Czarnobyl po katastrofie i dziś. Co się tam dzieje?

Równo 33 lata temu miał miejsce wybuch w czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej. Była to największa katastrofa w historii energetyki jądrowej, której skutki będą odczuwalne przez tysiące lat. Jak wygląda Czarnobyl dzisiaj? Czy teren nadal jest skażony?

Jak wygląda Czarnobyl dzisiaj?

Elektrownia Czarnobyl znajduje się na terenie Ukrainy. Leży 4 km od opuszczonego miasta Prypeć, 18 km od Czarnobyla i 110 km od Kijowa. Po wybuchu w Czarnobylu 250 tysięcy ludzi zostało przesiedlonych, a 135 tysięcy ewakuowanych, z czego 50 tysięcy z miasta Prypeć, opuszczonego w trzy godziny z pomocą około tysiąca autobusów zarekwirowanych w tym celu. Ostatni reaktor zamknięto 15 grudnia 2000 roku pod presją rządów państw europejskich. Dostęp do bloków energetycznych elektrowni w Czarnobylu mają tylko pracownicy całą dobę pilnujący wygaszonych reaktorów oraz naukowcy i niektóre wycieczki.

Przez 33 lata nastąpiły duże zmiany. Obszar 2044 kilometrów kwadratowych został zamknięty dla człowieka. Podobno ludzie nie powinni tam żyć przez następne 24 tysiące lat. Natura nie zna jednak tych ograniczeń, dlatego fauna i flora rozwijają się w okolicach Czarnobyla nadzwyczaj dobrze. Nawet gatunki zagrożone wyginięciem, takie jak wilki, łosie czy konie Przewalskiego. 400 gatunków zwierząt i 280 gatunków ptaków niezagrożonych działalnością człowieka, żyje tam jak przed wiekami. Promieniowanie nie jest im straszne, zresztą niektórzy specjaliści zapewniają, że poziom napromieniowania spada i nie jest niebezpieczny dla zwierząt. Jedynie mieszkańcy pobliskich terenów są niezadowoleni, ponieważ wilki nieraz opuszczają swoje terytoria i atakują bydło hodowlane.

Jak napromieniowanie wpływa na przyrodę?

Lasy zamieniły się w zbiorniki radioaktywności, z której 90% znajduje się w ściółce. Mchy, grzyby i porosty rosnące w górnych warstwach gleby, z której czerpią składniki odżywcze, wykazują wysokie stężenie promieniotwórcze. Niektóre grzyby mogą osiągnąć milion bekereli (100 000 Bq na kilogram – ilość tysiąc razy przekraczającą dopuszczalną).

Źle dostosowane do takiej sytuacji są drzewa. Szczególnie iglaste, dużo bardziej wrażliwe od liściastych, uschły, zmutowały się, albo zostały zastąpione przez brzozy. Gatunek, który jest odporny na wszystko, wygrywa z sosnami, drzewami owocowymi i bukami. Najwytrzymalsze gatunki roślin ponownie zarosły ziemie jałowe, przemieniając wcześniej rosnący tam las.

Co było przyczyną katastrofy w Czarnobylu?

Wiadomo, że w czwartym reaktorze miał miejsce nieudany eksperyment. Następnie nastąpiła awaria, a jej konsekwencji wybuch, ale inny od wybuchu bomby atomowej. Rozsadził on reaktor i wyrwał jego pokrywę. Aby uratować sytuację i zmniejszyć ilość wydostających się substancji, reaktor zalano ogromną ilością betonu, tworząc tzw. sarkofag. Około 97% materiałów radioaktywnych z elektrowni zostało odizolowanych. Niedawno sarkofag wzmocniono. Nic niestety nie można zrobić jednak ze skażeniem, które już powstało.

Ze względu na olbrzymie naciski polityczne, działania mające zapobiec skutkom katastrofy oraz informacje jej dotyczące, były opóźnione i ograniczone. Władze ZSRR początkowo zaprzeczały katastrofie, a później podawały skąpe i niesprawdzone dane na ten temat. Wywołało to w Europie plotki o tysiącach ofiar śmiertelnych i obawę o bezpieczeństwo mieszkańców sąsiednich państw. Do dziś trwa spór o liczbę ofiar katastrofy, a wiele faktów dotyczących wybuchu pozostaje niejasnych.

Skażenie radioaktywne objęło bardzo duży teren. Do atmosfery przedostały się ogromne ilości substancji radioaktywnych, co doprowadziło do skażenia nie tylko otoczenia elektrowni, ale i znacznego obszaru Europy. Zamknięta strefa wokół elektrowni Czarnobyl to tzw. zona. W promieniu 30 kilometrów od miejsca wybuchu wyznaczono strefę wykluczenia, która została kompletnie wysiedlona. Zlikwidowano 20 pobliskich kołchozów i przerwano uprawę rolną na 100 tysiącach hektarów pól. Ewakuowano także wszystkich mieszkańców miasta Prypeć, które było domem 50 tysięcy pracowników elektrowni i ich rodzin. Wejście na teren zony wymaga zezwoleń i przewodnika. Czarnobyl to także kontrowersyjna atrakcja turystyczna. Wiele ukraińskich firm organizuje wejścia do zony.

Katastrofa w Czarnobylu wspominana i roztrząsana od 33 lat jest traumą i argumentem przeciwko energii jądrowej. Elektrownie atomowe budzą mieszane uczucia. Polska jest jednym z ostatnich krajów w Europie, który nie ma własnej, jednak przy jej granicach znajduje się wiele reaktorów atomowych i w razie jakiejkolwiek awarii Polska odczułaby jej skutki.

1 z 8