Teledysk jako forma sztuki wizualnej: krótka filmowa opowieść muzyczna
Historia gatunku, pierwsze i najlepsze teledyski wszech czasów
Teledysk to miejsce na artystyczną ekspresję twórcy. Obraz, który powstaje zgodnie z wolą muzyka, pozwala na przekazanie dodatkowych emocji i treści, które budują kontekst utworu. Pierwsze wideoklipy sięgają do technik animacji, kolejne tworzą coraz bardziej rozbudowane opowieści.
Spis treści:
- Jak powstawały pierwsze wideoklipy?
- Charakterystyka teledysku jako gatunku sztuki audiowizualnej
- Teledysk jaki znamy dzisiaj – „Bohemian Rhapsody” grupy Queen
- Rewolucja w prezentacji utworów muzycznych – „Thriller” Michaela Jacksona
- Najlepsze teledyski wszech czasów
Jak powstawały pierwsze wideoklipy?
Krótkie, maksymalnie trzyminutowe nagrania piosenek zaczęły pojawiać się już w latach 60. XX wieku, także w Polsce. Utwory puszczano w formie przerywników pomiędzy programami telewizyjnymi.
Jednak teledysk, który jest także opowieścią, a nie tylko urywkami ze studia nagraniowego lub koncertu, został wypromowany w latach 80. – głównie przez amerykańską stację muzyczną MTV.
Charakterystyka teledysku jako gatunku sztuki audiowizualnej
- Montaż scen i sposób prezentacji jest dopasowany do rytmu i nastroju utworu muzycznego.
- Film koresponduje z treścią piosenki.
- Pomiędzy wizualną opowieścią pojawiają się kadry przedstawiające wykonawcę lub zespół muzyczny.
Teledysk jaki znamy dzisiaj – „Bohemian Rhapsody” grupy Queen
Chociaż stacja MTV rozpoczęła swoją działalność dopiero w 1981 roku, już w 1975 roku powstał pierwszy teledysk, który swoją formą zainspirował wielu późniejszych twórców. Prekursorami okazali się muzycy z brytyjskiego zespołu Queen, którzy ze względu na trasę koncertową nie mogli uczestniczyć na żywo w programie „Top of the Pops” stacji BBC. Postanowili przesłać nagranie, które zrealizowali w przerwach pomiędzy próbami do koncertu.
Kręcenie teledysku zajęło artystom cztery godziny, a materiał okazał się przełomem w promocji utworów muzycznych. Po emisji klipu piosenka „Bohemian Rhapsody” przez 9 tygodni utrzymywała się na pierwszym miejscu brytyjskich list muzycznych.
Rewolucja w prezentacji utworów muzycznych – „Thriller” Michaela Jacksona
Film do piosenki „Thriller” w wykonaniu Michaela Jacksona okazał się kolejnym przełomem w kręceniu i koncepcji teledysków. Klip w reżyserii Johna Landisa powstał w 1983 roku według scenariusza opracowanego wspólnie z „królem popu”. Trwa 14 minut i opowiada historię, w której Michael Jackson razem ze swoją dziewczyną wybierają się do kina na film pt. „Thriller”. Po wyjściu z seansu atakują ich żywe trupy.
Materiał trafił do księgi rekordów Guinessa – został wpisany w 2006 roku jako „teledysk który odniósł największy sukces”. Został wydany na kasecie VHS i sprzedał się w nakładzie 9 milionów egzemplarzy.
Michael Jackson po wyemitowaniu teledysku został wykluczony ze wspólnoty Świadków Jehowy za szerzenie wiary w okultyzm pomimo tego, że zastosował odpowiednią notkę, w której zaznaczył swój brak poparcia dla tego typu praktyk. Śmiech, który słychać podczas piosenki, wykorzystano w horrorze Wesa Cravena pt. „Koszmar z ulicy Wiązów” (1984).
Najlepsze teledyski wszech czasów
Klipy zespołu Queen i Michaela Jacksona zapoczątkowały erę teledysków, które odgrywają kluczową rolę w promocji singli i płyt muzycznych. Poniżej przypominamy kilka najlepszych materiałów wszech czasów, które najczęściej pojawiają się w rankingach internetowych i na serwisach tematycznych.
Peter Gabriel – Sledgehammer
Surrealistyczny teledysk w reżyserii Stephena Johnsona powstał w 1986 roku. W jego produkcji wykorzystano technikę animacji poklatkowej, która pozwoliła na połączenie filmu rysunkowego z realistycznym. Do historii przeszła scena z tańczącymi kurczakami z supermarketu.
A-ha – Take On Me
Film do piosenki wyreżyserował Steve Barron w 1985 roku (artysta znany także z produkcji teledysku do „Bilie Jean” Michaela Jacksona). W pierwszych scenach dziewczyna piosenkarza ogląda komiks, w którym jeden z bohaterów puszcza do niej oko. Ciąg dalszy rozgrywa się w świecie rysunkowych animacji, przeplatanych realistycznym filmem.
Nirvana – Smells Like Teen Spirit
Jest to pierwszy teledysk nakręcony przez Samuela Bayera (który później współpracował m.in. z Metallicą). Nagranie z 1991 roku oddaje punkowy charakter utworu. Klip pokazuje koncert zespołu w szkole średniej, który otwiera występ cheerleaderek ubranych w sukienki z symbolami anarchistycznymi. W miarę rozkręcania się uczniowie wstają z krzeseł i demolują salę gimnastyczną.
Teledysk został nagrodzony w dwóch kategoriach na festiwalu MTV Video Music Awards w 1992 roku – jako najlepszy nowy artysta i jako najlepszy teledysk alternatywny. Został także wpisany do księgi rekordów Guinnessa jako najczęściej emitowany w telewizji MTV Europe.
Madonna - Vogue
W utworze Madonna nawiązuje do queerowej kultury balowej Nowego Jorku, której charakterystycznym wyrazem był „voguing”, czyli pokazy mody organizowane przez osoby LGBT+.
Teledysk powstał w 1990 roku w reżyserii Davida Finchera. W klipie wzięli udział tancerze z domu Xtravaganza, znani jako pionierzy voguingu.
Statyczne ujęcia postaci nawiązują do obrazów Tamary Łempickiej.
TOP 3 według serwisu Rolling Stone
Według listy TOP 100, opublikowanej na serwisie Rolling Stone 30.07.2021, na trzecim miejscu plasuje się teledysk Madonny z piosenką „Vougue”. Drugie miejsce zajmuje Johnny Cash z klipem do nastrojowego „Hurt”, a na miejscu pierwszym jest Beyoncé z utworem „Formation”.
Klip i piosenka Beyoncé z 2016 roku nawiązują do historii Czarnych Amerykanów, która stoi u podstaw tożsamości artystki. Teledysk powstał w reżyserii Meliny Matsoukas.
