Francisco Goya – hiszpański malarz, który zachwycał i przerażał. Jak diametralnie zmieniały się jego dzieła?

Francisco Goya to kreatywny artysta XVIII i XIX wieku, którego twórczość ewoluowała od późnobarokowych form malarstwa religijnego poprzez pogodne kompozycje rokokowe po mroczne i dynamiczne obrazy z epoki romantyzmu. Goya uczestniczył w wielu wydarzeniach społeczno-politycznych, a jego dzieła wyróżniają się emocjonalną i psychologiczną głębią. Artysta najpierw zachwycał urokliwymi portretami i freskami, później inspirował przerażającymi „Czarnymi obrazami”, aby na koniec stworzyć serię grafik krytykujących ludzką głupotę i społeczną korupcję.

Spis treści:

• Kim był Francisco Goya?
• Życie prywatne hiszpańskiego malarza
• Jak i kiedy zmarł artysta?
• Charakterystyczna twórczość Francisco Goi
• Co Francisco Goya chciał przekazać poprzez sztukę?
• 7 najsłynniejszych obrazów Francisco Goi

Kim był Francisco Goya?

Francisco José de Goya y Lucientes (Francisco Goya) urodził się 30 marca 1746 roku w mieście Fuendetodos (Hiszpania). Chłopiec był synem Braulia José Goi y Franque – pozłotnika i Gracii Lucientes Salvado. Wkrótce po narodzinach małego Goi, rodzina przeprowadziła się do Saragossy, gdzie żyła w skromnych warunkach.

Edukacja młodego artysty

Młodzieniec najpierw kształcił się w darmowej szkole prowadzonej przez Zakon pijarów, a później podjął edukację artystyczną pod okiem José Luzána, malarza szkoły neapolitańskiej. Francisco Goya dwukrotnie, ale nieskutecznie starał się dostać do Akademii Sztuk Pięknych w Madrycie. Pierwsze udokumentowane zlecenie malarza związane było ze zdobieniem zakrystii.

W 1770 rok młody artysta wyjechał do Włoch, gdzie sam opłacał swój pobyt. Rzym w znaczny sposób wpłynął na styl malarza i rozwój umiejętności. W tym czasie dzieło „Hannibal zwycięzca po raz pierwszy spoglądający z Alp w kierunku Italii” Goi, uzyskało wyróżnienie w prestiżowym konkursie organizowanym przez Akademię Sztuk Pięknych. Po powrocie do kraju Goya stworzył swój pierwszy fresk w chórze bazyliki Nuestra Señora del Pilar w Saragossie, który zachwycił i pozytywnie wpłynął na rozwój jego kariery.

Kariera malarza, grafika i rysownika

Od 1774 roku nazwisko „Goya" było znane w całej Hiszpanii, a sam artysta otrzymywał liczne zlecenia. Francisco zdobył funkcję wicedyrektora Akademii św. Ferdynanda, a później dyrektora wydziału malarstwa. W 1786 roku hiszpański twórca otrzymał miano malarza nadwornego Karola III Burbona, a później kontynuował swoją karierę na dworze Karola IV Burbona i Ferdynanda VII Burbona. Goya był świadkiem i uczestnikiem dynamicznych, często burzliwych wydarzeń politycznych swoich czasów, co znalazło odzwierciedlenie w jego twórczości.

Styl artysty ewoluował od późnego rokoka, przez neoklasycyzm, aż po wczesny romantyzm, dlatego został nazwany prekursorem nowoczesnego malarstwa. Francisco Goya zyskał popularność również jako grafik i rysownik.

Życie prywatne hiszpańskiego malarza

W 1772 roku Goya ożenił się z Josefą Bayeu. Kobieta była siostrą Francisco Bayeu – wpływowego malarza na dworze królewskim. Małżeństwo Josefy i Francisco, mimo że trwałe, nie wyróżniało się namiętnością, a licznymi osobistymi tragediami. Kobieta nigdy nie była muzą artysty. Żona Goi urodziła siedmioro dzieci, a tylko jedno doczekało się dojrzałości. Zdrowie psychiczne i fizyczne Josefy pogarszało się z roku na rok. Kobieta zmarła w 1812 roku.

Po śmierci Josefy Baye, Goya związał się z Leocadią Weiss – o wiele młodszą od siebie kobietą, mamą dwójki dzieci. Leocadia i jej córka Rosario często pojawiają się w pismach o życiu Goyi jako niezwykle ważne postacie, choć nie ma jednoznacznych dowodów, że Leocadia była formalną partnerką malarza. Kobieta została przy mężczyźnie do końca jego życia.

Jak i kiedy zmarł artysta?

Francisco Goya już w 1777 roku zachorował na ciężką chorobę, z której cudem uszedł życiem. Od 1792 roku artysta cierpiał na nieustający ból brzucha. Z czasem Goya tracił wzrok i słuch (pod koniec życia był prawie całkowicie głuchy) i doświadczał paraliżu. W 1793 roku zdiagnozowano u malarza udar mózgu. Od tego czasu przebywał pod opieką lekarzy u swojego przyjaciela Sebastiana Martineza.

W tym samym roku zdrowie Francisco Goi uległo poprawie, a malarz powrócił do twórczej pracy. W 1824 roku opuścił Hiszpanię i przeprowadził się do Francji. 2 kwietnia 1828 roku Goya nie przezwyciężył wylewu i zapadł w śpiączkę. Artysta zmarł 16 kwietnia 1828 roku w mieście Bordeaux w wieku 82 lat.

Charakterystyczna twórczość Francisco Goi

Francisco Goya łączył style i epoki – od rokoka, poprzez neoklasycyzm, aż po wczesny romantyzm. Jego twórczość cechuje się wyjątkową głębią i różnorodnością, zarówno pod względem tematycznym, jak i technicznym.

Romantyzm w malarstwie

Styl romantyczny Goi charakteryzuje późniejsze prace artysty i wyróżnia się głębokim emocjonalizmem, skupieniem na: ludzkich namiętnościach, tragediach, mrocznych aspektach natury. Artysta często przedstawiał sceny o silnym ładunku dramatycznym, które odzwierciedlały zarówno osobiste przeżycia, jak i sytuacje społeczno-polityczne.

Malarz wykorzystywał wyraziste palety barw i dynamiczne kompozycje, podkreślając dramatyzm przedstawianych scen. Romantyzm Goi był także wyrazem buntu przeciwko ustalonym normom i ideom.

Tematyka dzieł

Francisco Goya tworzył dzieła sztuki o różnorodnej tematyce. Artysta nawiązywał zarówno do codziennego – hiszpańskiego życia, jak i do dramatycznych scen wojennych. Ponadto kreował:

• projekty tapiserii,
• martwą naturę,
• religijne freski,
• sceny myśliwskie i rodzajowe,
• portrety arystokracji i burżuazji,
• sceny, które podkreślały krytykę polityczną,
• obrazy: religijne, mitologiczne, historyczne,
• dzieła obrazujące sytuacje tamtych czasów,
• grafiki przeciwko niewiedzy, nadużyciom, okrucieństwom.

Technika malarska

Goya został uznany za mistrza techniki olejnej i grafiki. Malarstwo hiszpańskiego twórcy to podróż po różnych stylach. Jego wczesne prace wyróżniały się jasnymi barwami i lekkim pędzlem, religijnymi motywami, nawiązując do typowego rokoka oraz baroku.

Z czasem styl Goi stał się bardziej zdecydowany, z silniejszymi kontrastami światłocieniowymi, widocznymi w szczególny sposób w dramatycznych scenach historycznych i portretach.

W późniejszych pracach, takich jak „Czarne obrazy”, artysta wykorzystał ograniczoną paletę barw, depresyjne motywy, co przyczyniło się do powstawania niepokojących i emocjonalnych dzieł.

Co Francisco Goya chciał przekazać poprzez sztukę?

Francisco Goya poprzez sztukę przekazywał złożone przesłania, dotykające wielu aspektów ludzkiego życia i społeczeństwa. To dzieła, które nieustannie inspirują i motywują do refleksji. Oto kluczowe tematy artysty:

• Krytyka społeczna i polityczna – malarz wykorzystywał grafiki i obrazy do komentowania niesprawiedliwości, nadużyć władzy, irracjonalności społeczeństwa. Niektóre jego prace wyrażają satyryczne spojrzenie na ludzkie wady i hipokryzję.
• Ludzka psychika i emocje – Francisco Goya interesował się człowiekiem, co widoczne jest w jego zdolności do uchwycenia emocjonalnej głębi i psychologicznej złożoności postaci. Szczególnie w portretach podkreślał subtelne, emocjonalne niuanse.
• Refleksja nad wojną i przemocą – artysta dokumentował brutalność i okrucieństwo wojen. Jego dzieła nierzadko pełnią funkcję antywojennego manifestu, podkreślając tragiczne skutki konfliktów.
• Eksploracja mroku – w późniejszych pracach malarz zanurzał się w tematach mroku, starości, śmierci. To obrazy, które odzwierciedlają pesymizm artysty i jego fascynację mrocznymi aspektami ludzkiego istnienia.

7 najsłynniejszych obrazów Francisco Goi

Francisco Goya stworzył wiele znaczących dzieł, które wywarły ogromny wpływ na społeczeństwo i przyszłe pokolenia artystów. Oto niektóre z nich:

• „Maja naga” (ok. 1797–1800) – to kontrowersyjny, ale popularny obraz artysty. Dzieło przedstawia leżącą, nagą kobietę, patrzącą bezpośrednio na widza. Goya jako pierwszy w Hiszpanii przedstawił kobiecą nagość w sposób bezpośredni i realistyczny, bez alegorycznego czy też mitologicznego kontekstu.
• „Portret księżnej Alba” (1797) – portret słynnej księżnej Alby. Goya ukazuje kobietę o eleganckiej, ale surowej pozie. Spekulacje na temat potencjalnego romansu księżnej i artysty, dodają pracy dodatkowej warstwy tajemniczości.
• Kaplica San Antonio de la Florida (1798) – freski Goi zdobiące wnętrze kaplicy San Antonio w Madrycie. Malowidła przedstawiają głównie cuda świętego Antoniego i Adoracje Trójcy Świętej. Jasne, dynamiczne freski stanowią kontrast do późniejszych, mroczniejszych prac artysty.
• „Kaprysy” (1797-1798) – seria rycin, która w satyryczny sposób potępia społeczne, polityczne i religijne obyczaje ówczesnej Hiszpanii. Jest to jedno z pierwszych dzieł, które tak otwarcie krytykowało społeczeństwo.
• „Maja ubrana” (ok. 1800–1808) – ubrana wersja obrazu „Maja naga”. Malarz ukazał tę samą postać, ale w stroju codziennym, co stanowiło dyplomatyczne rozwiązanie po kontrowersjach wokół poprzedniego dzieła.
• „Trzeci maja 1808” (1814) – dramatyczne dzieło przedstawia egzekucję powstańców madryckich przez wojska napoleońskie. Obraz wyróżnia się mocnym antywojennym przesłaniem i stanowi jedno z pierwszych dzieł sztuki, które w tak bezpośredni sposób ukazuje okrucieństwo wojny.
• „Saturn pożerający swoje dzieci” (1819–1823) – przerażająca scena, która należy do serii „Czarne obrazy” i przedstawia mitologicznego Saturna (Kronosa) w akcie kanibalizmu. Obraz interpretowany jest jako metafora destrukcji i wewnętrznego rozkładu.