Melodramat – gatunek filmowy w obronie tradycyjnych wartości
Historia melodramatu i jego odmiany
Melodramat to forma przekazu, mająca na celu wywołanie u widza określonej reakcji. Tragiczne zakończenie powoduje uczucie żalu i smutku za niepomyślnym losem głównych bohaterów. Jednak brak happy endu przywraca porządek przedstawionego świata, dając poczucie, że w tej rzeczywistości nie mogło być inaczej. Melodramat często występuje w połączeniu z innymi gatunkami filmowymi.
Spis treści:
Cechy klasycznego melodramatu
Melodramat w filmie to gatunek wierny swoim tradycjom. Przez niektórych jest uważany za „skostniały”, inni – doceniają jego klasyczny schemat. Według kanonu filmowego zawiera następujące cechy:
- ukazuje dwie wersje rzeczywistości – świat, który istnieje naprawdę i jego idealistyczną wersję,
- głównych bohaterów spotyka nagła i niespodziewana miłość – często od pierwszego wejrzenia, powoduje w nich głęboką przemianę,
- parze kochanków na drodze do szczęścia stają przeciwności losu – często związane z różnicami społecznymi, na przykład przynależnością do różnych klas lub sprzeciwem rodziny,
- miłość narusza obowiązujący porządek świata – w związku z czym historia zakazanej miłości nie kończy się szczęśliwie,
- nagłe i dramatyczne zakończenie – rozwiązanie pojawia się nagle, na przykład w postaci góry lodowej, jak w „Titanicu” (1997) Jamesa Camerona. Motyw deus ex machina znany z tragedii greckiej dodaje patetyczności, unicestwia próbę naruszenia tradycji i przywraca równowagę.
Historia gatunku filmowego
Melodramat wywodzi się z tradycji dramatycznych. W teatrze opowieści o zakazanej i nieszczęśliwej miłości w patetycznej oprawie muzycznej pojawiły się już w XVIII wieku. Odbiorcom dawały poczucie sprawiedliwości – zło zawsze ponosiło klęskę, a dobro zwyciężało.
Z utworów scenicznych melodramat przeniknął do świata literatury. Na początku XIX wieku została wydana powieść Jane Austen „Rozważna i romantyczna” ukazująca losy sióstr Dashwood – Eleonory, która w rodzinie jest głosem rozsądku, i Marianny – skłonnej do uniesień marzycielki, kochającej poezję i muzykę. W 1929 r. ukazała się powieść Ernesta Hemingwaya „Pożegnanie z bronią”, w której miłość rozgrywa się w czasie I wojny światowej.
Historia melodramatu w filmie sięga początku XX wieku. Epokę na pełne łez i uniesień kino rozpoczął „Romans miłosny” (1904) w reżyserii Luciena Nongueta i Loranta Heilbronna. Kanon wyznaczył film „Złamana lilia” (1919) w reżyserii Davida Warka Griffitha. Jest to historia miłości młodego Chińczyka Huana Cheng (Richard Barthelmess) do katowanej przez ojca angielskiej nastolatki (Lillian Gish). Mężczyzna przyjeżdża do Londynu, aby nauczać o buddyzmie. Kiedy widzi krzywdę Lucy, zabiera dziewczynę do siebie i otacza opieką, co ma dramatyczne konsekwencje dla wszystkich bohaterów.
Odmiany melodramatu
Klasyczny melodramat opiera się na motywie zakazanej miłości, która kończy się tragicznie dla pary głównych bohaterów. Sztandarowym przykładem jest „Love Story” (1970) w reżyserii Arthura Hillera na podstawie powieści Ericha Segala. On (Ryan O'Neal) jest sportowcem i studentem Harvardu, pochodzi z bogatej rodziny i jest spadkobiercą rodzinnego biznesu. Ona (Ali MacGraw) jest córką piekarza i studentką muzyki klasycznej. Ich miłości sprzeciwia się ojciec chłopaka, grożąc, że jeśli wezmą ślub, odetnie syna od pomocy finansowej.
Melodramat macierzyński
To odmiana, która powstała tuż obok melodramatu klasycznego. W filmie „Matczyne serce” (1913) w reżyserii Davida Warka Griffitha przedstawiona jest historia młodego małżeństwa. Para rozstaje się w momencie, gdy kobieta (Lilian Gish) zachodzi w ciążę. Dramatyzm sytuacji potęguje śmierć dziecka chwilę po narodzinach.
Melodramat ojcowski
W odpowiedzi na melodramat macierzyński powstały filmy uwzględniające perspektywę ojca. W „Sprawie Kramerów” (1979) – w reżyserii Roberta Bentona – Joanna (Meryl Streep) opuszcza Teda (Dustin Hoffman) po ośmiu latach małżeństwa, pozostawiając mu pod opieką ich siedmioletniego syna, Billy'ego. Twierdzi, że nie nadaje się na matkę. Ted, który niedawno dostał awans w pracy, poświęca się pracom domowym i wychowaniu dziecka. Po latach Joanna wraca.
Romanse władców, czyli melodramat historyczny
Historie nieszczęśliwej miłości często rozgrywają się w czasach historycznych. Film kostiumowy „Prywatne życie Elżbiety i Essexa” (1939) w reżyserii Michaela Curtiza jest ekranizacją głośnego romansu pomiędzy królową Elżbietą I z dynastii Tudorów (Bette Davies) a lordem Essex (Errol Flynn). Na drodze do ich wspólnego szczęścia stają militarne ambicje lorda Essex, który staje na czele armii. Ich miłości dodatkowo zagraża intryga damy dworu Penelope Grey (Olivia de Havilland).
Film romantyczny
To specyficzna odmiana melodramatu, w której – pomimo szeregu nieprzychylnych zawirowań – historia kończy się szczęśliwie dla pary głównych bohaterów. Najpopularniej filmy z gatunku komedii romantycznych to hollywoodzkie produkcje, takie jak „Pretty Women” w reżyserii Garry'ego Marhalla czy „Notting Hill” Richarda Curtisa. W obydwu w roli głównej zobaczymy Julię Roberts, w pierwszym filmie w duecie z Richardem Gere'em, w drugim – u boku Hugh Granta.
