Gwiaździsta noc to dzieło, które doczekało się wielu interpretacji w kontekście historii sztuki, psychologii, teologii, a nawet astronomii. Nocny obraz kryje w sobie tajemniczość, walkę, ale i zachwyt światem. Chociaż Vincenty van Gogh po ukończeniu malarskiej pracy nazwał swoje dzieło „porażką”, to inni w niebie nad miasteczkiem dostrzegli arcydzieło. Obraz „Gwiaździsta noc” po raz pierwszy ujrzał światło dzienne 15 lat po śmierci artysty. To jeden z dwóch wyjątkowych, bo i sprzedanych dzieł van Gogha.
Spis treści:
- Wpływ życia prywatnego van Gogha na „Gwiaździstą noc”
- Interpretacja obrazu „Gwiaździsta noc” van Gogha
- Jakie uczucia wywołuje obraz?
- Jak zostało namalowane dzieło Vincenta?
- Gdzie można zobaczyć „Gwiaździstą noc”?
Wpływ życia prywatnego van Gogha na „Gwiaździstą noc”
Vincent van Gogh – holenderski malarz postimpresjonistyczny, stworzył „Gwiaździstą noc" w czerwcu 1889 roku jako pacjent zakładu dla psychicznie chorych w Saint-Rémy-de-Provence we Francji. W okresie poprzedzającym powstanie dzieła, van Gogh zmagał się z ciężkimi problemami psychicznymi, które znacząco wpłynęły na jego twórczość. Stan psychiczny malarza pogorszył się po powszechnie znanym incydencie, gdy mężczyzna odciął sobie kawałek ucha. Wtedy malarz dobrowolnie zamieszkał w zakładzie dla osób z problemami umysłowymi.
Szpital zainspirował Vincenta do wykreowania obrazu z wirującym niebem. Prawdopodobnie nocny widok przypominał ten zza okna zakładu, wzbogacony o dodatkowe elementy z wyobraźni artysty a dynamiczne niebo stało się odzwierciedleniem wewnętrznej walki malarza. To twórczość nawiązująca zarówno do zmagań z chorobą psychiczną, jak i do poszukiwania ukojenia oraz piękna w otaczającym świecie. Życie i dzieła Vincenta van Gogha stały się inspiracją dla twórców pierwszej na świecie pełnometrażowej animacji malarskiej „Twój Vincent".
Interpretacja obrazu „Gwiaździsta noc” van Gogha
„Gwieździsta noc" Vincenta van Gogha doczekała się wielu interpretacji. Obraz przedstawia widok nocnego nieba pełnego wirujących gwiazd nad cichą i uśpioną wioską. Tylko w niektórych oknach świecą się światła, nie każdy jeszcze śpi. Dzieło Vincenta van Gogha często objaśniane jest jako głęboki i osobisty komentarz artysty na temat jego własnej izolacji, poszukiwania światła w ciemności, a także dążenia do znalezienia spokoju w chaosie własnego życia i umysłu. Malownicza noc odzwierciedla skomplikowaną relację malarza z naturą, wszechświatem i własnym istnieniem oraz prezentuje moment poszukiwania sensu w najciemniejszych momentach życia.
Kompozycja obrazu
Kompozycja „Gwieździstej nocy” charakteryzuje się dynamicznym i niemal surrealistycznym przedstawieniem nieba, dominującego nad miastem. Historycy sztuki nie stwierdzają jednoznacznie, co to za miejsce. Niektórzy uważają, że widok ze szpitalnego okna połączony jest z holenderskim miasteczkiem, a inni, że z francuską wioską.
Centrum obrazu stanowi wirujące niebo, wypełnione gwiazdami i najjaśniejszym księżycem. Widok wzbogacony jest o Drogę Mleczną. Nocne tło tworzy efekt wiru lub tunelu, przyciągającego wzrok obserwatora. Na pierwszym planie znajduje się mroczny, wysoki cyprys. Pod gwiaździstym niebem widoczna jest spokojna wioska z kościołem o wysokiej wieży. Miasteczko otaczają polany i góry.
Kolorystyka dzieła
Kolorystyka „Gwieździstej nocy” jest pełna kontrastów. Van Gogh używa intensywnych odcieni niebieskiego, żółtego i białego, aby oddać pulsujące światło gwiazd oraz księżyca. Niebo jest mieszanką żywych tonów niebieskiego i turkusu. To barwy, które w połączeniu z jaskrawymi punktami tworzą wirujące tunele.
Malarz zaprezentował cyprysa, wioskę, a także góry w ciemnych, nocnych odcieniach, dodając głębi i kontrastu całej artystycznej koncepcji. Wśród czerni gałązek wyróżniają się czerwone płomienie.
„Często zdaje mi się, że noc jest o wiele bardziej wypełniona barwami niż dzień, jest pełna najbardziej intensywnych fioletów, błękitów, zieleni. Jeśli przyjrzysz się uważnie, zobaczysz, że niektóre gwiazdy są cytrynowe, inne mają różowy, zielony lub niezapominajkowy blask. Mówiąc krótko, nie da się namalować gwiaździstego nieba za pomocą białych kropek na granatowym tle”
— fragment listu Vincenta do siostry z 14 września 1888 roku.
Symbolika i interpretacja elementów
Interpretacje „Gwieździstej nocy" odzwierciedlają zarówno osobiste doświadczenia van Gogha, jak i uniwersalne poszukiwania: sensu, światła w ciemności, czy też piękna w chaosie. Symboliczne elementy dzieła, odkrywają największe tajemnice:
- Gwiazdy i księżyc – wirujące gwiazdy i olśniewający księżyc to symbole światła, nadziei, ukojenia w ciemności życiowych zmagań. Dla van Gogha cierpiącego na chorobę psychiczną, niebo stało się motywem obrazującym wewnętrzne poszukiwania harmonii.
- Cyprys – wysoki i ciemny cyprys, który sięga niemal do nieba, może być interpretowany jako odniesienie do życia pośmiertnego lub połączenie między ziemią a niebem. Jego obecność symbolizuje przemyślenia artysty na temat istnienia i życia po śmierci.
- Wioska – spokojna wioska, choć marginalna w kompozycji, odgrywa kluczową rolę. Może symbolizować zarówno ucieczkę od zewnętrznego chaosu do wewnętrznego spokoju, a także: bezpieczeństwo, normalność, stabilność.
Jakie uczucia wywołuje obraz?
Obraz „Gwieździsta noc” nie jest jednoznaczny w odbiorze i może wywoływać najróżniejsze emocje.
„Wyczuwam, co masz na myśli na płótnach takich jak ta wioska w środku nocy…, ale zdaje mi się, że poszukiwanie stylu zabiera Ci prawdziwe zamiłowanie do innych rzeczy”
— słowa Theo (brata Vincenta) z 22 października 1889 roku.
Osoby, wpatrzone w wirujący świat, czują:
- Zachwyt dla niezwykłego talentu van Gogha i zdolności uchwycenia emocji oraz energii nocnego nieba.
- Zadumę nad pięknem świata, a także nad miejscem człowieka wśród gwiazd.
- Zdziwienie względem symboliki i głębszego znaczenia elementów obrazu np. wirujące gwiazdy, czy też wysoki cyprys.
- Niepokój wywołany dynamicznym, prawie chaotycznym przedstawieniem nieba.
- Szczęście na widok jasności sugerującej, że nawet w ciemności można znaleźć światło.
- Samotność względem wioski pod olbrzymim niebem.
- Pocieszenie dostrzegając, że piękno może powstać z bólu, a twórczość ma szansę być formą terapii i ucieczki od osobistych problemów.
Jak zostało namalowane dzieło Vincenta?
„Gwieździsta noc” van Gogha, podobnie jak „Stańczyk” Matejki, namalowana jest techniką olejną na płótnie. Obraz wyróżnia się dynamizmem i ekspresją malarską – charakterystyczną dla holenderskiego artysty.
Ponadto w świecie wirującego nieba i zaspanej wioski można dostrzec:
- głębszą symbolikę,
- elementy wyobraźni,
- krajobraz zbliżony do realistycznego,
- grube pociągnięcia pędzla,
- żywe i intensywne kolory,
- spiralne i wirujące formy,
- zastosowanie perspektywy,
- emocjonalną ekspresję.
Gdzie można zobaczyć „Gwiaździstą noc”?
Od 1941 roku „Gwiaździsta noc” Vincenta van Gogha znajduje się w Muzeum Sztuki Nowoczesnej (MoMA) w Nowym Jorku. Obraz został przekazany instytucji przez Lillie P. Bliss Bequest i jest jednym z najbardziej cenionych eksponatów w stałej kolekcji MoMA.
