Film katastroficzny – idealny gatunek pod efekty specjalne

Film katastroficzny stopniowo buduje napięcie. Przypadkowe i przemyślane decyzje głównych bohaterów mogą odegrać kluczową rolę w obliczu zbliżającej się katastrofy, ale w wariancie fatalistycznym nie mają żadnego znaczenia. Producenci prześcigają się w doborze efektów specjalnych, aby kataklizm był jeszcze bardziej spektakularny.

Spis treści:

• Wyróżniki gatunku filmowego
• Historia filmów katastroficznych
• Hity lat 70. XX wieku
• Powrót do gatunku w latach 90.

Wyróżniki gatunku filmowego

• Fabuła filmów katastroficznych rozgrywa się w czasie trwania katastrofy lub opowiada o nadchodzących zdarzeniach, takich jak pożar, potop, trzęsienie ziemi, zderzenie z asteroidą.
• Częstym tematem jest są wypadki związane ze środkiem transportu – w przestworzach lub na morzu, takie jak rozbicie samolotu czy zatonięcie okrętu.
• Katastrofie towarzyszy narastające napięcie i panika, a nastrój niepokoju, czy wręcz walki o życie podkreśla dramatyczna muzyka.
• W wielu filmach katastroficznych pojawia się jednostka lub grupa osób, które są w stanie zapobiec katastrofie lub zminimalizować jej skutki.
• Główni bohaterowie filmów katastroficznych w punkcie kulminacyjnym ulegają ludzkim słabościom, takim jak miłość lub szukanie winnego.
• Jako pierwsze giną osoby złe i samolubne.

Historia filmów katastroficznych

Najstarszym filmem katastroficznym jest krótkometrażowy dramat pt. „Ogień!”(1901) w reżyserii Jamesa Wiliamsona. Obraz z epoki kina niemego składa się z pięciu epizodów i trwa zaledwie 5 minut. Jednak jest to przełomowa produkcja, w której po raz pierwszy w historii ukazano sekwencję ujęć zmontowanych w spójną narrację.

Film opowiada o mieszkańcach płonącego domu w Hove, którzy są ratowani przez straż pożarną.

W rozwoju gatunku niebagatelną rolę odegrały filmy o zatonięciu Titanica z pierwszych lat po tragedii w 1912 roku, a także obrazy o potopie, wybuchu Wezuwiusza czy trzęsieniu ziemi w San Francisco.

Hity lat 70. XX wieku

Największa popularność filmów katastroficznych przypada na lata 70. XX wieku, kiedy powstają:

• Port lotniczy (1970) – film w reżyserii Henry'ego Hathawaya i George'a Seatona opowiada o zamachu lotniczym, a napięcie związane z fabułą dodatkowo potęguje szalejąca na lotnisku burza śnieżna. Występująca w filmie aktorka Helen Hayes została nagrodzona Oscarem w 1971 roku w kategorii: najlepsza rola drugoplanowa,
• Tragedia „Posejdona” (1972) – obraz w reżyserii Ronalda Neame'a i Irwina Allena jest adaptacją powieści Paula Gallico o tragedii na statku płynącym z Nowego Jorku do Grecji, którą powoduje fala tsunami. Akcja filmu rozgrywa się w noc sylwestrową. Dramat został uhonorowany Oscarem za efekty specjalne i piosenkę „The Morning After” w wykonaniu Maureen McGovern, W 2006 roku powstał remake filmu w reżyserii Wolfganga Petersena,
• Trzęsienie ziemi (1974) – film w reżyserii Marka Robsona przedstawia katastrofalne skutki drgań sejsmicznych w Los Angeles, obraz otrzymał dwie oscarowe statuetki za najlepszy dźwięk i efekty specjalne,
• Płonący wieżowiec (1974) – film katastroficzny o akcji ratunkowej w wieżowcu, w którym na 81. piętrze może zginąć kilkaset osób uczestniczących w balu z okazji jego otwarcia. W produkcji w reżyserii Johna Guilermina wystąpili Paul Newman i Steve McQueen. Trzymający w napięciu film akcji został nagrodzony trzema Oscarami w 1975 roku. Więcej na temat fabuły – w rankingu najlepszych filmów o strażakach.

Powrót do gatunku w latach 90.

Postęp technologiczny w latach 90. XX wieku sprawił, że wielu producentów powróciło do gatunku filmów katastroficznych. Dzięki efektom specjalnym huragany i trzęsienia ziemi miały szansę zaistnieć w bardziej spektakularny sposób, a zderzenie Titanica z górą lodową nabrało rozmachu stosownego do rozmiaru tragedii.

Twister (1996) – w pogoni za tornadem

Film opowiada o łowach burz, którzy ryzykują życie, aby w epicentrum tornada umieścić specjalny czujnik, umożliwiający przeanalizowanie parametrów zjawiska. Obraz w reżyserii Jana de Bonta otrzymał nagrodę BAFTA w 1997 roku za najlepsze efekty specjalne.

„Twister” (1996) zajmuje miejsce drugie w naszym rankingu 10 najlepszych filmów o tornadach.

Dzień Niepodległości (1996) – film o zagładzie spowodowanej atakiem obcych

W widowiskowym obrazie Rolanda Emmericha po kolei znikają z powierzchni największe metropolie świata. Prezydent USA Thomas J. Whitmore (Bill Pullman) z niepokojem obserwuje jak do orbity Ziemi zbliża się statek kosmiczny, jednak nie podejrzewa zagłady całej ludzkości.

Tymczasem informatyk i obrońca przyrody David Levinson (Jeff Goldblum) łamie tajny kod, który okazuje się odliczaniem do totalnej katastrofy. Nie zamierza bezczynnie patrzeć na koniec świata. Bierze udział w misji i przy wsparciu kapitana Stevena Hillera (Will Smith) próbuje zapobiec tragedii.

Film zdobył Oscara za efekty specjalne w 1997 roku, trzy Saturny i Kryształową Statuetkę People's Choice.

Titanic (1997) – miłość na tonącym okręcie

Wydawałoby się, że o rejsie na luksusowym statku Jack Dawson (Leonardo DiCaprio) może tylko pomarzyć. Tymczasem szczęśliwym trafem wygrywa bilet w pokera i w ostatniej chwili wbiega na pokład. Spędzając nostalgiczne noce na pokładzie okrętu, poznaje Rose (Kate Winslet), arystokratkę zaręczoną z majętnym i nudnym Caledonem „Calem” Hockleyem (Bille Zane). W ostatniej chwili ratuje ją przed popełnieniem samobójstwa.

Zakazanej miłości kochanków zagraża nie tylko społeczna dezaprobata, ale także nadciągająca katastrofa. Nieoczekiwanie w kadłubie powstaje dziura, przez którą luksusowy okręt nabiera wody. Nie dla wszystkich starczy miejsca w szalupach ratunkowych.

Film w reżyserii Jamesa Camerona zdobył 11 Oscarów w 1998 roku, w tym za reżyserię, kostiumy i ścieżkę dźwiękową, której motywem przewodnim jest piosenka „My Heart Will Go On” w wykonaniu Céline Dion.

Dzień zagłady (1998) – próba uratowania Ziemi przed kometą

Film w reżyserii Mimi Leder ukazuje świat w obliczu zagłady z czterech różnych perspektyw:

• astronautów – którzy podejmują wyzwanie zniszczenia komety,
• prezydenta USA (Morgan Freeman) – który musi informować ludzi i mierzyć się z ich nastrojami,
• dziennikarki Jenny Lerner (Tea Leoni) – która na bieżąco relacjonuje sytuację w kosmosie i konfrontuje działania podejmowane na Ziemi,
• zwykłych ludzi – wśród których znajdują się zakochani w sobie Leo i Sarah (Eljah Wood i Leelee Sobieski).

Armageddon (1998) – heroiczna misja kosmiczna ekipy z platformy wiertniczej

W filmie Michaela Baya do Ziemi zbliża się gigantyczna asteroida, która za 18 dni doprowadzi do zagłady ludzkości. Jedynie zespół wyspecjalizowanych inżynierów zajmujących się odwiertami naftowymi jest w stanie umieścić wewnątrz niej ładunek wybuchowy, który rozbije asteroidę na mniejsze części, minimalizując skutki uderzenia.

Z misją kosmiczną wyruszają dwa promy wahadłowe: Freedom i Independence. Jednym dowodzi najlepszy spec od odwiertów Harry S. Stamper (Bruce Willis), a drugim – zwolniony przez niego pracownik A.J. Frost (Ben Affleck), który kocha się w jego córce (Liv Tyler).

Film zdobył dwa Saturny w 1999 roku – za reżyserię i jako najlepszy film science fiction.