Xawery Żuławski – reżyser inny niż wszyscy

Xawery Żuławski w swoich filmach nie stroni od trudnych tematów. Zamiast pokazywać piękne i podnoszące na duchu historie ludzi sukcesu, wyciąga na światło dzienne to, co brudne, ale przy tym prawdziwe i szczere. Jego bohaterowie działają pod wpływem emocji, ulegają żądzom, nałogom, buntują się przeciwko zastanej rzeczywistości.

Spis treści:

• Notka biograficzna
• Życie prywatne Xawerego Żuławskiego
• Chaos (2006) – debiut fabularny z nagrodą na festiwalu w Gdyni
• Wojna polsko-ruska (2009) – adaptacja powieści Doroty Masłowskiej
• Mowa ptaków (2019) – film Xawerego Żuławskiego na podstawie scenariusza ojca
• Apokawixa (2022) – komedia grozy z motywem ekologicznym

Notka biograficzna

Xawery Żuławski urodził się 22 grudnia 1971 roku w Warszawie. Jego ojcem był reżyser Andrzej Żuławski, a matką – aktorka Małgorzata Braunek. W 1990 roku ukończył Liceum im. Tadeusza Reymonta w Warszawie, a następnie podjął studia reżyserskie w Łodzi. Zadebiutował filmem „Chaos” w 2006 roku.

W 2008 roku wyreżyserował dwa odcinki do trzeciej serii „Pitbulla”(2005-2008). Jednak największy rozgłos zdobył swoim kolejnym filmem „Wojna polsko-ruska” (2009) na podstawie książki Doroty Masłowskiej. W 2015 roku razem z Piotrem Kielarem prowadził program muzyczny „Poza kontrolą” w TVP Kultura.

W 2019 roku wyreżyserował film „Mowa ptaków”, a w 2022 roku – „Apokawixę” – komedię grozy o licealistach, którzy po wejściu do Morza Bałtyckiego zamieniają się w zombie.

Życie prywatne Xawerego Żuławskiego

• Jest mężem Marii Strzeleckiej – aktorki, artystki, pisaki i ilustratorki książek. Mają dwójkę dzieci: syna Kaja i córkę Jagnę.
• Jego rodzice rozwiedli się po zakończeniu zdjęć do filmu „Diabeł”(1972) – to jedna z najbardziej kontrowersyjnych produkcji w reżyserii Andrzeja Żuławskiego, w której zagrała Małgorzata Braunek. Xawery został z matką, ale jako kilkunastolatek wyjechał do Paryża, aby spotkać się z ojcem (więcej w osobnym artykule na temat relacji reżysera z ojcem). Wrócił do Polski, aby zdać maturę i rozpocząć studia.
• Jest bratem przyrodnim aktorki Oriny Krajewskiej (córka Małgorzaty Braunek i Andrzeja Krajewskiego), Ignacego Żuławskiego (syn jego ojca i malarki Hanny Wolskiej) i Vincenta (syn jego ojca i Sophie Marceau).
• W 1993 roku spowodował wypadek samochodowy, w którym zginęła aktorka i modelka Barbara Kosmal.

Chaos (2006) – debiut fabularny z nagrodą na festiwalu w Gdyni

„Chaos” to dramat obyczajowy, skupiający się na tym, czego nie chcemy widzieć. Śledzimy historię trzech przyrodnich braci:

• Sławek (Sławoj Jędrzejewski) – robi karierę jako prawnik w korporacji, gdzie nie zawsze gra się czysto,
• Blondas (Bolec) – robi pieniądze handlując na bazarze. Aby utrzymać biznes, wchodzi w kontakty z mafią,
• Niki (Marcin Brzozowski) – najmłodszy z braci jest punkiem, który skrajnie buntuje się przeciwko wszelkim nakazom i ograniczeniom społecznym.

Każdy z braci wybiera inną drogę, a ich wspólnym mianownikiem jest brak zgody na zastany status quo.

Film został nagrodzony na festiwalu w Gdyni w 2006 roku w kategoriach: najlepszy debiut reżyserski i najlepsze kostiumy. Otrzymał także nagrodę w konkursie Młodzi i Film w 2007 roku, a dodatkowo Maria Strzelecka (aktorka i partnerka życiowa reżysera) została wyróżniona na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym Tofifest w Toruniu (2006) za rolę Mani, dziewczyny Nikiego.

W swoim debiucie Xawery Żuławski odwołuje się do filmu „Trzecia część nocy” (1971) – debiutu fabularnego swojego ojca.

Wojna polsko-ruska (2009) – adaptacja powieści Doroty Masłowskiej

Głównym bohaterem tej narkotyczno-onirycznej historii jest „Silny” (Borys Szyc), miejski dresiarz, uzależniony od dragów i kontaktów seksualnych z kobietami. Przy tym jest chorobliwe zazdrosny o swoją dziewczynę Magdę (Roma Gąsiorowska).

Jego dobra znajoma Natasza Blokus (Sonia Bohosiewicz) namawia go do „oskubania” Zdzisława Sztorma, właściciela żwirowni. Ma im w tym pomóc przypadkowo poznana w barze Andżela (Maria Strzelecka) – ubrana na czarno i rozmyślająca o śmierci „Gotka”, która była dziewczyną syna przedsiębiorcy. Tymczasem Magda startuje w konkursie na miss piękności na festynie miejskim.

Przerysowana gra aktorska, nadmierna gestykulacja i dialogi, inspirowane slangiem blokersów sprawiają, że film nabiera nieco abstrakcyjnego komiksowego wyrazu. W ostatnich scenach pojawia się pisarka Dorota Masłowska, która może kontrolować i zmieniać losy postaci.

Xawery Żuławski podjął się przełożenia tekstu Doroty Masłowskiej na obraz po tym, jak z ekranizacji zrezygnował Jan Jakub Kolski. Film został dobrze przyjęty przez krytyków, którzy docenili jego nieszablonową, nowoczesną formę oraz grę aktorską Borysa Szyca i Soni Bohosiewicz.

Zdobyte nagrody:

• Złote Lwy w 2009 roku – Nagrody Indywidualne dla Borysa Szyca (najlepsza pierwszoplanowa rola męska) i Anny Englert (najlepsze kostiumy), Srebrne Lwy dla Xawerego Żuławskiego,
• Złota Żaba w Konkursie Filmów Polskich na EnergaCamerimage w 2009 roku,
• Nagroda Główna w Konkursie Nowych Filmów Polskich na festiwalu Nowe Horyzonty w 2009 roku,
• Nagroda na Lubuskim Lecie Filmowym w 2009 roku,
• dwa wyróżnienia na festiwalu Tofifest w Toruniu w 2009 roku – za reżyserię i zdjęcia (Marian Prokop),
• Złota Kaczka w 2009 roku dla Borysa Szyca za najlepszą rolę męską sezonu 2008/2009,
• Słoń w kategorii: najlepszy film polski na Festiwalu Filmów Polskich „Wisła” w Rosji w 2010 roku,
• dwie nagrody na festiwalu Orły w 2010 roku – dla Borysa Szyca za rolę główną i za najlepszy dźwięk.

Mowa ptaków (2019) – film Xawerego Żuławskiego na podstawie scenariusza ojca

Główną osią jest historia dwójki nauczycieli z warszawskiego liceum. Historyk Ludwik (Sebastian Pawlak) zostaje ofiarą swoich uczniów o poglądach nacjonalistycznych. Polonista i niespełniony pisarz Marian (Sebastian Fabijański) stając w jego obronie sięga po nóż, za co zostaje dyscyplinarnie wyrzucony ze szkoły.

Drugim wątkiem jest relacja między Marianem i jego bratem Józefem (Eryk Kulim), który jest bezrobotnym, ale ambitnym kompozytorem. Postanawiają razem stworzyć piosenkę, która pozwoli im zaistnieć i zarobić pieniądze. Aby wesprzeć Józefa materialnie, jego dziewczyna Ania (Jaśmina Polak) postanawia zatrudnić się w charakterze sprzątaczki u dyrektora banku Jakubca (Borys Szyc).

Scenariusz do „Mowy ptaków” napisał Andrzej Żuławski, będąc na skraju życia w zaawansowanym stadium raka trzustki. Do pracy nad filmem Xawery zaangażował przyjaciół ojca – zdjęcia wykonał Andrzej J. Jaroszewicz, a ścieżkę dźwiękową dobrał Andrzej Korzyński. Wystąpili także aktorzy, z którymi współpracował Andrzej Żuławski: Monika Niemczyk, Alicja Jachiewicz, Michał Grudziński i Marta Żmuda Trzebiatowska.

Film otrzymał Nagrodę Specjalną przyznaną przez Jury Młodzieżowe na festiwalu w Gdyni w 2019 roku.

Apokawixa (2022) – komedia grozy z motywem ekologicznym

Syn milionera Kamil (Mikołaj Kubacki) postanawia zorganizować imprezę nad morzem w czasie lockdownu. Licealiści, zmęczeni narastającymi obostrzeniami rządu, chcą odreagować, zabawić się, korzystać z przywilejów młodości.

Impreza trwa w najlepsze, kiedy sytuacja wymyka się spod kontroli. Niepokojące sinice zamieniają wchodzących do Bałtyku ludzi w zombie.

Film otrzymał trzy wyróżnienia na festiwalu Złote Lwy w Gdyni w 2022 roku:

• Nagrodę Specjalna Organizatorów Festiwalu i Przeglądów Filmu Polskiego za Granicą,
• nagrodę za najlepszy debiut aktorski dla Marty Stalmierskiej (za rolę Jagny, a także za rolę w filmie „Johnny”,
• Złoty Pazur w Konkursie Inne Spojrzenie.