Rubens swoją twórczością znacznie przyczynił się do rozwoju sztuki europejskiej. Flamandzki artysta tworzył nie tylko obrazy olejne, ale również projekty: tapiserii (ozdobna tkanina), dekoracji, scenografii.

Barok w twórczości artysty

Obrazy Rubensa określane są jako kwintesencja baroku. To styl w kulturze europejskiej, który dominował od końca XVI do XVIII wieku. Twórczość malarza wyróżniała się:

• dynamiką kompozycji, Rubens wykorzystywał sceny, w których dominował ruch;
• bogactwem kolorów, artysta stosował żywe i intensywne barwy;
• światłocieniem, czyli mocnymi kontrastami światła;
• ekspresją postaci, malarz tworzył silny przekaz emocjonalny;
• pełną formą i krągłymi kształtami;
• mitologiczną i religijną tematyką,
• iluzją ruchu, czyli wrażeniem trójwymiarowości;
• złożonością kompozycji, Rubens stosował wielowarstwowy układ postaci;
• detalami, malarz precyzyjnie odwzorowywał szczegóły;
• zmysłowością, Rubens podkreślał cielesność;
• bogactwem np. przepychem i efektownymi dekoracjami;
• wpływem włoskiego renesansu, artysta czerpał inspiracje np. z twórczości Michała Anioła.

Tematyka obrazów Rubensa

Twórczość flamandzkiego malarza wyróżniała się różnorodną tematyką, jednak najpopularniejsze obrazy autorstwa Petera Paula Rubensa nawiązują do motywów:

• Religijnych – artysta często czerpał inspiracje z Pisma Świętego, tworząc dzieła takie jak: „Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny”. Jego religijne obrazy charakteryzują się monumentalnymi kompozycjami, aby wywrzeć silne wrażenie na widzach.
• Mitologicznych – malarz przedstawiał sceny z mitologii greckiej i rzymskiej, jak w obrazie: „Sąd Parysa”. Jego postacie są nierzadko idealizowane, ukazując piękno ludzkiego ciała i bogactwo form.
• Historycznych – Rubens tworzył obrazy przedstawiające ważne wydarzenia historyczne np. „Zwycięstwo i śmierć Decjusza Mus”. Prace artysty gloryfikują bohaterów, ale i w drastyczny sposób okazują tragizm sytuacji.

Ponadto Peter Paul Rubens bardzo często tworzył portrety, autoportrety i pejzaże.

Technika malarska Rubensa

Malarz mistrzowsko manipulował światłem i cieniem, aby osiągnąć głębię oraz trójwymiarowość obrazu. Jego pędzel wyróżniają ruchy pełne ekspresji i swobody, w których królują żywe kolory. Rubens, tworząc swoje dzieła, wykorzystywał technikę „impasto”, polegającą na nakładaniu grubych warstw farby na płótno. W ten sposób kreował dynamiczne sceny.

Najsłynniejsze obrazy Petera Paula Rubensa

Rubens miał ogromne szczęście, nieustannie tworząc dzieła na zamówienie. Jego obrazy zachwycają barwami, dynamiką, nierzadko zmysłowością. Do najpopularniejszych obrazów flamandzkiego malarza można zaliczyć:

• „Upadek Faetona” (1605) – obraz prezentuje sytuację, w której Faeton – syn boga słońca, wsiadł na słoneczny rydwan. Mężczyzna z powodu braku odpowiednich umiejętności, szybko stracił kontrolę nad pojazdem, powodując ogień na ziemi. Rubens wykorzystał dynamiczną kompozycję, aby podkreślić chaos i destrukcję.
• „Rzeź niewiniątek” (1609-1611) – dzieło opiera się na biblijnej historii z Ewangelii św. Mateusza, w której Herod nakazał wymordować wszystkich chłopców do 2 lat w Betlejem i najbliższej okolicy. Brutalna scena jest pełna dynamizmu i okrucieństwa.
• „Historia Marii Medycejskiej” (1622) – seria 24 obrazów, które ilustrują życie Marii Medycejskiej – królowej Francji. Każda scena jest bogata w symboliczne detale, ukazując polityczne i osobiste osiągnięcia władczyni.
• „Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny” (1626) – monumentalne dzieło prezentujące moment wniebowzięcia Marii do nieba. Perfekcyjna gra światłem podkreśla duchową atmosferę wydarzenia.
• „Ogród miłości” (około 1635) – obraz ukazuje miłosną scenę w ogrodzie pełnym kwiatów i fontann. Kobiety i mężczyźni rozkoszują się swoim towarzystwem w otoczeniu amorków. Rubens w obrazie ukazał radość i beztroskę miłości.
• „Trzy Gracje” (1630-1635) – dzieło pełne zmysłowości zdobią trzy mitologiczne boginie: piękna, wdzięku, radości. Delikatne kobiety stoją w ogrodzie i trzymają się za ręce, tworząc harmonijną całość.

• „Sąd Parysa” (1632–1635) – obraz opowiada historię mitologicznego sądu. Parys miał zdecydować, która z trzech bogiń (Hera, Atena, Afrodyta) jest najpiękniejsza. Mężczyzna wybrał Afrodytę i wręczył jej jabłko niezgody. Dzieło emanuje gracją i ciepłymi barwami.