Zapewne mało kto się spodziewał, że ten komik, który rozpoczął karierę jeszcze w latach 50. ubiegłego wieku w przyszłości zostanie jednym z najbardziej znanych i najlepszych reżyserów i scenarzystów na świecie. W bogatej filmografii Woody’ego Allena znajduje się ponad pięćdziesiąt filmów, wśród których ciężko byłoby wskazać choć jeden kompletnie nieudany. Określony przez krytyka Rogera Eberta mianem „skarbu kina” Allen w swojej karierze otrzymał cztery Oscary i w sumie aż 24 nominacje do tej nagrody. Głównie za scenariusz i reżyserię, ale trafiła się też jedna nominacja aktorska za rolę w filmie „Annie Hall”. Filmy Allena to inteligentne komedie pełne życiowych przemyśleń i trafnych spostrzeżeń na temat związków. Spośród bogatej liczby tytułów wybraliśmy dziesięć najlepszych filmów w karierze Woody’ego Allena.
1. Annie Hall
Komik Alvy Singer (Woody Allen) wraca pamięcią do początków zakończonego przed rokiem związku z Annie Hall (Diane Keaton). Chce znaleźć odpowiedź na pytanie: co poszło nie tak? Oboje spotkali się w kolejce do kina i od razu pomiędzy nimi zaiskrzyło. Wiodąc intelektualne dyskusje o życiu i sztuce poznawali coraz lepiej swoją przeszłość i zbliżali się do siebie. Burzliwy związek Alvy’ego i Annie przetrwał wiele rozstań i pojednań, jednak w końcu zrozumieli, że zbyt wiele ich różni. Alvy wciąż jednak nie potrafi odkochać się w Annie.
To właśnie „Annie Hall” przyniosła Woody’emu Allenowi jego pierwszego Oscara. A dokładniej rzecz biorąc dwa Oscary. Allen został nagrodzony za najlepszą reżyserię oraz najlepszy scenariusz. Romantyczna komedia „Annie Hall” znacząco różniła się od standardowych komedii romantycznych, wprowadzając do klasycznej miłosnej historii pełnej wzlotów i upadków o wiele poważniejsze, egzystencjonalne tematy. Uważany za jeden z najlepszych filmów w historii kina „Annie Hall” został m.in. sklasyfikowany na 31. miejscu listy stu najlepszych amerykańskich filmów sporządzonej przez Amerykański Instytut Filmowy. Trudno zresztą znaleźć jakiś podobny ranking, na którym nie byłoby filmu Allena. Oprócz Oscarów dla Allena i współscenarzysty Marshalla Brickmana, statuetką nagrodzona została również Diane Keaton w kategorii dla najlepszej aktorki pierwszoplanowej.
2. Hannah i jej siostry
Pochodzące z rodziny aktorskiej trzy siostry każdego roku spotykają się z rodziną w trakcie Święta Dziękczynienia. To właśnie przyjęcia organizowane na przestrzeni dwóch lat są ramami opowieści snutej w filmie „Hannah i jej siostry”. Największy sukces aktorski odniosła Hannah (Mia Farrow). Jej mąż Elliott (Michael Caine) podkochuje się w siostrze Hannah, Lee (Barbara Hershey). Lee żyje w cieniu starszego od siebie partnera, malarza Fredericka (Max von Sydow). Z kolei trzeciej z sióstr, Holly (Dianne Wiest), nie udało się zrobić kariery aktorskiej. Z tego powodu w jej życiu pojawiły się narkotyki, ale próbuje zerwać z nałogiem. Kalejdoskop bohaterów uzupełnia hipochondryk Mickey (Woody Allen). To były mąż Hannah, który poszukuje sensu życia.
Przez długi czas film „Hannah i jej siostry” był największym sukcesem kasowym w karierze Woody’ego Allena. W parze z powodzeniem wśród widzów szły też pozytywne reakcje ze strony krytyków. Wielu określało film Allena mianem najlepszego w jego karierze. Film „Hannah i jej siostry” został nagrodzony trzema Oscarami w kategoriach: najlepszy scenariusz, najlepszy aktor drugoplanowy (Michael Caine) oraz najlepsza aktorka drugoplanowa (Diane Wiest). Lista nagród i wyróżnień jest o wiele dłuższa. W 1997 roku Amerykański Instytut Filmowy nominował film Allena do rankingów 100 najwspanialszych filmów amerykańskich, 100 najzabawniejszych filmów oraz 100 najlepszych historii miłosnych. Scenariusz Allena został umieszczony przez Stowarzyszenie Amerykańskich Scenarzystów na 95. miejscu listy najlepszych scenariuszy filmowych. W filmie, obok znakomitej obsady, w epizodach pojawiło się również kilkoro dzieci Mii Farrow. W tym Soon-Yi Previn, którą Allen poślubił w 1997 roku.
3. Manhattan
Isaac Davis (Woody Allen) to zakochany w Nowym Jorku niespełniony scenarzysta telewizyjnych komedii, który postanawia rzucić pracę. Drugim źródłem jego frustracji są trudne związki z kobietami, jakie pojawiają się w jego życiu. Aktualnie spotyka się z 17-letnią Tracy (Mariel Hemingway). Tymczasem jego była żona, Jill Davis (Meryl Streep) jest w trakcie pisania książki o małżeństwie z Isaaciem. Kobieta przyznała się niedawno do swojej orientacji seksualnej i aktualnie mieszka razem z lesbijską partnerką Connie (Karen Ludwig). Isaac poznaje też Mary Wilkie (Diane Keaton), kochankę swojego najlepszego przyjaciela. Inteligentna kobieta podbija jego serce.
„Manhattan” to kolejna niebanalna komedia romantyczna w filmografii Woody’ego Allena. Czarno-biały film został zilustrowany muzyką George’a Gershwina, którego „Błękitna rapsodia” zainspirowała Allena do napisania tego filmu. Za scenariusz „Manhattanu” Woody Allen po raz trzeci został nominowany do Oscara. Do Oscara za występ w filmie „Manhattan” została także nominowana Mariel Hemingway. Podobnie jak poprzednie filmy Allena, także i „Manhattan” może pochwalić się swoją obecnością na listach najlepszych filmów wszech czasów opracowanych przez Amerykański Instytut Filmowy.
4. Purpurowa róża z Kairu
New Jersey, czasy wielkiego kryzysu, rok 1935. Cecylia (Mia Farrow) to niezdarna kelnerka, która w kinie szuka ucieczki od szarego życia u boku nadużywającego przemocy męża Hanka (Danny Aiello). Ostatnim filmem, jaki zobaczyła Cecylia jest przygodowa „Purpurowa róża z Kairu”. Jednym z jego bohaterów jest archeolog Tom Baxter (Jeff Daniels). Podczas jednego z seansów, Tom zauważa siedzącą na widowni Cecylię i schodzi do niej z ekranu. Tak rozpoczyna się ich niezwykły romans. Cecylia oprowadza Toma po New Jersey, a on w zamian zabiera kobietę do filmowego świata Kairu.
Inspiracją do powstania filmu „Purpurowa róża z Kairu” były: niema komedia „Sherlock Jr.”, musical „Hellzapoppin’” oraz włoska sztuka „Sześć postaci w poszukiwaniu autora”. Za scenariusz do tego filmu łamiącego zasadę symbolicznej granicy pomiędzy widzami i aktorami, tzw. czwartej ściany, Woody Allen uzyskał swoją kolejną nominację do Oscara. Podobnie jak w przypadku większości filmów Allena, także i „Purpurowa róża z Kairu”, pomimo świetnych recenzji, nie podbiła kinowego box-office’u. Nie przeszkodziło to filmowi Allena w zdobyciu wielu nagród i nominacji, m.in. nagrody BAFTA dla najlepszego filmu roku.
5. O północy w Paryżu
Gil Pender (Owen Wilson) to odnoszący sukcesy, ale niespełniony scenarzysta filmowy. Razem ze swoją narzeczoną Inez (Rachel McAdams) wybiera się na wakacje do Paryża. Włócząc się w pojedynkę wieczorami po mieście, Gil niespodziewanie przenosi się do lat 20. XX wieku. Spotyka tam wielu najznamienitszych twórców epoki, m.in. Cole’a Portera (Yves Heck), Scotta Fitzgeralda (Tom Hiddleston), Ernesta Hemingwaya (Corey Stoll), Salvadora Dali (Adrien Brody), czy Gertrude Stein (Kathy Bates). Niespodziewaną znajomość z nimi stara się wykorzystać w pracy nad swoją pierwszą, nieukończoną wciąż powieścią. Poznaje też kochankę Pabla Picassa, Adrianę (Marion Cotillard), z którą nawiązuje bliższą znajomość.
„O północy w Paryżu” to największy sukces kasowy w karierze Woody’ego Allena. Nakręcony za 17 milionów dolarów film zarobił w kinach na całym świecie ponad 150 milionów dolarów. Nostalgiczna i romantyczna opowieść o amerykańskim pisarzu poruszającym się pośród najznamienitszych postaci początku dwudziestego wieku spodobała się nie tylko widzom, ale i krytykom. Film „O północy w Paryżu” uważany jest zgodnie za jeden z najlepszych filmów Allena nakręconych w ostatnich latach. Za scenariusz do niego Allen został nagrodzony Oscarem oraz Złotym Globem. Film był też nominowany do Oscara w trzech innych kategoriach: najlepszy film, najlepsza reżyseria, najlepsza scenografia.
Dystrybucja w Polsce: Kino Świat
6. Zelig
Akcja filmu Woody’ego Allena „Zelig” rozgrywa się w latach 20. I 30. XX wieku. Jego bohater, Leonard Zelig (Woody Allen) trafia do kliniki psychiatrycznej na Manhattanie. Ambitna lekarka doktor Eudora Fletcher (Mia Farrow) chce zbadać jego dziwną przypadłość. Zelig potrafi przejmować sposób zachowania grupy, w której się znajduje, dodatkowo upodabniając się również fizycznie do jej członków. Dzięki temu zyskuje sławę ludzkiego kameleona.
Stylizowany na film dokumentalny, tzw. mockument, film „Zelig” niemal w całości nakręcony został na taśmie czarno-białej. Historia opowiadana przez narratora i ilustrowana nagraniami stylizowanymi na nagrania z epoki, przeplatana jest kolorowymi wywiadami z wciąż żyjącymi świadkami tamtych wydarzeń. W filmie pojawiło się wielu amerykańskich intelektualistów, w tym pisarka Susan Sontag czy noblista Saul Bellow. Scenariusz Allena do filmu „Zelig” został nominowany do nagrody BAFTA, a Woody Allen był też nominowany do Złotego Globu w kategorii: najlepszy aktor w komedii/musicalu. Na liście najważniejszych wyróżnień filmu są też dwie nominacje do Oscara w kategoriach: najlepsze zdjęcia oraz najlepsze kostiumy.
7. Zbrodnie i wykroczenia
Judah Rosenthal (Martin Landau) to szanowany okulista. Stewardessa Dolores (Anjelica Huston) grozi mu, że zdradzi prawdę o ich romansie żonie Judaha, Miriam (Claire Bloom). Postawiony pod ścianą zwraca się po pomoc do swojego brata, gangstera Jacka (Jerry Orbach). Jack zatrudnia płatnego mordercę, który zabija Dolores. Tymczasem drugi bohater filmu „Zbrodnie i wykroczenia” – obie historie się łączą – Clifford Stern (Woody Allen) to fajtłapowaty reżyser, któremu powierzone zostaje zadanie nakręcenia filmu dokumentalnego o znienawidzonym przez niego producencie (Alan Alda).
„Zbrodnie i wykroczenia” to piąty film w karierze Woody’ego Allena, za który zdobył nominacje do Oscara w dwóch kategoriach: najlepszy reżyser, najlepszy scenariusz. Nominację do Oscara dla najlepszego aktora drugoplanowego otrzymał także Martin Landau. Scenariusz filmu „Zbrodnie i wykroczenia” został zainspirowany „Zbrodnią i karą” Fiodora Dostojewskiego. Allen po raz kolejny zachwycił krytyków swoim dziełem, które w większości zostało uznane za jeden z najlepszych filmów w karierze reżysera. Magazyn „Empire” umieścił „Zbrodnie i wykroczenia” na 267. miejscu listy pięciuset najwspanialszych filmów wszech czasów.
8. Miłość i śmierć
Boris Gruszenko (Woody Allen) to pacyfista i tchórz, który siłą zostaje wcielony do rosyjskiej armii. Jest okres wojen napoleońskich, a Napoleon i jego wojska zdobywają Austrię. Gruszenko zupełnym przypadkiem zostaje bohaterem wojennym, a po powrocie do domu zamierza poślubić niedawno owdowiałą Sonję (Diane Keaton). Sonja nie kocha Borisa i zgadza się na małżeństwo tylko dlatego, że jest przekonana, że narzeczony zginie w zaplanowanym pojedynku. Staje się inaczej. Małżeństwo pomiędzy Borisem i Sonją zostaje zawarte, a ich wspólne życie zostaje przerwane, gdy Napoleon podbija Rosję.
W filmie „Miłość i śmierć” Woody Allen wziął na warsztat klasykę literatury rosyjskiej, parodiując w nim takie dzieła jak m.in. „Bracia Karamazow” Fiodora Dostojewskiego oraz „Wojna i pokój” Lwa Tołstoja. Uważany za jeden z najbardziej zabawnych filmów w karierze Woody’ego Allena jest również hołdem dla dzieł braci Marx, Boba Hope’a i Charliego Chaplina. Na ścieżce dźwiękowej filmu „Miłość i śmierć” zostały wykorzystane utwory rosyjskiego kompozytora Siergieja Prokofiewa. W 2008 roku magazyn „Empire” umieścił film „Miłość i śmierć” na 301. miejscu listy pięciuset najlepszych filmów wszech czasów.
9. Mężowie i żony
Jack (Sydney Pollack) i Sally (Judy Davis) postanawiają się rozstać. O swojej decyzji informują przyjaciół: Gabe’a i Judy Rothów (Woody Allen, Mia Farrow). Kilka tygodni później Jack przedstawia im swoją nową dziewczynę, Sam (Lysette Anthony). Dla Gabe’a to ogromne zaskoczenie. Uważa, że przyjaciel zwariował odchodząc dla Sam od żony. Tymczasem Sally zaczyna spotykać się z Michaelem (Liam Neeson), z którą poznaje go Judy. Niespodziewanie rozpada się też małżeństwo Rothów, gdy Gabe zaczyna spotykać się z dużo młodszą od niego Rain (Juliette Lewis).
„Mężowie i żony” miał swoją premierę tuż po zakończeniu zawodowo-romantycznego związku Woody’ego Allena i Mii Farrow. Był ostatnim z trzynastu filmów, jakie nakręcili razem. Kręcony z ręki film przetykany jest wywiadami z bohaterami opowiadanej historii, co sprawia wrażenie filmu dokumentalnego. „Mężowie i żony” przyniosły Allenowi kolejną nominację do Oscara za najlepszy scenariusz. Nominowana była też Judy Davis w kategorii: najlepsza aktorka drugoplanowa. Krytycy po raz kolejny zgodnie orzekli, że „Mężowie i żony” to jeden z najlepszych filmów w karierze reżysera.
10. Śpioch
Miles Monroe (Woody Allen) to muzyk jazzowy i właściciel sklepu ze zdrową żywnością. Bez swojej zgody zostaje zamrożony i wybudzony z tego stanu dokładnie dwieście lat później. Ameryka roku 2137 to policyjne państwo rządzone przez dyktatora znanego jako Lider. Lider wkrótce ma wprowadzić tajny plan ukryty pod kryptonimem Projekt Aries. Rebelianci, chcąc dowiedzieć się czegoś więcej na jego temat, odmrażają Milesa, który jest jedynym członkiem społeczeństwa, którego dane nie znajdują się w bazach władzy. Poszukując odpowiedzi na temat Projektu Aries, Miles zakochuje się w Lunie Schlosser (Diane Keaton).
„Śpioch” to parodia kina science-fiction, a także komediowych dzieł braci Marx i Boba Hope’a, która zwróciła uwagę krytyków celnym humorem. W recenzjach podkreślano, że prezentowany tu slapstickowy humor od dawna już nie pojawił się w żadnym hollywoodzkim filmie. W 2000 roku czytelnicy magazynu „Total Film” umieścili „Śpiocha” na trzydziestym miejscu listy najlepszych komedii w historii.
