To najbardziej utytułowana polska reżyserka, której kariera sięga nie tylko naszego kraju. Małgorzatę Szumowską docenia się w europejskim środowisku filmowym, zasiadała również w jury 75. Międzynarodowego Festiwalu w Wenecji. Jej filmy Body/Ciało oraz Twarz nagrodzone zostały na festiwalu w Berlinie dwoma Srebrnymi Niedźwiedziami. Za pierwszą z tych produkcji reżyserka została również nagrodzona Europejską Nagrodą Filmową publiczności. Jednak Małgorzata Szumowska przeszła w swoim życiu bardzo dużo, zanim zrobiło się o niej głośno...
Wszyscy mężowie Małgorzaty Szumowskiej
Główną rolę w Twarzy zagrał jej mąż Mateusz Kościukiewicz. Ma z nim córkę Alinę. Operatorem jest Michał Englert, jej były mąż. Mimo że się rozwiedli, robią razem wszystkie jej filmy. Montażystą, jak zwykle, jest były partner, Jacek Drosio – ojciec jej starszego syna Maćka. Tym, którzy dziwią się, że zgromadziła wokół siebie swoich eks i są w stanie razem tworzyć, odpowiada: „To wspaniałe rozumieć się z kimś artystycznie bez słów. Mogę powiedzieć, że tworzymy rodzaj artystycznej grupy. Nie wyobrażam sobie filmu bez nich”.
Męska twarz Małgorzaty Szumowskiej
Jest bardzo operatywna. Zrozumiała, jak działa międzynarodowy system robienia filmów i korzysta z tego. Stała się artystką rozpoznawalną w Europie. Na planie słynie z tego, że robi awantury. „Szumowska powtarza, że ma w sobie dużo męskiej natury. To pomaga jej robić filmy. Umie zakląć, chętnie pije wódkę. »Szuma ma jaja!«”, opowiadał VIVIE! Tomasz Wasilewski, reżyser Płynących wieżowców, który wybłagał kiedyś Małgośkę, żeby zrobiła go swoim asystentem.
Z facetami z ekipy reżyserka chętnie wypije wódkę, siedząc na krawężniku i pójdzie z nimi na kolację do knajpy. Studia w Łodzi wspomina w wywiadzie z Agnieszką Wiśniewską: „To była notoryczna balanga. Wszystkie możliwe używki, naj*bka od rana, totalny hard core".
Za aktorkami nie przepada. Zawsze miała więcej kumpli niż koleżanek. Wyjątek to Juliette Binoche, którą namówiła do Sponsoringu. To dla niej ktoś wyjątkowy. Francuska aktorka też ją ceni. I nigdy nie zapomni, jak Szumowska spiła ją na planie. Ale sama sobie winna, po co prosiła, żeby dać jej spróbować polskiej wódki?
Czytaj też: Ryszard Kalisz w szczerych słowach o ojcostwie. Jak zmieniły go narodziny Ignacego?
Ostre filmy Małgorzaty Szumowskiej
Reżyserka kocha prowokować. Jej filmy są inteligentne i ostre. Wbijają szpile w nasze kompleksy i pozy. Odzierają, czasem boleśnie, maski. W Sponsoringu pokazała studentki-prostytutki. W W imię... księdza-geja, którego zagrał Andrzej Chyra. Historię grzesznej miłości księdza i wiejskiego chłopaka. Tak odważnego filmu jeszcze w Polsce nie było. Takie były też 33 sceny z życia, najbardziej osobisty z jej filmów. Pokazała w nim, prawie jeden do jednego, umieranie rodziców i rozpad swojego małżeństwa. Bez upiększeń. Bohaterka uciekała przed strachem i rozpaczą w seks i alkohol. Film wielu oburzył. Na festiwalu w Gdyni Dorota Stalińska po projekcji krzyczała: „Co to w ogóle jest? Gołe ch... na ekranie, śmiech na pogrzebie, balanga w domu, gdy matka umiera?!”. Film spodobał się na świecie.
Rodzice Małgorzaty Szumowskiej
Urodziła się w 1973 roku w Krakowie. Jej matką była pisarka Dorota Terakowska, ojcem Maciej Szumowski, który nakręcił sto filmów dokumentalnych. Prowadzili otwarty dom. Mała Małgosia poznała Szymborską, Miłosza. Ksiądz Tischner pytał ją, czy wierzy w Boga? Ona na to, że wierzy w bogów greckich! Alkohol płynął strugą. „Przychodzili ci wszyscy ludzie, pili strasznie dużo wódki, palili papierosy, ciągle o czymś dyskutowali. Ja siedziałam gdzieś pod stołem. To było superfajne”, opowiadała w wywiadzie rzece Szumowska. Kino to szkoła przetrwania.
Ale dorosła Małgorzata nie wspomina dobrze Krakowa: „To miasto mnie przeraża. Całe to środowisko, w którym obracali się moi rodzice. Total mieszczańskie przy pozorach wyluzowania i szaleństwa”.
Zobacz także: Ewa Błaszczyk w poruszających słowach o córce. Łzy cisną się do oczu. „Ola leży i czeka”
Ciemna twarz Małgorzaty Szumowskiej
W Polityce wspominała, że ojciec po pijaku awanturował się. Raz wyskoczył z drugiego piętra przez okno i wśród przechodniów rozrzucił wszystkie oszczędności. Matka powtarzała jej, że jest za gruba. Małgośka w liceum tak się odchudzała, że trafiała do szpitala. Do dziś jest szczupła. W jej domu nie było zasad, wszystko działo się z przypadku. „Stara nie gotowała”, mówi. „Chodziłam spać o pierwszej w nocy, potem nie wstawałam do szkoły. Nikt tego nie pilnował. Tak samo było z myciem. Wołali z podstawówki moją starą, żeby powiedzieć jej, że ja jestem nieumyta”. Rodzina kojarzy jej się źle.
Przychodzili ci wszyscy ludzie, pili strasznie dużo wódki, palili papierosy, ciągle o czymś dyskutowali
Jej siostra, Katarzyna T. Nowak, pisarka, która m.in. wydała książkę Rok na odwyku o swoim alkoholizmie, wspomina: „Dom był zwariowany, ale liczyła się w nim przede wszystkim szczerość i lojalność. Rodzice nie znosili kłamstwa, woleli najgorszą prawdę, woleli kiedy mówiłyśmy, że nie chce nam się iść do szkoły, niż żebyśmy chodziły na wagary i pisały sobie usprawiedliwienia”.
Etiudy Szumowskiej i jej pierwsze filmy zdobywały europejskie nagrody. Ale prawdziwe kino zaczęła robić dopiero po śmierci rodziców. Obydwoje umarli na początku 2004 roku. Najpierw matka na raka. Miesiąc później odszedł ojciec. W Krakowie mówiło się, że z miłości. Małgorzata była w szoku. Swój ból odreagowała za kamerą.
Prowokacja Małgorzaty Szumowskiej
Po nakręceniu 33 scen z życia mówiła, że w rodakach drażni ją „zawiść, buraczaność, brak otwarcia na świat oraz swojackość – że tu my, Polak z Polakiem, i nikt nam nie podskoczy”. Dlatego zrobiła o tym film. Jej Twarz pokazuje mroczną stronę polskości. Fasadowy katolicyzm, który nie znosi obcych. Dlatego proboszcz z Twarzy przekonuje parafian do wybudowania pomnika: „Nasz Chrustus będzie większy niż ten w Rio de Janerio”, woła. Szumowska znów prowokowała. Ma to we krwi....
Czytaj również: Anna Lewandowska opublikowała wzruszające i wyciskające łzy nagranie. „Czas nie goi ran”
Tekst archiwalny autorstwa Romana Praszyńskiego
Małgorzata Szumowska z ekipą filmu „Twarz” na festiwalu w Berlinie
Małgorzata Szumowska z mężem Mateuszem Kościukiewiczem
