Feministka, miłośniczka ekologii, walcząca o prawa mniejszości. Wszystko, co wiemy o Oldze Tokarczuk

To był wielki dzień dla Polski. Szwedzka Akademia doceniła Olgę Tokarczuk, przyznając jej Literacką Nagrodę Nobla za 2018 rok. „Za narracyjną wyobraźnię, która z encyklopedyczną pasją reprezentuje przekraczanie granic jako formę życia”, podkreślono w uzasadnieniu. Kim jest 58-letnia pisarka, o której mówi cały świat?

Kim jest Olga Tokarczuk? Studia, praca jako pokojówka, miejsce zamieszkania

W 2019 roku skończyła 57 lat. Przyszła na świat 29 stycznia 1962 roku w Sulechowie Kilka lat później wraz z rodzicami przeniosła się do Kietrza, gdzie ukończyła Liceum Ogólnokształcące im. C.K. Norwida. Następnie podjęła studia na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego. Po uzyskaniu tytułu magistra, zatrudniła się jako... pokojówka w hotelu w Londynie! Następnie we Wrocławiu i Wałbrzychu pracowała jako psychoterapeutka.

Gdy w Polsce zaczęła odnosić pierwsze sukcesy, skupiła się na pisaniu. Przeprowadziła się do Nowej Rudy, obecnie mieszka we Wrocławiu, jednak ma także dom w Krajanowie koło Nowej Rudy. Do tej pory napisała 17 książek, zbiorów opowiadań oraz esejów. Jej dorobek doceniany jest zarówno w kraju, jak i poza jego granicami. Ma na koncie m.in. nagrodę Fundacji im. Kościelskich, dwukrotnie - w latach 2008 i 2015 - otrzymała Literacką Nagrodę Nike, a w 2018 r. została uhonorowana Międzynarodową Nagrodą Bookera (za powieść „Bieguni”).

Gdy odbierała ją w Londynie, podkreślała, że ma na sobie kolczyki, które nosiła w trakcie pracy jako pokojówka.

Olga Tokarczuk – życie prywatne: dzieciństwo, rodzina

Do 11 roku życia mieszkała na wsi. Jej rodzice byli nauczycielami. Jak opisywała w „Wysokich Obcasach”, byli to ludzie poważani i szanowani w rodzinnej miejscowości, często zwracano się do nich po radę.

„Kiedyś mama została poproszona, żeby poszła z młodymi rodzicami do urzędu stanu cywilnego jako ekspertka. Owi rodzice chcieli dać córeczce na imię Miriam, a urzędnicy nie chcieli się zgodzić, ponieważ w Polsce - tak im powiedziano - imiona kobiece muszą się kończyć na "a". Nie wiem, jak mama to zrobiła, ale w długim wywodzie nawiązującym do historii i kultury przekonała urzędników. Dziecko ma na imię Miriam”, wspominała Olga Tokarczuk.

Od dziecka uwielbia piesze, długie wędrówki po lasach i wsiach. Nie pamięta, kiedy dokładnie zaczęła czytać, ale pierwszą książką, która mocno zapadła jej w pamięć, było „W pustyni i w puszczy” Henryka Sienkiewicza. Później zaczytywała się w polskich baśniach.

Olga Tokarczuk ma również siostrę. „Jesteśmy bardzo ze sobą związane i zawsze gdzieś niedaleko. Myślę, że jesteśmy bardzo podobne, chociaż fizycznie zupełnie nie”, podkreślała w Wysokich Obcasach.

Olga Tokarczuk - dzieci, mąż

O jej życiu prywatnym wiadomo niewiele. Ślub wzięła w wieku 23 lat z Romanem Fingasem. Razem założyli wydawnictwo Ruta. Owocem ich związku jest syn Zbigniew, który przyszedł na świat w 1986 roku.

Olga Tokarczuk: ekologia, uchodźcy i prawa mniejszości

Nie wstydzi się głośno mówić o tym, co myśli i zabierać głosu w sprawach ważnych społecznie, które wywołują kontrowersje i burzliwe dyskusje. Deklaruje się jako feministka.

„Życie zgodnie z oczekiwaniami innych ludzi jest jednym wielkim manowcem. Jestem najpierw człowiekiem, a dopiero potem kobietą, nie zaś odwrotnie. Mój bunt budzi szczególnie używanie argumentu biologicznego, że kobieta ma jakieś prawa przypisane jej przez biologię i traktowanie tego jako wyznacznika zachowań społecznych czy indywidualnych. W moim rozumieniu feminizmu nie jest ważne, kto tu jest kobietą, a kto mężczyzną, ale o prawo do ekspresji indywidualności”, podkreślała w jednym z wywiadów.

Bliskie są jej również kwestie związane z ekologią, m.in. walka o zaprzestanie produkcji naturalnych futer.

„Mam poczucie, że należę do tej wspólnoty. Wydaje mi się, że dzisiaj nie można myśleć inaczej. Jak można nie być za ruchem ekologicznym? Jakie byłyby argumenty? Zaangażowanie w ekologię jest po prostu postawą etyczną. Ekologia jest konsekwencją jedynej możliwej interpretacji przykazania „nie zabijaj”, a więc ekologia jest etyką”, zapewniała Olga Tokarczuk.

Z kolei w lipcu wywiadzie dla „New Yorkera” skrytykowała sytuację w Polsce. Podkreśliła, że nie rozumie, dlaczego pary o orientacji homoseksualnej nie mają prawa do zawarcia związku partnerskiego oraz fakt, że polski rząd odmówił przyjęcia uchodźców.

Olga Tokarczuk - kariera, najważniejsze powieści, nagrody

Debiut literacki Olgi Tokarczuk miał miejsce w 1979 roku w czasopiśmie „Na przełaj”. Wówczas to pod pseudonimem Natasza Borodin zdecydowała się opublikować swoje pierwsze opowiadanie. Przełomem były dla niej jednak lata 90. XX wieku. W 1993 roku wydała pierwszą powieść, zatytułowaną „Podróż ludzi Księgi”. Mimo że wcześniej odrzucało ją kilka znaczących na polskim rynku wydawnictw, ostatecznie otrzymała nagrodę Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek.

Większy rozgłos i uznanie zdobył „Prawiek i inne czasy”, wydany trzy lata później. Powieść w 1997 roku uzyskała nominację do Nagrody Literackiej Nike. Otrzymała również nagrodę paszport „Polityki” za 1996 rok oraz nagrodą Fundacji im. Kościelskich w 1997 roku. Książkę przetłumaczono na ponad 20 języków.

Czytelnicy przyznawali jej Nagrodę Literacką Nike aż pięć razy: za Biegunów, Księgi Jakubowe, Prawiek, Dom dzienny, dom nocny oraz Grę na wielu bębenkach. Jurorzy natomiast docenili Olgę Tokarczuk w tym prestiżowym plebiscycie dwukrotnie: w 2008 za Biegunów oraz w 2015 za Księgi Jakubowe. Książkę tę w oficjalnym wpisie na twitterowym profilu Nagród Nobla nazwano „opus magnum” noblistki.

W 2018 roku o Oldze Tokarczuk ponownie zrobiło się głośno. Pisarka otrzymała wówczas prestiżowe i uznawane za niezwykle istotne na całym świecie The Man Booker International Prize za powieść Bieguni (Flights) w tłumaczeniu Jennifer Croft jako pierwsza Polka w historii. Literacka Nagroda Nobla jest więc zwieńczeniem sukcesów 57-latki.

Olga Tokarczuk – ekranizacji powieści w filmie „Pokot” Agnieszki Holland

W 2017 roku Agnieszka Holland zekranizowała książkę „Prowadź swój pług przez kości umarłych”, nadając filmowi tytuł „Pokot”. Olga Tokarczuk była współautorką scenariusza. To opowieść o Janine Duszejko – emerytowanej inżynier mostów, która dorabia na wsi jako nauczycielka angielskiego, geografii i dozorczyni domów letniskowych. W wolnym czasie zajmuje się astrologią i jest wielką miłośniczką zwierząt. W okolicy, w której mieszka, zaczyna dochodzić do morderstw na kłusownikach. Janina ma teorię na temat motywu i sprawcy tych zbrodni, ale policja ignoruje ją, traktując jak dziwaczkę