Córka generała Andersa z mandatem senatora! Anna Maria Anders: "Ojciec marzył o Polsce, kochał ją jak szalony"

Anna Maria Anders zdobyła mandat senatora w wyborach uzupełniających w okręgu nr 59, obejmującym część województwa podlaskiego. Aktualnie pełni funkcje przewodniczącej Rady Ochrony Pamięci Walki i Męczeństwa i pełnomocnika Prezesa Rady Ministrów ds. dialogu międzynarodowego.

Anna Maria Anders uzyskała 30 661 głosów (47,26 proc.), wyprzedzając Mieczysława Bagińskiego z PSL (26 618 głosów). Głosowanie przeprowadzono, ponieważ wybrany na senatora w październiku 2015 Bohdan Paszkowski (PiS) został wojewodą podlaskim. Dzięki niemu kandydatka PiS dostała drugą szansę. Córka generała Władysława Andersa w wyborach parlamentarnych nie dostała się do Senatu, mimo trzeciego najlepszego wyniku w Polsce. Przegrała z kandydatką PO Barbarą Borys-Damięcką w swym warszawskim okręgu.

 

Anna Maria Anders długo nie wiedziała, że żyła obok legendy. Teraz odkrywa całą prawdę o swoim ojcu. W Polsce mówią o niej „nasz skarb narodowy”, w Stanach nazywają „The Polish Queen”. „Ale jaka ze mnie królowa, po prostu córka generała”, obrusza się Anna Maria Anders w rozmowie z Elżbietą Pawełek. Przypominamy tę niezwykłą rozmowę, która w "Vivie!" ukazała się w listopadzie 2014 roku.

 

Boston, Londyn, Warszawa, Rosja… Żyje na walizkach, między światem teraźniejszym a tym przeszłym, wypełnionym morzem cierpień. W Buzułuku, na dalekich krańcach Rosji, wciąż stoi tablica „Armia Andersa”. I są ludzie, którzy go pamiętają. „Ojciec był dla mnie wszystkim. Ale to, kim był dla swoich żołnierzy, doceniłam dopiero po jego śmierci. Potrafił ich uwieść, sprawić, że dawali z siebie wszystko”, wspomina. Skromna, o nienagannych manierach. Nieodrodna córka Andersa. Założyła stowarzyszenie, żeby pamięć o nim nie zginęła. „Na początku byłam przerażona, ktoś pomagał mi napisać przemówienie. A teraz mówię bez kartki, notuję sobie co najwyżej daty, nazwiska. Widzę, że to mi wychodzi i daje mi odwagę”.

 

Ojciec był najłatwiejszym człowiekiem na świecie. Kochającym, tolerancyjnym i zawsze pogodnym. Nigdy nie okazywał humorów. Może ludzie postrzegali go jako trudnego ze względu na jego upór. To prawda, był uparty, wierny swoim ideałom i zawsze wiedział, czego chce.  

 

 

 

O tak, często. W Anglii zwykli ludzie nie wiedzieli, kim jest generał Anders. Był tam anonimowy, więc swobodnie spacerowaliśmy po ulicach. Nieraz odprowadzał mnie do szkoły, chodziliśmy do cyrku lub karmić gołębie na Trafalgar Square. Zachowałam zdjęcie, na którym widać, jak mojemu tacie gołąb usiadł na głowie. W dzieciństwie podobno miałam kiepskie włosy. Rodzice więc zdecydowali, że zgolą mi głowę, żeby je wzmocnić, co wprawiło mnie w rozpacz. Potem szłam z tatą ulicą, trzymał mnie za rękę, a ja, widząc w witrynach sklepowych nasze odbicia, w tym siebie z ogoloną głową, powiedziałam: „Idą dwa tatusie, jeden duży, drugi mały”. Mówił, że jestem jego ostatnią i największą miłością. Rozpuszczał mnie potwornie! Absolutnie go uwielbiałam. Byłam jednak zazdrosna o moją mamę. Kiedy rodzice wybierali się na bal – mama zawsze nadzwyczaj elegancka, a ojciec zabójczo przystojny – to wszczynałam awanturę, bo chciałam z nimi iść.

 

W tak olbrzymim mieście, jakim jest Londyn, szanse spotkania kogoś znajomego są znikome. Mama chętnie opowiadała zabawną scenkę z metra, gdzie z ojcem ujrzeli okropnie ubraną kobietę. Ojciec powiedział wtedy z sarkazmem do mamy: „Jakie piękne ubranie”, a kobieta się odwróciła ze słowami: „Bardzo dziękuję, panie generale”.  

 

Nie, bo chciała, żebyśmy na przyjęcia ubierały się tak samo. No i na wszystkich zdjęciach wyglądała lepiej ode mnie. Miała 40 lat i wciąż była atrakcyjną blondynką, a ja byłam grubą nastolatką z czarnymi włosami. Jakiś chłopak uszczypnął mnie i powiedział: „Panienka ma sadełko”. Uważano, że mam grube kości. Przeszłam jednak na dietę, zaczęłam rozjaśniać włosy i raptem z tej grubej czarnej zrobiłam się smukłą blondynką. Ale zanim się nią stałam, niektórzy chcieli zrobić ojcu przyjemność i mówili: „Jaka piękna córka”. Uśmiechaliśmy się wtedy oboje, bo ciężko było uwierzyć w te kłamstwa. Na akademiach zawsze jednak siedziałam z ojcem w pierwszym rzędzie. Pamiętam, jak się nudziłam, co teraz mi się też zdarza, jak przemówienia są przydługie (śmiech). 

 

 

 

– Pani mama murem stała przy generale?

Tak, zawsze go wspierała. I żartowała, że choć on ma stopień generalski, to w domu ona jest marszałkiem! Jadł wszystko, co podała. Jednego nie znosił – kożuszka na mleku. Bardzo smakowały mu też jej kołduny, ale jak kiedyś nieopatrznie powiedział, że gdzieś jadł lepsze, poczuła się urażona. Nigdy się nie kłócili, wtedy jednak była awantura. 

 

Mnie się wydaje, że zaiskrzyło między nimi jeszcze w Iraku. Ale to nie było tak, że ojciec poderwał sobie śliczną 20-latkę. Mama też sobą coś przedstawiała, była już gwiazdą objazdowego teatru. Śpiewała często pod ostrzałem kul na scenie skleconej ze skrzynek po amunicji. Na widowni żołnierze, niektórzy ranni, a w pierwszym rzędzie generał Anders. Wysoki, szczupły, o nieskazitelnych manierach, choć sporo od niej starszy i otoczony już nimbem legendy. Której dziewczynie w jej wieku nie zawróciłby w głowie? Mama śmiała się potem, że wyśpiewała sobie męża. Ale pobrali się dopiero w 1948 roku, bo pierwsza żona nie dawała mu rozwodu. Swoje przyrodnie rodzeństwo, Jurka i Hankę, poznałam dopiero po 15 latach. Hanka przyszła do nas na herbatę. Widzę jeszcze tę scenę. Nie można powiedzieć, że od tej pory byli już w przyjaźni, ale się pogodzili. 

 

 

 

– Ojciec nie był o nią zazdrosny?

Przeciwnie, był z niej dumny. W niedzielę śpiewała w Ognisku Polskim przy Exhibition Road na Kensingtonie. To był elitarny klub polski, do którego przychodzili oficerowie i skłócona emigracyjna elita polityczna. Wszystkich jednak łączyła głęboka niechęć do PRL. Mama występowała na pierwszym piętrze w teatrze, ojciec na dole grał w brydża, a ja biegałam tam i z powrotem. I kiedyś Hemar, którego bardzo lubiłam, powiedział: „Biedne dziecko, córka karciarza i szansonistki!”.

 

 

 

– W domu liczył się Bóg, honor, ojczyzna?

Tak, bardzo. Rozmawialiśmy tylko po polsku, choć ojciec znał cztery języki. Kiedy w wieku pięciu lat poszłam do szkoły, nie znałam ani słowa po angielsku. Wigilia Bożego Narodzenia była najważniejszym świętem. Zawsze na stole pojawiał się barszcz, karp i śpiewano kolędy. Aż do wieczora salon był zamknięty, bo czekało się na Świętego Mikołaja. Potem był ten fantastyczny moment, kiedy drzwi się otwierały, świeczki na choince zapalone, a pod nią prezenty. To wszystko przygotowywał ojciec, sam ubierał choinkę.

 

Na początku nie bardzo wiedziałam, że zachorował. Kiedyś poszliśmy z rodzicami na plażę. Było bardzo gorąco i mama mówiła: „Władeczku, włóż kapelusz”, bo spał na słońcu. Dostał wtedy udaru słonecznego i dość długo z niego wychodził.

 

 

 

– Odszedł 12 maja, w rocznicę bitwy o Monte Cassino i w urodziny żony…

Dziwne, prawda? Mama zadzwoniła do mnie, bo studiowałam wtedy w Hiszpanii. Jak dojechałam, jeszcze żył. Ale nad ranem w szpitalu okazało się, że to już koniec. Pochowaliśmy go na Monte Cassino, tak jak chciał, bo mówił, że tam leżą jego żołnierze. A trzy lata temu dołączyła do niego mama. Czasem ludzie mnie pytają, czy nigdy mnie nie korciło, żeby zwłoki ojca przewieźć do Polski. Nie, przenigdy, bo on należy do Monte Cassino. W Anglii był na obczyźnie, nigdy nie czuł się Anglikiem i nie łudźmy się, Anglicy nie zachowali się wobec Polaków fair. Wystarczy przeczytać w ostatnim rozdziale pamiętników ojca, co mu powiedział Churchill: „Niech pan sobie teraz zabiera swoje wojsko, już was nie potrzebujemy”. Jak była parada na koniec wojny w Londynie, to Polaków nawet nie zaproszono. 

 

To było wcześniej, nie po śmierci. Kiedyś odbył w naszym domu długą burzliwą rozmowę z ojcem i po tej wizycie mama chciała spalić ten fotel.  

 

 

 

 

 

– Generał Anders był uważany przez Polaków za wybawiciela. Kiedy do Pani dotarło, że jest córką bohatera? – Mówi się, że Anders wyprowadził rzesze Polaków z Syberii, w tym mnóstwo dzieci skazanych tam na pewną śmierć. 

Problem polegał na tym, że jak Stalin się zgodził, to nie chciał puścić całych rodzin. Niedawno w Sejmie była wystawa fotograficzna o dzieciach uratowanych z Syberii, które dzięki ojcu trafiły do Nowej Zelandii. I jedna pani płacze i mówi: „Zawdzięczam życie panu generałowi”. To jest dla mnie niebywałe, że ojciec zrobił tyle dla innych. Jestem taka dumna.

 

Rozczarowany to nie jest dostateczne słowo na określenie tego, co czuł. Jałta była dla niego nieprawdopodobnym szokiem. Mama podejrzewała, że przeszedł mały atak serca, bo tak to przeżył. Wszystko, do czego dążył, przez to jedno spotkanie w Jałcie rozpadło się w gruzy.

 

Do końca życia wierzył, że Polska będzie wolna. Myślał, że do niej wróci, bo mama nawet żartowała, że nie pozwalał jej kupić nowych mebli. Ciągle się mówiło o powrocie. Potem prawdopodobnie się pogodził, ale marzył o Polsce, kochał ją jak szalony, był wielkim patriotą. Nie zważał na to, że figurował w kraju na liście jej wrogów. Niedawno mogłam w archiwach przeczytać, co o nim wypisano. To było po prostu podłe!

 

 

 

Na pewno. Wciąż czuję obecność ojca. Często się wzruszam, kiedy tak ciepło przyjmują mnie w różnych miejscach z nim związanych. Pierwszy raz, kiedy byłam w Katedrze Polowej Wojska Polskiego, to sobie pomyślałam: Boże święty, jak by się ucieszył, gdyby tu był, bo tak o tym marzył. Drugi raz, 3 maja, jak znalazłam się na trybunie z prezydentem, też pomyślałam, że to właściwie jego miejsce. Nie dożył tych honorów, choć cały świat go cenił, odznaczał orderami, a w Polsce chcieli go zniszczyć. I tak sobie myślę. Nie udało im się, bo na złość im mówię: „Hello, ja tu jestem!” (śmiech).

 

 

 

 

Za polskie korzenie i patriotyzm, który we mnie wpoił. Dla ojca Polska była wszystkim. Patrzę teraz na nią jego oczami i wiele rzeczy zaczynam rozumieć. To była trudna miłość, ale pozostał jej wierny do końca.